Karty Płatnicze

Spis treści

1. Definicja kart płatniczych i ich podział

2. Wybór karty płatniczej

3. Koszty związane z kartami płatniczymi

4. Przyznawanie karty płatniczej i limitu kredytu

5. Bezpieczeństwo kart płatniczych

6. O czym warto pamiętać

1. Definicja kart płatniczych i ich podział.

Karta płatnicza – elektroniczny środek płatniczy wydawany przez bank lub instytucję finansową. Pozwala na podejmowanie gotówki z bankomatu lub dokonywanie bezgotówkowych płatności za towary i usługi. Stanowi ekwiwalent gotówki i umożliwia regulowanie płatności w sposób bezgotówkowy. Karta płatnicza jest również podstawowym narzędziem zdalnego dostępu do pieniędzy zgromadzonych na rachunku bankowym.

Karty płatnicze można podzielić na:
• kredytowe - związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank udziela kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego). Użytkownik karty okresowo dostaje rozliczenie transakcji wykonanych kartą.
• debetowe - karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto posiadacza na kwotę transakcji w momencie jej wykonywania. Kwota transakcji nie może przekroczyć stanu konta posiadacza karty.
• obciążeniowe (charge) - połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te są wydawane posiadaczowi rachunku bankowego. Bank udziela mu kredytu i co jakiś czas (najczęściej 1 miesiąc) wystawia rozliczenie, którego równowartość pobiera z jego konta.
• przedpłacone - dokonanie transakcji tą kartą wymaga wcześniejszego zasilenia karty kwotą, do wysokości której następnie autoryzowane są transakcje. Karta taka nie jest związana z rachunkiem osobistym i może być wydana "na okaziciela" tzn. bez personalizacji karty jako np. karta podarunkowa.
• wirtualne - karta z reguły jest jedynie zarejestrowanym w systemie rozliczeniowym numerem – może być wydawana w fizycznej postaci ale bez paska magnetycznego czy chipa. Nie można więc dokonywać nią żadnych transakcji w POSach i bankomatach - można nią realizować tylko transakcje typu "card not present" np. poprzez internet. Pod względem sposobu rozliczenia transakcji jest zbliżona do karty przedpłaconej.

Z punktu widzenia budowy karty płatniczej, karty można podzielić na:
• wypukłe (embosowane) - informacje o karcie takie jak nazwa posiadacza, numer karty, data ważności są wytłoczone na karcie. Zwykle karty takie posiadają również pasek magnetyczny lub chip. „Czyste" karty wypukłe obecnie są praktycznie niespotykane.
• karty z paskiem magnetycznym - nośnikiem informacji jest pasek magnetyczny na którym zapisane są na 2 lub 3 ścieżkach informacje pozwalające na dokonanie transakcji (numer karty, data ważności itd.).
• karty z układem elektronicznym (potocznie zwane kartami chipowymi lub mikroprocesorowymi) - są dużo bezpieczniejsze od kart z paskiem magnetycznym. (W związku z większym poziomem bezpieczeństwa większość systemów transakcyjnych migruje w stronę kart chipowych. Standard obsługi transakcji jest opracowywany przez organizację zrzeszającą największych wydawców kart Europay, Mastercard i Visa, stąd nazwa standardu - EMV).
• karty zbliżeniowe (paypass, bezstykowa, contactless). Plastikowa karta elektroniczna przypominająca fizycznie kartę płatniczą z wbudowanym niewielkim mikroprocesorem, która dzięki specjalnej technologii komunikuje się bezprzewodowo z czytnikiem kart.

Karty płatnicze według zasięgu ich funkcjonowania dzielimy na:
• Karty lokalne - funkcjonujące w ramach jednego lub kilku banków bądź w ramach jednego systemu ich akceptacji, najczęściej ograniczonego do sieci sklepów tej samej firmy.
• Karty krajowe - karty te mają zazwyczaj logo międzynarodowej organizacji płatniczej (np. Visa czy Eurocard/Mastercard), ale zasięg ich funkcjonowania został ograniczony do jednego kraju. Posłużenie się taką kartą poza granicami danego kraju jest niemożliwe. W obrębie jednego kraju kartą można posługiwać się we wszystkich punktach handlowo-usługowych oraz bankomatach akceptujących ten typ kart. Na kartach krajowych są określone jej ograniczenia poprzez napis np. w Polsce: "Valid Only in Poland" lub podobny. W ramach kart krajowych funkcjonują również lokalne systemy kart płatniczych - w Polsce przykładem takich kart były karty PolCard czy PBK Hermes.
• Karty międzynarodowe - ważne na całym świecie, w każdym punkcie lub bankomacie oznaczonym logo danej karty. Mianem systemów kart międzynarodowych można określić - między innymi Visa, Eurocard/Mastercard, Diners Club oraz American Express.

2. Wybór karty płatniczej

Dokonanie wyboru najlepszej z naszego punktu widzenia karty płatniczej jest trudne ze względu na ich różnorodność i bogaty wachlarz ofert banków wydających karty. Przed wyborem konkretnej oferty można zapoznać się z internetowymi lub innego typu rankingami kart płatniczych, warto takie rankingi śledzić również gdy już będziemy posiadać własną kratę płatniczą. Może bowiem zdarzyć się tak, że nasza karta stała się mniej atrakcyjna w porównaniu do innych oferowanych przez konkurencję, ponieważ czasami bywa, że bank który pozyskał klienta wydając mu kartę, przestaje się o niego troszczyć. Natomiast celem konkurencji jest przejmowanie cudzych klientów, więc często proponują atrakcyjniejsze warunki, jak np. niższe odsetki oraz wyższy limit zadłużenia.
Zwróćmy uwagę na kolor karty płatniczej którą chcemy wybrać. Kolor, który w założeniu ma przysparzać posiadaczowi karty prestiżu. Niektórym osobom z racji pełnionej funkcji nawet nie uchodzi posługiwać się inną kartą kredytową niż platynowa albo złota. I tak też np. prezesowi dużej firmy podczas biznesowego obiadu platynowa karta ma dodawać wiarygodności finansowej i prestiżu spływającego tym samym na firmę którą reprezentuje. Gdyby przy kontrahencie zapłacił kartą „tylko” srebrną, mogłoby to nie dość dobrze świadczyć o powadze firmy. Oprócz prestiżu są oczywiście wymierne wartości i korzyści dla posiadaczy kart złotych i platynowych. Są oni uznawani przez banki za ich najlepszych klientów a limity na kartach bywają bardzo wysokie. Takie karty to także wygoda, ale wygoda która kosztuje gdyż roczny koszt obsługi złotej karty może wynieść nawet kilkaset złotych. Przed wyborem karty kredytowej o określonym „kolorze” warto rozważyć, czy jest nam on potrzebny i czy warto za niego płacić. Może bowiem wystarczy srebrna karta kredytowa – koszt wydania i obsługi takiej karty jest dużo niższy a sama karta może okazać się wystarczająco praktyczna w codziennym życiu.

Optymalna karta płatnicza powinna uwzględniać indywidualne potrzeby jej posiadacza. Dobrym rozwiązaniem jest posiadanie dwóch, niejako uzupełniających się kart różnych systemów, np. MasterCard czy Visa.
Przede wszystkim należałoby określić czy chodzi nam jedynie o komfort zakupów bezgotówkowych, gdyż nie mamy konieczności zaciągania kredytu. Czy może potrzebujemy karty właśnie do zaciągania kredytów. Albowiem dzięki posiadaniu karty kredytowej można zaciągnąć prawie że bezpłatny kredyt nawet na kilka tygodni. Musimy uważać przy tym na swego rodzaju pułapkę. Po upływie takiego bezodsetkowego kredytowania zaczyna „bić licznik” i to drogo bo powstałe oprocentowanie jest wówczas zazwyczaj o wiele wyższe niż zwykłego kredytu. Dodatkowo, za przekroczenie terminu spłaty takiego kredytu banki obciążają klientów kara pieniężną, podobnie jak za przekroczenie wyznaczonego limitu kredytu. Jeżeli więc przewidujemy, że karta kredytowa jest nam potrzebna tylko w celu dokonywania bezgotówkowych zakupów oraz ewentualnych innych płatności a niejako przy okazji chcemy skorzystać z bezodsetkowego kredytu, to najistotniejszymi kryteriami wyboru karty będzie maksymalny okres bezodsetkowy oraz wysokość rocznej opłaty za użytkowanie karty. Jeżeli natomiast liczymy się z przedłużaniem kredytu poza okres bezodsetkowy, to najistotniejszym kryterium może być wysokość oprocentowania. Przy pomocy karty kredytowej można też dokonywać wypłat z bankomatu, co ma miejsce szczególnie podczas urlopów, wyjazdów zagranicznych; pod tym kątem warto by przy wyborze karty zwrócić uwagę na wysokość prowizji jaką bank pobiera z tytułu wypłaty gotówki w bankomatach.

3. Koszty związane z kartami płatniczymi

Opłaty za wydanie karty są bardzo różne i wynoszą od 0 do nawet 1000 PLN. Często są wydawane w ramach promocji całkowicie bezpłatnie, ale już za wznowienie takiej karty zostanie pobrana opłata.

Ważne: Wszystkie transakcje bezgotówkowe powinny być bezpłatne ale zależy to od banku w którym bierzemy kartę np. niektóre banki pobierają opłatę gdy średniomiesięczna wartość wszystkich operacji zrealizowanych w danym roku nie przekroczy pewnego progu). Bank może pobierać prowizję za każdą wypłatę gotówki (od 0 do 4%).

Przy korzystaniu z kart kredytowych należy się liczyć z dodatkowymi kosztami, jakimi jest oprocentowanie kredytu na karcie. W zależności od banku wynosić może ono od około 10 do ponad 20%. Czasami banki oferują promocyjne warunki i oprocentowanie od 0 do 10%, ale dotyczy ono zwykle kilku pierwszych miesięcy od dnia podpisania umowy.

Ważne: zwróć  koniecznie uwagę na to, jakie będzie oprocentowanie po okresie promocyjnym.
Zwykle naliczanie odsetek rozpoczyna się po pewnym czasie, który może wynosić nawet do około 60 dni. Sposób naliczania odsetek czy zasady spłaty kredytu ustalane są przez każdy bank indywidualnie i przed złożeniem wniosku o taką kartę należy dokładnie zapoznać się z tymi zasadami.

Bank raz w miesiącu wysyła posiadaczowi karty informację o kwocie zaciągniętego kredytu i zestawienie transakcji dokonanych przy jej użyciu. Banki z reguły wymagają stałej, comiesięcznej spłaty pewnej raty z zaciągniętego kredytu, pozostałą część tego kredytu traktując jako wysokooprocentowany.

Koszty związane z użytkowaniem kart płatniczych są bardzo zróżnicowane i uzależnione nie tylko od ich rodzaju, lecz także od banku wydającego karty. Aby dokonać najlepszego wyboru, należy o kartach wiedzieć więcej niż rzeczy tylko podstawowe. Wiedza tego typu jest potrzebna, szczególnie że w prawie każdym sklepie można się taką kartą posłużyć a i bankomatów mamy coraz więcej. Warto więc poświęcić trochę czasu na zapoznanie się więcej niż z jedną ofertą.

4. Przyznawanie karty płatniczej i limitu kredytu.

Każdy bank ma własne procedury, wytyczne tudzież sposoby oceny zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego, chociaż wszystkie banki bazują na tych samych podstawach. W związku z tym może zdarzyć się, że ta sama osoba w różnych bankach uzyska różne wysokości limitów kredytowych. Zasadą jest, że na początku banki zachowują większą ostrożność i przyznają niższy limit, który jest podwyższany po pewnym czasie, gdy klient bezproblemowo, zgodnie z zasadami, reguluje zadłużenie kredytowe.
Chyba najważniejsze jest regularne spłacanie kredytu na karcie kredytowej. Co miesiąc najlepiej spłacać całość kredytu lub przynajmniej kwotę minimalną. Jeżeli wyciąg z banku otrzymamy z opóźnieniem lub jeżeli nie będziemy w stanie spłacić kredytu w terminie, najlepiej skontaktować się ze swoim wydawcą karty celem uzgodnienia odpowiedniej kwoty spłaty.
Dobrą ocenę kredytową otrzymamy, kiedy wykażemy, że potrafimy w odpowiedzialny sposób zarządzać swoimi zobowiązaniami. Na taką ocenę wpływa terminowe spłacanie zadłużenia i nieprzekraczanie przyznanego limitu kredytu.

5. Bezpieczeństwo kart płatniczych.

Bezpieczeństwo posługiwania się kartami magnetycznymi zapewnia przede wszystkim PIN (Personal Identification Number). Umożliwia on uwierzytelnienie osoby posługującej się kartą. Urządzenie realizujące transakcję odczytuje z karty zawarte w niej informacje dotyczące banku-wydawcy karty, numeru karty oraz daty ważności. Numer karty wraz z kodem PIN są szyfrowane za pomocą specjalnego algorytmu i wysyłane do wystawcy karty w celu ich weryfikacji. Wystawca sprawdza, czy podany PIN jest zgodny z zapisanym w bazie danych wystawcy dla danej karty i w razie pozytywnej weryfikacji zwraca numer rachunku bankowego z którym związana jest dana karta. Następnie wysyłane jest zapytanie do systemu bankowego w celu autoryzacji transakcji na danym koncie na podaną kwotę. W przypadku pozytywnej odpowiedzi transakcja jest zatwierdzana.
Większy poziom bezpieczeństwa oferują karty chipowe. Charakteryzują się one bezpieczną kontrolą dostępu, możliwością szyfrowania i deszyfrowania informacji, a także możliwością generowania i weryfikowania podpisów cyfrowych.

Ważne: Dodatkowym rodzajem zabezpieczenia jest oferowane zazwyczaj przez bank ubezpieczenie karty. Jest ono wliczone w "cenę rachunku" lub też oferowane za symboliczną kwotę miesięcznie. Ubezpieczenie takie obejmuje zarówno nieuprawnione użycie karty jak i kradzież gotówki wypłaconej przy użyciu ubezpieczonej karty (np. kradzież przed monitorowanym bankomatem). Sama ochrona pieniędzy może obejmować (w zależności od banku) transakcje nawet do 72 godzin przed zastrzeżeniem karty. Warto więc takie ubezpieczenie wykupić chociażby ze względu na fakt, że jakakolwiek utrata gotówki może być dla nas bardzo dotkliwa.

Karty płatnicze pozwalają bezpiecznie zarządzać naszymi wydatkami. W wypadku utraty gotówki, możemy już jej nigdy nie odzyskać – dla zablokowania rachunku karty wystarczy jeden telefon, po czym dość szybko możemy uzyskać kartę zastępczą.
Po to, by jednak uchronić się od ewentualnych nieprzyjemności i niewygód wystarczy stosować się do kilku prostych zaleceń:

Po pierwsze: należy uważać by nasz kod PIN nie dostał się w ręce osób niepowołanych. Podobnie należy chronić numer karty i dane zawarte na karcie. Mogą być one bowiem wykorzystane do dokonywania transakcji w Internecie.

Po drugie: należy chronić sama kartę. Jeśli nie nosimy jej przy sobie to powinniśmy wiedzieć gdzie się znajduje, tak by szybko zauważyć jej ewentualne zniknięcie.

Po trzecie: dokonując transakcji w sklepie nigdy nie powinniśmy tracić naszej karty z oczu. Jeśli sprzedawca stwierdza, że terminal znajduje się na zapleczu to idźmy tam z nim. To niewiele kosztuje a zabezpiecza nas przed oszustwami (np. klonowaniem karty tzw. skimming), których mógłby dopuścić się nieuczciwy sprzedawca.

Po czwarte: jeśli karta zginie lub zostanie skradziona należy natychmiast ja zastrzec. W większości przypadków banki - wystawcy kart - przyjmują na siebie odpowiedzialność za transakcje dokonane skradzioną kartą od momentu zastrzeżenia.

Jak bezpiecznie korzystać z kart w Internecie?

Internet jest tym środowiskiem, w którym korzystając z kart płatniczych powinniśmy zachować największą ostrożność. Płacąc za towary i usługi w Internecie powinniśmy używać tylko z witryn, do których mamy pełne zaufanie.

Ważne: Korzystanie z kart z Internecie nie wymaga ani złożenia podpisu ani podania kodu PIN, dlatego właśnie jest tak bardzo niebezpieczne. Jeśli pokusić się o formułowanie jakiś zasad to najlepiej nie korzystać w Internecie ze zwykłych kart płatniczych w ogóle, zawsze istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że ktoś zdobędzie nasz numer karty i zrobi zakupy na nasz koszt.

Jeśli chcemy płacić w Internecie to najlepiej wyrobić sobie specjalne karty wirtualne tylko do płatności w tym środowisku. Karta taka połączona jest ze specjalnym rachunkiem i nie możemy wydać przy jej użyciu więcej pieniędzy niż znajduje się na tym rachunku. Normalnie nie trzymamy jednak na nim żadnych pieniędzy, tylko, jeśli chcemy zapłacić za jakiś towar w Internecie przelewamy na niego odliczona kwotę. Płacimy za towar i znowu na rachunku mamy 0. System taki pozwala uniknąć nam możliwości oszustwa i czyni płatności w Internecie w pełni bezpiecznymi. Specjalne karty do płatności w Internecie znajdują się już w ofercie polskich banków.

6. O czym warto pamiętać

Po odbiorze karty
Natychmiast podpiszmy kartę w polu przeznaczonym do tego celu.
• Zapamiętajmy numer identyfikacyjny PIN; nigdzie go nie zapisujmy. Zwłaszcza nie trzymajmy go razem z kartą!
• Nie ujawniamy nikomu naszego numeru PIN.

W domu

• Zachowujmy potwierdzenia zapłaty czy wydruki z bankomatu i porównujmy je z wyciągami otrzymywanymi z banku.
• W wypadku stwierdzenia niezgodności lub natrafienia na transakcję, której nie możemy sobie przypomnieć natychmiast skontaktujmy się z bankiem-wydawcą karty.
• Spiszmy numery kart - wraz z numerami telefonów, pod które zadzwonimy w wypadku ich utraty.

Na zakupach

• Przed zatwierdzeniem transakcji podpisem lub przez wprowadzenie kodu PIN sprawdźmy kwotę na wydruku lub na ekranie czytnika kart.
• Podczas transakcji nie traćmy karty z oczu.
• Upewnijmy się, że sprzedawca zwraca nam kartę wraz z kopią dowodu kasowego.
• Pilnujmy karty, pamiętając o kieszonkowcach.
• Nie zostawiajmy karty w samochodzie.

Zakupy przez Internet, zamówienia pocztowe i telefoniczne

•Dokonujmy zakupów u znanych nam sprzedawców internetowych; jeśli ich nie znamy - zawczasu sprawdźmy, czy zasługują na zaufanie.
• Ujawniajmy numer naszej karty tylko tym sprzedawcom, co do których nie mamy żadnych wątpliwości.
• Nigdy nie ujawniajmy naszego kodu PIN.
• Upewnijmy się, że nasze dane zostaną zakodowane przed przesłaniem drogą internetową – w lewym dolnym rogu okna przeglądarki internetowej szukamy symbolu kluczyka lub kłódki; sprawdzamy też adres danej strony internetowej, który powinien zaczynać się od https:// zamiast standardowego http://.
• Przechowujmy zapisy dotyczące dokonanych transakcji, w tym również adres sprzedawcy (internetowy i pocztowy) oraz jego numer telefonu.
• Zachowujmy e-maile z podstawowymi danymi o zakupie, jakie wiele sklepów internetowych wysyła swoim klientom.
• Przed dokonaniem zakupu zapoznajmy się z warunkami dostawy i zwrotu towaru – unikajmy sprzedawców nie przyjmujących zareklamowanych towarów i nie przewidujących możliwości zwrotu zapłaconych pieniędzy.

Gdy karta zginie lub zostanie nam ukradziona.

Gdy stwierdzimy brak karty natychmiast musimy zastrzec kartę dzwoniąc pod specjalny numer podany nam przez bank - wystawcę karty. Warto mieć ten numer zapisany i nosić zawsze przy sobie. Jest to numer całodobowy, przeznaczony wyłącznie do zastrzegania kart, dlatego najczęściej łatwo się pod niego dodzwonić. Po telefonie bank dokonuje zastrzeżenia naszej karty. Jednakże zazwyczaj wymaga również, żeby zgłoszenie telefoniczne zostało w ciągu paru dni potwierdzone pisemnie podczas wizyty w oddziale banku lub faksem.