Nierentowna działalność a składki ZUS

Wielu przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie pozarolniczej działalności zastanawia się, czy w trakcie „rozkręcania interesu” (a więc wtedy gdy nie osiąga się spodziewanych zysków) zobowiązani są opłacać składki na ubezpieczenia społeczne. Wątpliwości wynikają m.in. stąd, że w żadnej ustawie czy rozporządzeniu nie ma przepisu określającego, że składki są należne również wówczas, gdy przedsiębiorca nie osiąga zysków.

Ustawodawca nie przewidział takiego przepisu, gdyż jasno określił, że ubezpieczeniom społecznym, które są bezsprzecznie i nierozerwalnie związane z opłacaniem składek, podlega się w okresie prowadzenia działalności. Artykuł 6 ust. 1 pkt 5 i art. 13 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wyraźnie stanowi, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Przepis ten nie mówi o osiąganych zyskach lub stratach.

Z podanych wyżej przepisów jasno wynika, że dla istnienia obowiązkowych ubezpieczeń społecznych istotne znaczenie ma fakt wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, a nie uzyskiwanie z tego powodu określonych dochodów. Na tle tych przepisów (opłacanie składek w przypadku nieosiągania dochodów) powstało wiele sporów. Stanowisko ZUS o konieczności opłacania składek potwierdził niejednokrotnie sąd. Prowadzenie działalności gospodarczej nie jest równoznaczne z osiąganiem dochodów. Wynika to stąd, że działalność gospodarcza jest działalnością, z którą z reguły związana jest konieczność ponoszenia przez przedsiębiorcę ryzyka gospodarczego. Każdy przedsiębiorca powinien liczyć się z takim ryzykiem obejmującym okresy faktycznego przestoju w wykonywaniu działalności, czy to z powodu braku płynności finansowej, czy też np. z powodu choroby właściciela firmy i niemożności wykonywania działalności.

Warto pamiętać, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje wyłączenie z czasu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym okresu, w którym wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów ustawy z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr 141, poz. 888).

Zmiana wprowadzona w ww. ustawie jest bardzo istotna dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Nastąpiła ona m.in. na skutek wnoszonych postulatów przez te osoby. Dotyczy ona zawieszania działalności gospodarczej. Do momentu wprowadzenia tej zmiany mówiło się (i tak było faktycznie), że pojęcie „zawieszenie działalności gospodarczej” nie występuje w przepisach ubezpieczeniowych. Nowelizacja przewidziała możliwość zawieszenia działalności gospodarczej przez osoby fizyczne. W okresie zawieszenia działalności osoby te nie są zobowiązane do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej są dobrowolne. Dobrowolność ta nie odnosi się natomiast do ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego.