Odpowiedzialność za naruszenie zakazu konkurencji

Możliwość dochodzenia od pracownika naprawienia szkody wynikającej ze złamania umowy o zakazie konkurencji w czasie zatrudnienia przewiduje art. 101¹ § 2 k.p.

Przesłankami odpowiedzialności materialnej pracownika są:

• istnienie ważnej umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy,

• naruszenie obowiązku wynikającego z umowy o zakazie konkurencji,

• powstała szkoda,

• wina pracownika oraz

• związek przyczynowy między naruszeniem zakazu konkurencji a powstałą szkodą w mieniu pracodawcy.

Podobnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 stycznia 2005 r. (II PK 191/04, OSNP 2005/20/313), stwierdzając, że warunkiem odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika z tytułu naruszenia zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (art. 101¹ § 2 k.p.) jest zawinione wyrządzenie pracodawcy szkody stanowiącej normalne następstwo naruszenia zakazu konkurencji (art. 114 i 115 k.p.). W myśl art. 114 k.p. pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną. Istotne jest jednak, że odpowiedzialność pracowników ma charakter ograniczony. Ponoszą oni odpowiedzialność tylko za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Ponadto zgodnie z art. 116 k.p. pracodawca jest zobowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody. A zatem to na pracodawcy dochodzącym odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez pracownika naruszającego zapisy umowy o zakazie konkurencji spoczywa ciężar dowodu. Pracodawca musi udowodnić nie tylko, że pracownik naruszył zakaz ustanowiony umową, ale także i to, że z tego powodu poniósł szkodę w określonej wysokości oraz że szkoda ta pozostawała w normalnym związku przyczynowym z zawinionym działaniem pracownika.

Odpowiedzialność materialna pracowników oparta jest na zasadzie winy. Do określenia zakresu tej odpowiedzialności istotne znaczenie ma określenie rodzaju winy pracownika. Szkoda bowiem może być wyrządzona przez pracownika albo z winy umyślnej, albo też z winy nieumyślnej. Wina nieumyślna polega na braku należytej staranności pracownika przy wykonywaniu jego obowiązków wynikających z zawartej umowy. Może ona mieć postać lekkomyślności lub niedbalstwa. Lekkomyślność zachodzi wówczas, gdy pracownik przewiduje możliwość wyrządzenia pracodawcy szkody, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie, natomiast niedbalstwo ma miejsce wtedy, gdy pracownik wprawdzie nie przewiduje możliwości wyrządzenia swoim działaniem szkody pracodawcy, ale może i powinien to przewidzieć. W razie winy nieumyślnej odpowiedzialność pracownika w myśl art. 115 k.p. ogranicza się tylko do wysokości faktycznie poniesionej przez pracodawcę straty, nie obejmuje natomiast utraconych przez niego korzyści, które osiągnąłby, gdyby pracownik nie wyrządził mu szkody. Odpowiedzialność pracownika jest wówczas ograniczona kwotowo, gdyż odszkodowanie nie może przekroczyć 3-miesięcznego wynagrodzenia, przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.