Jak pracodawca może kontrolować swoich pracowników

Prawo pracy nie określa wprost zakresu ochrony pracowników przed ich kontrolowaniem w miejscu pracy. Pewne zasady tej ochrony wynikają jednak z art. 11¹ kodeksu pracy. Zgodnie z nim pracodawca jest zobowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika, czyli np. jego wizerunek, tajemnicę korespondencji lub cześć. Dodatkowo art. 22¹ kodeksu wyraźnie wskazuje, jakich informacji o pracowniku może żądać pracodawca. Zawarty w nim katalog danych, obejmujący m.in. imię i nazwisko, miejsce zamieszkania czy wykształcenie, ma charakter zamknięty. Oznacza to, że pracodawca nie może żądać od pracownika innych danych, nawet jeśli usprawiedliwia to koniecznością nadzoru jego pracy.

Przełożeni, którzy w jakikolwiek sposób chcą inwigilować swoich pracowników, muszą najpierw powiadomić ich o zastosowaniu konkretnej formy kontroli oraz ustalić jej reguły. Jeśli tego nie zrobią, podwładni mogą dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia ich dóbr osobistych. Poszkodowani pracownicy mogą w szczególności domagać się od pracodawcy dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia (np. poprzez złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści), zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty na wskazany cel społeczny. Mają także prawo do złożenia skargi do generalnego inspektora ochrony danych osobowych oraz do dochodzenia swoich roszczeń w drodze postępowania sądowego (na podstawie art. 23 i 24 kodeksu cywilnego).

W ostatnim z wymienionych przypadków rozmiar szkody, jaką z tytułu inwigilacji poniósł pracownik, ustala sąd. Nie jest to łatwe zadanie, wciąż brakuje bowiem ugruntowanego orzecznictwa w sprawach o inwigilację w miejscu pracy. Dla przykładu w sytuacji kontrolowania poczty elektronicznej sąd musi wziąć pod uwagę dwie sprzeczne ze sobą zasady: ochronę tajemnicy korespondencji oraz zasadę właściwego użytkowania mienia powierzonego przez pracodawcę.

Ze względu na znaczne zróżnicowanie form kontroli pracowników (np. przeszukanie, użycie kamer video, wariografu czy programów szpiegujących komputer) różny jest także zakres uprawnień i obowiązków pracodawców związanych z zastosowaniem konkretnej metody inwigilowania podwładnych. Wykorzystanie niektórych wiąże się np. z koniecznością uzyskania zgody pracownika.

Zgodnie z art. 100 k.p. pracownik jest zobowiązany do przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie porządku. W regulaminie mogą znaleźć się np. zasady poddawania pracowników osobistej kontroli przy opuszczaniu zakładu pracy oraz zakaz przebywania na terenie zakładu pracowników będących pod wpływem alkoholu.