Jak ustalać kwoty wolne od potrąceń w 2011 r.

Zmiana kwoty minimalnego wynagrodzenia nakłada na pracodawców określone obowiązki. Dotyczą one m.in. ustalania kwot wolnych od potrąceń dla pełnoetatowców, niepełnoetatowców, pracowników w pierwszym roku pracy oraz w przypadku wynagrodzeń wypłacanych na przełomie roku.

Podstawą do dokonywania potrąceń jest wartość brutto minimalnej płacy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych przez pracownika, zaliczki na podatek dochodowy (art. 87¹ § 1 pkt 1 Kodeksu pracy) oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne (stanowisko Departamentu Prawa Pracy MPiPS z 16 października 2007 r.).

Natomiast podstawą wymiaru kwot wolnych od potrąceń jest zawsze wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę - tj. w 2011 r. kwota 1386 zł.

Wysokość kwoty wolnej od potrąceń różni się w zależności od:

• rodzaju dokonywanego potrącenia - np. alimenty, należności niealimentacyjne,

• charakteru potrącenia - potrącenia dzielimy na obowiązkowe (ustawowe), których pracodawca dokonuje bez akceptacji pracownika, oraz dobrowolne - możliwe wyłącznie za pisemną zgodą pracownika,

• kosztów uzyskania przychodu stosowanych do pracownika - pracownikowi przysługują zwykłe koszty uzyskania przychodów (w 2010 r. i 2011 r. - 111,25 zł) lub podwyższone (w 2010 r. i 2011 r. - 139,06 zł), jeżeli jego miejsce zamieszkania znajduje się poza miejscowością, w której świadczy pracę,

• złożenia przez pracownika oświadczenia na formularzu PIT-2 - oświadczenie to pracownik składa pracodawcy przed pierwszą wypłatą wynagrodzenia w roku podatkowym. Złożenie oświadczenia skutkuje comiesięcznym stosowaniem przez płatnika do celów obliczania zaliczki na podatek od wynagrodzenia pracownika kwoty zmniejszającej podatek, tzw. ulgi podatkowej (w 2010 r. i 2011 r. - 46,33 zł).

Pracownik składa pracodawcy PIT-2, jeżeli:

• nie otrzymuje emerytury lub renty za pośrednictwem płatnika,

• nie osiąga dochodów z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,

• nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych, z najmu lub dzierżawy,

• nie otrzymuje świadczeń pieniężnych od organu zatrudnienia albo z biura terenowego FGŚP,

• wskaże ten zakład pracy jako właściwy do stosowania tego zmniejszenia podatku, tzw. ulgi (art. 32 ust. 3 updof).

Złożenie oświadczenia PIT-2 jest czynnością jednorazową, jeśli stan faktyczny wynikający z oświadczenia złożonego przez pracownika w latach poprzednich nie uległ zmianie. Jeżeli natomiast pracownik powiadomi pracodawcę o zmianie tego stanu, pracodawca nie dokonuje zmniejszenia zaliczki.

Kwoty wolne od potrąceń w 2011 r. dla osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

* KUP - koszty uzyskania przychodu.

Przy potrąceniach ustawowych pracodawca nie wymaga od pracownika zgody na ich dokonanie. Jednak powinien pamiętać o kwotach wolnych obowiązujących przy potrącaniu tych należności, określonych w art. 87¹ § 1 Kodeksu pracy, wynoszących przy potrącaniu:

• sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne - 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę,

• zaliczek pieniężnych - 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę,

• kar pieniężnych - 90% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Kwoty wolne od potrąceń obowiązkowych w 2011 r.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

*KUP - koszty uzyskania przychodu,

**MWn - minimalne wynagrodzenie netto (do wypłaty).

Oprócz zadłużeń ustawowych wymienionych w Kodeksie pracy, pracownik może mieć inne zobowiązania, na potrącanie których niezbędna jest jego zgoda wyrażona na piśmie. Również w takim przypadku pracodawca ma obowiązek stosować kwoty wolne od potrąceń:

• przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy - w wysokości 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę,

• przy potrącaniu innych należności - w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 91 § 2 Kodeksu pracy).

Kwoty wolne od potrąceń dobrowolnych w 2011 r.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

* KUP - koszty uzyskania przychodów,

** MWn - minimalne wynagrodzenie za pracę netto (do wypłaty).

Dokonując potrąceń z wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne od potrąceń należy ustalać proporcjonalnie do obowiązującego go wymiaru czasu pracy (art. 87¹ § 2 Kodeksu pracy).

Kwoty wolne od potrąceń obowiązkowych w 2011 r. dla osoby zatrudnionej na 2/3 etatu

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

 * KUP - koszty uzyskania przychodu,

** MWn - minimalne wynagrodzenie netto (do wypłaty).

Nadal wiele kontrowersji wzbudza ustalanie kwoty wolnej od potrąceń w przypadku pracowników, którym w pierwszym roku ich pracy przysługuje wynagrodzenie w wysokości 80% obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i Państwowa Inspekcja Pracy przyjmują odmienne stanowiska w tym zakresie. Resort pracy twierdzi, że kwoty wolne od potrąceń dla pracowników w pierwszym roku pracy należy obliczać od pełnej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, natomiast inspekcja pracy - że od 80% tej wysokości. Należy uznać, że bardziej zasadne wydaje się jednak stosowanie drugiej interpretacji, a tym samym dokonywanie możliwych potrąceń od 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ponieważ:

• kwotą wolną od potrąceń jest minimalne wynagrodzenie ustalane na podstawie odrębnych przepisów przysługujące pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne, składkę na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczkę na podatek dochodowy (art. 87¹ § 1 Kodeksu pracy); z kolei ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę pracownikom w pierwszym roku pracy przyznaje wynagrodzenie w wysokości co najmniej 80% pełnej minimalnej płacy,

• przyjęcie odmiennej konstrukcji ograniczyłoby dokonywanie jakichkolwiek potrąceń.

Wielu płatników ma problem z określeniem kwot wolnych od potrąceń w przypadku wynagrodzeń wypłacanych na przełomie roku, np. gdy wynagrodzenie za grudzień 2010 r. wypłacono w styczniu 2011 r. Jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę 10. dnia następnego miesiąca, to potrącenie z jego wynagrodzenia za grudzień zostanie dokonane w styczniu.

Pracodawcy często nie wiedzą, jakie kwoty wolne od potrąceń powinni zastosować w tym przypadku - obliczone od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu czy w styczniu następnego roku. Żadne przepisy nie regulują tej szczególnej sytuacji. W związku z tym należy odwołać się do art. 80 Kodeksu pracy, zgodnie z którym wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Zatem decydujące znaczenie ma czas, w którym praca była wykonywana. Gdy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną w grudniu 2010 r., za prawidłowe należy uznać przyjęcie kwot wolnych od potrąceń obowiązujących w 2010 r. Nie ma przy tym znaczenia data wypłaty wynagrodzenia.

• art. 80, art. 87¹ § 1, art. 91 Kodeksu pracy,

• rozporządzenie Rady Ministrów z 5 października 2010 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (Dz.U. Nr 194, poz. 1288),

• art. 6 ust. 2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.),

• art. 22 ust. 2, art. 32 ust. 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.).

Renata Majewska

specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń