Kiedy ubezpieczeniom podlegają osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia i umowy o dzieło

Umowa zlecenia jest tytułem do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Jednak w przypadku zbiegu dwóch lub więcej tytułów do ubezpieczeń, od umowy zlecenia obowiązkowo składki opłaca się wyłącznie na ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń.

(?) Zawarliśmy ze zleceniobiorcą 1 maja 2009 r. umowę zlecenia z miesięcznym wynagrodzeniem 1400 zł. Zadaniem zleceniobiorcy jest segregowanie korespondencji w siedzibie naszej firmy. Nie wyznaczamy tej osobie godzin pracy. Zleceniobiorca złożył oświadczenie, że jest to jego jedyne źródło przychodu i nie podlega ubezpieczeniom. Czy powinniśmy odprowadzać do ZUS składki od tej umowy? Jeżeli tak, to na jakie ubezpieczenia?

Są Państwo zobowiązani zgłosić zleceniobiorcę od 1 maja 2009 r. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Zleceniobiorca może również zdecydować o przystąpieniu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Za zleceniobiorcę mają Państwo również obowiązek opłacać składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

WAŻNE!

Umowa zlecenia jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych przez okres jej wykonywania, czyli od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

Rodzaje ubezpieczeń dla poszczególnych tytułów

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Oznaczenia:

O - dany rodzaj ubezpieczenia jest obowiązkowy

D - dany rodzaj ubezpieczenia jest dobrowolny

N - brak ubezpieczenia danego rodzaju

Z chwilą rozwiązania umowy są Państwo zobowiązani wyrejestrować tę osobę z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie odpłatnej umowy zlecenia, dlatego podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w miesiącu jest przychód z umowy - 1400 zł. Ponieważ umowa zlecenia jest wykonywana w siedzibie firmy, zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Natomiast do ubezpieczenia chorobowego osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia mogą zgłosić się dobrowolnie.

(?) Od 1 maja 2009 r. zatrudniliśmy na umowę zlecenia osobę, która jest zatrudniona również jako zleceniobiorca w innej firmie od 1 listopada 2008 r. Zleceniobiorca złożył nam oświadczenie, że został zgłoszony przez zleceniodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego, opłaca również składkę zdrowotną. Czy powinniśmy zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych, czy tylko do ubezpieczenia zdrowotnego? Czy przy dwóch umowach zlecenia ma znaczenie kwota wynagrodzenia? U nas zleceniobiorca otrzymuje 2500 zł miesięcznie.

Powinni Państwo zgłosić zleceniobiorcę wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. Wprawdzie z tytułu zawartej z Państwem umowy zlecenia nie podlega on ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, ale może zgłosić się dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Osoba, która spełnia warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przy jednoczesnym wykonywaniu kilku umów zlecenia, obowiązkowo jest objęta ubezpieczeniami z umowy zlecenia, która została zawarta najwcześniej. Nie ma przy tym znaczenia, w jakiej wysokości zleceniobiorca otrzymuje wynagrodzenie z poszczególnych umów zlecenia.

WAŻNE!

Przy kilku umowach zlecenia na obowiązek ubezpieczenia nie ma wpływu wysokość wynagrodzenia z poszczególnych umów zlecenia.

Zleceniobiorca może dobrowolnie na swój wniosek przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych także z tytułu wykonywania pozostałych, wszystkich lub wybranych przez siebie umów zlecenia. Jeżeli zleceniobiorca zgłosi Państwu taki wniosek, mają Państwo obowiązek opłacać składki za zleceniobiorcę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez zleceniobiorcę i w części finansowanej przez płatnika składek, czyli przez Państwa.

WAŻNE!

Przy zbiegu kilku umów zlecenia płatnik z kolejnej umowy zlecenia zgłasza zleceniobiorcę do ubezpieczenia tylko na jego wniosek.

Przy równoczesnej pracy na podstawie kilku umów zlecenia zleceniobiorca może wybrać tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Tytuł, który będzie dla zleceniobiorcy obowiązkowy, może być zmieniony do czasu rozwiązania umowy/umów zlecenia.

(?) Specjalizujemy się w opracowywaniu nowych technologii w dziedzinie elektroniki. Zawarliśmy od 1 stycznia 2009 r. umowę zlecenia ze studentem studiów doktoranckich na politechnice. Osoba ta nie ukończyła 26 lat, dlatego nie zgłosiliśmy jej do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Czy prawidłowo?

Student studiów doktoranckich niezależnie od wieku podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w okresie pracy na podstawie umowy zlecenia.

Ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z umowy zlecenia nie podlega zleceniobiorca, który jest uczniem gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej, szkoły ponadpodstawowej lub studentem do ukończenia 26 lat. Studentem jest osoba, która kształci się na studiach pierwszego lub drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magisterskich. Natomiast studia doktoranckie są studiami trzeciego stopnia. Dlatego nie zwalniają z obowiązku ubezpieczeń społecznych osoby, która nie ukończyła 26 lat.

W związku z powyższym są Państwo zobowiązani do zgłoszenia od 1 stycznia 2009 r. zleceniobiorcy - doktoranta do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych oraz wypadkowego, jeżeli praca jest wykonywana w miejscu siedziby Państwa firmy, a także do ubezpieczenia chorobowego w sytuacji wyrażenia przez tę osobę chęci przystąpienia do tego ubezpieczenia.

Do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych powinni również być zgłoszeni zleceniobiorcy będący uczestnikami studiów podyplomowych.

(?) Od 1 lutego 2009 r. zawarliśmy umowę zlecenia z osobą, która pracuje równocześnie na podstawie umowy o pracę w innej firmie. Z umowy o pracę otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 2000 zł. Zleceniobiorca będzie wykonywał pracę na rzecz swojego pracodawcy. Podstawa wymiaru składek z umowy o pracę w przeliczeniu na miesiąc jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę, więc nie zgłosiliśmy zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych. Teraz, w trakcie kontroli ZUS, dowiedzieliśmy się, że zleceniobiorcę powinniśmy zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego tak jak pracownika. Czy inspektor kontroli ZUS ma rację?

Powinni Państwo od 1 lutego 2009 r. zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń tak jak pracownika. Zleceniobiorcę należy zgłosić na formularzu ZUS ZUA z dniem 1 lutego 2009 r. i kodem tytułu ubezpieczeń 01 10 00 oraz opłacić zaległe składki z odsetkami za luty i marzec 2009 r., a także składki za kwiecień 2009 r.

Osoby, które na podstawie umowy zlecenia zawartej z innym płatnikiem niż pracodawca wykonują pracę na rzecz swojego pracodawcy, są traktowane w ubezpieczeniach tak jak pracownicy. Oznacza to, że podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tak jak z umowy o pracę. Dlatego powinni Państwo zgłosić zleceniobiorcę do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego z kodem tytułu ubezpieczeń właściwym dla pracownika.

Jeżeli zleceniobiorca nie świadczy pracy na rzecz pracodawcy, to ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega dobrowolnie, przy założeniu, że podstawa wymiaru składek z umowy o pracę w przeliczeniu na miesiąc jest wyższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2009 r. od kwoty 1276 zł).

(?) Zatrudniliśmy na zlecenie rencistę od 1 stycznia 2009 r. Zleceniobiorca wykonuje pracę w siedzibie naszej firmy jako telemarketer. Udostępniamy mu bazę danych i telefon. Czy w związku z tym powinniśmy zgłosić tę osobę do ubezpieczeń społecznych? Umowa zlecenia jest dla tej osoby, poza rentą, jedynym źródłem przychodu. Zależy nam na obniżeniu kosztów pracy.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy nie zwalnia z obowiązku zgłoszenia zleceniobiorcy - rencisty do ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz do ubezpieczenia zdrowotnego. Za zleceniobiorcę od stycznia 2009 r. mają Państwo obowiązek opłacić składki ZUS. Dodatkowo, na wniosek zleceniobiorcy, mogą go Państwo zgłosić do ubezpieczenia chorobowego.

(?) Od 1 marca 2009 r. zawarliśmy umowę zlecenia z osobą, która prowadzi pozarolniczą działalność. Na podstawie umowy zlecenia będzie wykonywać na potrzeby naszej firmy badania rynku. Osoba ta z tytułu wykonywania umowy zlecenia otrzymuje miesięczne wynagrodzenie 1650 zł. Czy mamy obowiązek zgłoszenia jej do ubezpieczeń społecznych i opłacania składek do ZUS?

Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia przy równoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu działalności gospodarczej, jeżeli z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. W tym przypadku zleceniobiorca, który równocześnie prowadzi pozarolniczą działalność, może być objęty, na swój wniosek, ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu świadczenia pracy na podstawie umowy zlecenia.

Najniższą miesięczną podstawą wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność jest kwota:

• 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim roku albo

• 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jeżeli zleceniobiorca nie opłaca preferencyjnych składek (od 30% minimalnego wynagrodzenia) na ubezpieczenia społeczne, to obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym podlega z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. W 2009 r. minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 1915,80 zł. Natomiast wynagrodzenie z umowy zlecenia (równocześnie podstawa wymiaru składek) wynosi 1650 zł. Oznacza to, że osoba te mogła dobrowolnie przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Jeżeli zleceniobiorca nie przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń, to mają Państwo obowiązek opłacać za zleceniobiorcę tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczkę na podatek.

(?) Zawarliśmy umowę o dzieło z naszym pracownikiem od 1 marca 2009 r. Pracownik zobowiązał się opracować w ciągu 3 tygodni program komputerowy dla księgowości w naszej firmie. Za pracę otrzyma 7500 zł. Czy powinniśmy zgłosić pracownika dodatkowo do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy o dzieło?

Nie powinni Państwo dodatkowo zgłaszać do ubezpieczeń pracownika, który wykonuje umowę o dzieło. Jednak wynagrodzenie, które otrzyma po wykonaniu umowy, powinni Państwo doliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że wynagrodzenie otrzymywane przez osobę świadczącą pracę na podstawie umowy o dzieło nie jest obciążone składkami ZUS, zarówno w części finansowanej przez ubezpieczonego, jak i płatnika składek.

Wyjątkowo składki od umowy o dzieło ma obowiązek naliczyć zlecający pracę na podstawie umowy o dzieło, jeżeli umowa została zawarta z pracodawcą lub praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy. W tych przypadkach umowa jest traktowana jak umowa o pracę. Oznacza to, że powinni Państwo zsumować przychód osiągnięty przez pracownika z umowy o dzieło z wynagrodzeniem z umowy o pracę. Od łącznej sumy powinni Państwo naliczyć składki i wykazać je w imiennym raporcie miesięcznym - ZUS RCA składanym za pracownika. Natomiast nie powinni Państwo dodatkowo zgłaszać tego pracownika - wykonawcy dzieła do ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy o dzieło.

• art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 2, ust. 2a, ust. 4a, ust. 4b, art. 13 pkt 2, art. 18 ust. 8, art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),

• art. 2 ust. 1 pkt 10, pkt 11, pkt 20 ustawy z 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (DzU nr 164, poz. 1365 ze zm.),

• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, lit. c, lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

Janusz Starzycki

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych