Wzór przemysłowy nie musi być utworem

Wyrok ten zapadł w sprawie o sygn. C-683/17 dotyczącej sporu między Cofemel – Sociedade de Vestuário, SA a G-Star Raw CV.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Polecamy: INFORLEX Biznes

Kopiowanie wzorów przez konkurencję. Czy wzory to utwory?

Przed Supremo Tribunal de Justiça (sądem najwyższym, Portugalia) toczy się spór między spółkami Cofemel – Sociedade de Vestuário, SA (zwaną dalej „Cofemel”) a G-Star Raw CV (zwaną dalej „G-Star”). Obie te spółki prowadzą działalność w branży projektowania, produkcji i sprzedaży odzieży. Spór ten dotyczy poszanowania praw autorskich podnoszonych przez G-Star, który zarzucił Cofemel produkowanie i sprzedawanie dżinsów, bluz i T-shirtów stanowiących kopie niektórych z jego własnych wzorów.

Z zapewnionej w prawie Unii ochrony własności intelektualnej korzystają między innymi utwory, których autorom zagwarantowano, na mocy dyrektywy o prawie autorskim (Dyrektywa 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym - Dz.U. 2001, L 167, s. 10), wyłączne prawo do zezwalania na zwielokrotnianie ich utworów lub zakazania takiego zwielokrotniania, do zezwalania na publiczne udostępnianie ich utworów lub zakazania takiego udostępniania oraz do zezwalania na ich rozpowszechnianie lub zakazania ich rozpowszechnia.

Równolegle inne akty prawa wtórnego Unii (tj. Dyrektywa 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów /Dz.U. 1998, L 289, s. 28/ i rozporządzenie Rady (WE) nr 6/2002 z 12 grudnia 2001 r. w sprawie wzorów wspólnotowych - /Dz.U. 2002, L 3, s. 1/) zapewniają specjalną ochronę dla wzorów.

W tym kontekście Supremo Tribunal de Justiça wskazuje, że Código do Direitos de Autor e dos Direitos Conexos (portugalski kodeks prawa autorskiego i praw pokrewnych) wymienia wzory w wykazie dzieł mogących korzystać z ochrony prawnoautorskiej, chociaż nie precyzuje wyraźnie, jakie przesłanki powinny być spełnione, aby dane przedmioty, realizujące cel użytkowy, faktycznie korzystały z takiej ochrony.

Ponieważ portugalskie orzecznictwo i doktryna nie są zgodne co do tej kwestii, Supremo Tribunal de Justiça zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE o rozstrzygnięcie w istocie, czy dyrektywa o prawie autorskim stoi na przeszkodzie temu, by ustawodawstwo krajowe przyznawało taką ochronę, w przypadku gdy spełniona jest szczególna przesłanka, zgodnie z którą wzory powinny poza realizowanym przez nie celem użytkowym wywoływać swoisty efekt estetyczny.

W ogłoszonym 12 września 2019 r. wyroku Trybunał odpowiedział na to pytanie twierdząco.

Wzór może być utworem ale nie decydują o tym względy estetyczne

W tym względzie Trybunał przypomniał na wstępie swoje utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym jako „utwór” w rozumieniu dyrektywy o prawie autorskim można zakwalifikować każdy oryginalny przedmiot stanowiący przejaw własnej twórczości intelektualnej jego autora. Następnie Trybunał zauważył, że w prawie wtórnym Unii istnieje zbiór aktów prawnych ustanawiających specjalną ochronę wzorów, a zarazem stanowiących, że ta specjalna ochrona może obowiązywać na zasadzie kumulacji z ogólną ochroną zapewnioną dyrektywą o prawie autorskim. W konsekwencji w niektórych przypadkach wzór można zakwalifikować także jako „utwór”.

Trybunał podkreślił jednak, że ochrona wzorów z jednej strony i ochrona prawnoautorska z drugiej strony służą realizacji odmiennych celów i podlegają odrębnym systemom. Pierwszy z tych rodzajów ochrony ma bowiem na celu ochronę przedmiotów, które jakkolwiek są nowe i zindywidualizowane, to mają charakter użytkowy i są przeznaczone do produkcji masowej. Co więcej, ochrona ta obowiązuje przez określony czas, pozwalający na zwrot inwestycji koniecznych do stworzenia i wyprodukowania tych przedmiotów, bez nadmiernego ograniczenia przy tym konkurencji. Z kolei ochrona związana z prawem autorskim, której czas obowiązywania jest znacznie dłuższy, jest zastrzeżona dla przedmiotów zasługujących na zakwalifikowanie ich jako utworów. W tych ramach przyznanie ochrony prawnoautorskiej przedmiotowi chronionemu już jako wzór nie może prowadzić do tego, że naruszone zostaną cele i skuteczność właściwe obu tym rodzajom ochrony, co stanowi powód, dla którego kumulatywne przyznanie takiej ochrony może nastąpić jedynie w określonych sytuacjach.

Wreszcie, Trybunał wyjaśnił, że efekt estetyczny, który może wywierać dany wzór, nie stanowi elementu istotnego w ramach ustalenia w konkretnym przypadku, czy taki wzór można zakwalifikować jako „utwór”, ponieważ ów efekt estetyczny stanowi rezultat subiektywnego z natury rzeczy doznania piękna odczuwanego przez każdą osobę, która na niego patrzy. Wspomniana kwalifikacja wymaga natomiast z jednej strony wykazania istnienia przedmiotu możliwego do zidentyfikowania z wystarczającym stopniem precyzji i obiektywności, a z drugiej strony dowiedzenia, że przedmiot ten stanowi twórczość intelektualną odzwierciedlającą swobodę wyboru i osobowość jego autora. W konsekwencji okoliczność, że określone wzory, poza realizowanym przez nie celem użytkowym, wykazują swoisty efekt estetyczny, nie pozwala sama w sobie na zakwalifikowanie ich jako „utwory”.

Wzory użytkowe i wzory przemysłowe

Polska ustawa z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Pwp) przewiduje ochronę wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych.

Zgodnie z art. 94 i n. Pwp wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym. Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego.

Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.

Natomiast w myśl art. 102 i n. Pwp wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych.

Na wzór przemysłowy udziela się prawa z rejestracji. Przez uzyskanie prawa z rejestracji uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Uprawniony może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich celów. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego obejmuje każdy wzór, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie. Prawa z rejestracji wzoru udziela się na 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, podzielone na pięcioletnie okresy.

Wzory wg Dyrektywy, to polskie "wzory przemysłowe"

Wyżej wskazana Dyrektywa 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów mianem wzoru określa całkowitą lub częściową postać produktu, wynikającą w szczególności z elementów linii, konturów, kolorystyki, kształtu, tekstury i/lub materiałów samego produktu i/lub jego ornamentacji.

W tej definicji "produkt" oznacza każdy wytwór przemysłowy lub rękodzielniczy, włączając w to, między innymi, części przeznaczone do montażu produktu złożonego, opakowania, układu, symboli graficznych i kroju pisma typograficznego, z wyłączeniem jednakże programów komputerowych. A "produkt złożony" oznacza produkt, który składa się z wielu części, które mogą być zastąpione w sposób pozwalający na demontaż i ponowny montaż produktu.

Zatem definicja ta w ww. Dyrektywie odpowiada definicji wzoru przemysłowego w polskim Prawie własności przemysłowej. W konsekwencji opisany wyrok TSUE może mieć zastosowanie do polskich wzorów przemysłowych.

Źródło: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej