Nagroda a premia

Premia i nagroda to pojęcia często używane przez pracodawców naprzemiennie. Aby jedna z nich była naprawdę premią, czyli składnikiem, który należy się pracownikowi co miesiąc, a druga nagrodą, czyli świadczeniem nieobowiązkowym, periodycznym - w przepisach wewnątrzzakładowych trzeba to umiejętnie zapisać.

Nagroda lub premia uznaniowa

Pracodawcy, wprowadzając premię uznaniową lub nagrodę, chcą zostawić sobie pewnego rodzaju furtkę. Jej zadaniem jest z jednej strony zachęcenie pracownika do osiągania określonych rezultatów, z drugiej zaś możliwość, a nie obowiązek wypłaty dodatkowych świadczeń. Nagroda lub premia uznaniowa ma co do zasady być wypłacana według uznania pracodawcy. Od jego woli więc będzie zależało, czy pracownik ją dostanie czy nie. Dlatego też nie ma obowiązku wpisywać możliwości jej wypłaty do przepisów wewnątrzzakładowych. Takie działanie wykluczy możliwość roszczenia jej wypłaty przez pracownika. Jeżeli pracodawca chce mieć wpisany taki nieobligatoryjny składnik wynagrodzenia do aktów wewnętrznych, musi uważać, jak to robi.

Przykładowy zapis może brzmieć:

„Dopuszcza się możliwość wypłaty nagrody/premii uznaniowej w maksymalnej wysokości 20% od miesięcznego obrotu, w zależności od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. O jej ewentualnej wypłacie oraz wysokości będzie każdorazowo decydował kierownik działu/prezes/dyrektor”.

Niewpisywanie do przepisów wewnętrznych zasad przyznawania premii uznaniowej lub określenie jej na tyle ogólnikowo, żeby pracownik nie miał podstaw jej dochodzenia, powoduje, że pracodawca będzie mógł obniżyć jej wysokość lub niewypłacić jej wcale. Uznaniowy charakter nagrody polega na tym, że zarówno przyznanie jej pracownikowi, jak i określenie wysokości nagrody należy do zakresu swobodnego uznania zakładu pracy (wyrok SN z 8 czerwca 1977 r., I PR 175/76).

Zarzut dyskryminacji

Przyznawanie nagród czy premii uznaniowych może czasem doprowadzić do sytuacji, w której niektórzy pracownicy będą czuli się dyskryminowani. Stanie się tak, jeżeli uznaniowo będą nagradzani tylko niektórzy pracownicy, w sytuacji gdy cała załoga będzie pracowała jednakowo dobrze. Zdaniem Sądu Najwyższego uznanie (w zakresie przyznawania nagród) nie tworzy wcale ani nie uprawnia do stosowania dowolności, ani do nadużywania kompetencji, ani też - co jest oczywiste - do dyskryminowania dowolnie określonych osób i ich grup (wyrok z 19 grudnia 1990 r., I PR 170/90). Dlatego też pracodawca, przyznając nagrody, powinien zawsze dobrze wiedzieć, dlaczego jeden pracownik ją otrzyma, a drugi nie. Posiadanie takiego uzasadnienia pozwoli w razie rozprawy sądowej na odrzucenie zarzutu dyskryminacji.

Premia regulaminowa

Pracodawca może także ustalić, że w zakładzie pracy będzie przyznawana premia regulaminowa. Jej wpisanie do przepisów wewnątrzzakładowych będzie obligowało pracodawcę do wypłaty. Oczywiście będzie on do tego zobowiązany dopiero po spełnieniu przez pracownika określonych w przepisach przesłanek. Dlatego warto, aby wytyczne do uzyskania takiego świadczenia były możliwie jak najdokładniej ustalone. Określenie wymogów, które musi spełnić pracownik, a następnie spełnienie ich przez podwładnego będzie zawsze skutkowało obowiązkiem wypłaty dodatkowego wynagrodzenia. Przy wpisaniu premii uznaniowej do regulaminu wynagradzania czy umowy nie będzie mogło być mowy o uznaniowym jej przyznawaniu. Pracownik po spełnieniu określonych wymogów będzie mógł zawsze dochodzić wypłaty należnych mu świadczeń. W wyroku z 30 marca 1977 r. Sąd Najwyższy orzekł, że premia stanowi część wynagrodzenia za pracę, prawo podmiotowe do żądania premii zaś powstaje wówczas, gdy odpowiednie akty przewidują z góry skonkretyzowane i zobiektywizowane wskaźniki premiowania, a wskaźniki te zostały przez pracownika spełnione.

WaŻne!

Premia wpisana do regulaminu wynagradzania oraz określenie sytuacji, w których będzie ona przysługiwała pracownikowi, zawsze będzie premią regulaminową niezależnie od sposobu jej nazwania.

Przykład

Pracodawca dodał do regulaminu wynagradzania następujący zapis: „Wprowadza się premię uznaniową w wysokości maksymalnie 500 zł, jeżeli sprzedaż towarów w danym okresie obrotowym przekroczy o co najmniej 20% oczekiwaną wysokość. Każdorazowo o jej ewentualnej wypłacie oraz wysokości będzie decydować dyrektor działu”. Mimo nazwania premii uznaniową pracownicy, którzy w danym okresie obrotowym przekroczą o 20% oczekiwaną wysokość sprzedaży, będą mogli dochodzić obowiązku jej wypłacenia. W regulaminie wpisane bowiem zostało, za co i którzy pracownicy są co miesiąc do premii uprawnieni.

Premia a inne składniki wynagrodzenia

Sposób określenia premii czy nagrody w przepisach wewnątrzzakładowch ma wpływ nie tylko na „bieżącą” pensję, ale również na inne świadczenia wypłacane pracownikami.

Przyznanie premii regulaminowej będzie miało wpływ m.in. na wysokość:

• wynagrodzenia urlopowego,

• ekwiwalentu za urlop,

•  „trzynastki”,

• odprawy z tytułu zwolnień grupowych.

Jeżeli pracodawca określi zasady przyznawania premii, będzie ją musiał wziąć pod uwagę przy obliczaniu wyżej wymienionych składników.

W razie braku jej comiesięcznego przyznawania składnik taki nie będzie uwzględniany.

W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. (SK 16/06) zasady uwzględniania premii w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uległy zmianie. Obecnie przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się tych składników wynagrodzenia, których postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują zmniejszania za okres pobierania zasiłku. Zgodnie z tym w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego należy uwzględniać składniki wynagrodzenia, od których uiszczono składkę na ubezpieczenie chorobowe z wyłączeniem tych składników, co do których obowiązujące przepisy płacowe zawierają jednoznaczne postanowienia o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku. Jeżeli zatem - zgodnie z przepisami wewnątrzzakładowymi obowiązującymi w danym zakładzie - premia jest pomniejszana za okresy pobierania zasiłków, to należy ją uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku.

Katarzyna Tomaszewska 

Podstawa prawna:

• art. 41 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),

• § 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.),

• wyroki Sądu Najwyższego:

- z 8 czerwca 1977 r. (I PR 175/76, niepubl.),

- z 30 marca 1977 r. (I PRN 26/77, PiZS 1978/8/80),

- z 19 grudnia 1990 r. (I PR 170/90, OG 1991/3/64),

• wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. (SK 16/06, DzU nr 119, poz. 771).