Zatrudnianie w Polsce bez zezwolenia

Znowelizowane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 156, poz. 1116 z późn.zm.) obowiązuje od 20 lipca br. Od tego dnia - zgodnie ze zmienionym § 2 pkt 27 rozporządzenia - możliwe jest wykonywanie pracy przez cudzoziemców - obywateli państw sąsiadujących z Polską (dotyczy to Białorusi, Rosji i Ukrainy) bez zezwolenia na pracę.

 

Oświadczenie pracodawcy

Obywatele Białorusi, Rosji i Ukrainy mogą podejmować pracę w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę w okresie do trzech miesięcy w ciągu kolejnych sześciu miesięcy, pod warunkiem posiadania przez nich oświadczenia polskiego pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy. Oświadczenie to jest rejestrowane w powiatowym urzędzie pracy (PUP), właściwym ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy. Oznacza to, że nie jest stosowana kosztowna i długotrwała procedura uzyskania zezwolenia na pracę. Zgodnie z intencjami rządu rozwiązanie to ma ułatwić cudzoziemcom podejmowanie legalnej pracy oraz pomóc sektorom o wyjątkowo wysokim zapotrzebowaniu na pracowników sezonowych, np. w budownictwie i rolnictwie.

Warunkiem wykonywania legalnej pracy na zasadach określonych w rozporządzeniu jest posiadanie wizy w celu wykonywania pracy. Należy dodać, że z powyższych uprawnień korzystać mogą także obywatele Białorusi, Rosji i Ukrainy przebywający już w Polsce na podstawie wizy w celu wykonywania pracy lub zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Oświadczenie pracodawcy jest rejestrowane w celu przedłożenia przez cudzoziemca ubiegającego się o wydanie wymaganej wizy w polskiej placówce dyplomatyczno-konsularnej w miejscu stałego zamieszkania.

Wzór oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi - obywatelowi Białorusi, Rosji lub Ukrainy - dostępny jest na stronie internetowej www.mpips.gov.pl oraz w powiatowych urzędach pracy. Oświadczenie musi zawierać dane jednoznacznie identyfikujące pracodawcę, cudzoziemca oraz wyrażać zamiar zatrudnienia w określonym czasie na warunkach określonych w § 2 pkt 27 ww. rozporządzenia. W oświadczeniu należy zatem podać:

- dane pracodawcy, tj. imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania (ewentualnie nazwę i siedzibę);

- dane kandydata do pracy, tj. imię, nazwisko, adres, data urodzenia, numer paszportu oraz obywatelstwo;

- oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia pracy w określonym terminie i w określonym charakterze.

Ponadto, pracodawca powinien określić, komu wydaje oświadczenie, a więc cudzoziemcowi, który będzie składał wniosek o wydanie wizy w celu wykonywania pracy bądź cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce na podstawie wizy w celu wykonywania pracy albo na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony.

Pracodawca powinien wypełnić takie oświadczenie, zarejestrować je w powiatowym urzędzie pracy (w tym celu należy je dostarczyć do PUP wraz z kopią; urząd zachowuje kopię w ewidencji) i przekazać je potencjalnemu pracownikowi. Oświadczenie służyć będzie jako załącznik do wniosku wizowego - pracownik powinien uzyskać wizę w celu wykonywania pracy. Pracownik powinien posiadać oświadczenie w czasie przekraczania granicy i pracy w Polsce. Należy zwrócić uwagę na to, że potencjalny pracownik, przebywający w Polsce na podstawie wizy nie uprawniającej do wykonywania pracy (np. turystycznej lub w celu odwiedzin), powinien powrócić do swojego kraju i złożyć w konsulacie właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania za granicą wniosek o nową wizę - w celu wykonywania pracy.

Wykonywanie pracy przez osobę przebywającą na podstawie np. wizy turystycznej jest uznawane za pobyt niezgodny z deklarowanym celem.

Należy jeszcze wspomnieć o osobach, które podjęły pracę w Polsce w sektorze rolnym na podstawie oświadczeń wystawionych zgodnie z przepisem sprzed nowelizacji. Otóż sytuacja tych osób nie uległa zmianie i nadal mogą one korzystać ze swoich uprawnień do upływu ważności wizy lub zakończenia pracy.

Znowelizowany przepis § 2 pkt 27 rozporządzenia ma charakter pilotażowy i obowiązywać będzie do 31 grudnia 2009 r.

Zatrudnienie

Przy zatrudnianiu pracowników-cudzoziemców podstawowym pytaniem jest zakres praw i obowiązków pracowników i pracodawców. Otóż - co należy podkreślić - prawa i obowiązki są takie same jak w przypadku zatrudnienia obywateli polskich. Cudzoziemcy podlegają prawu pracy i ubezpieczeniom społecznym na tych samych warunkach, co Polacy. Nie jest prawnie dopuszczalna jakakolwiek dyskryminacja pracowników-cudzoziemców w zakresie wysokości wynagrodzeń czy warunków pracy. Cudzoziemcy mogą świadczyć pracę na podstawie każdej, dopuszczalnej w danej sytuacji umowy: może to być zarówno umowa o pracę, jak i umowa cywilnoprawna. Pracownicy mogą również zmieniać pracodawcę, jednakże pod warunkiem uzyskania od nowego pracodawcy nowego, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy oświadczenia oraz w zakresie terminów ważności wizy.

Zapewne często będzie się zdarzało, że zadowolony pracodawca chciałby przedłużyć zatrudnienie cudzoziemca ponad trzy miesiące. Co należy czynić w takiej sytuacji? Zgodnie z przepisami w celu przedłużenia zatrudnienia ponad dopuszczalny okres należy uzyskać zezwolenie na pracę, które wydaje wojewoda, a w województwie mazowieckim - Wojewódzki Urząd Pracy.

Ważną kwestią są warunki opodatkowania tymczasowych pracowników zagranicznych. Otóż w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę znajdują zastosowanie zasady ogólne, wynikające z przepisów ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.). Płatnikiem (art. 31 ustawy o p.d.o.f.) są pracodawcy, również osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Obliczają oni i pobierają zaliczki (art. 32), odprowadzają podatek (art. 38), do połowy miesiąca po ostatnim miesiącu, gdy pobierali zaliczki, wystawiają PIT-11 dla pracownika i dla urzędu skarbowego.

W przypadku umów cywilnoprawnych z osobami, które w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz polskiego ustawodawstwa podatkowego nie mają miejsca zamieszkania na terytorium Polski (zasadniczo: mieszkają tu poniżej 183 dni w roku) - zgodnie z art. 29 ustawy o p.d.o.f. - od ich przychodów z umów pobiera się podatek w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu. Jeżeli powierzającym wykonywanie pracy są osoby prawne i ich jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, to te podmioty zobowiązane są do obliczenia i pobrania podatku. Jeśli powierzającym wykonywanie pracy jest osoba nieprowadząca działalności gospodarczej (np. rolnik indywidualny), do obliczenia i zapłacenia podatków obowiązany jest sam podatnik (art. 44 ust. 1b ustawy o p.d.o.f.).

Praktyki zawodowe

Nowe przepisy, zawarte w § 2 pkt 28 i 29 rozporządzenia, umożliwiają wykonywanie pracy bez zezwolenia w ramach praktyk zawodowych cudzoziemcom - uczniom i studentom. Przepisy są nieco odmienne w przypadku uczniów i studentów szkół w Polsce i innych krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, a szkół w tzw. państwach trzecich. W tym drugim przypadku praktyki powinny być zorganizowane na podstawie zarejestrowanej w powiatowym urzędzie pracy umowy pomiędzy pracodawcą a zagraniczną szkołą lub uczelnią. We wszystkich przypadkach szkoła lub uczelnia jest instytucją kierującą ucznia lub studenta na praktyki. Przepis ten daje pracodawcom możliwość pozyskania nowych kadr, w stosunku do których może później wnioskować o zezwolenie na pracę, natomiast uczniom lub studentom zagranicznym daje możliwość poznania warunków pracy i życia w Polsce. Rozwiązanie to może stanowić atrakcyjną opcję dla młodych, wykształconych cudzoziemców, którzy rozważają możliwość budowy swojej kariery zawodowej np. w naszym kraju.

Należy zauważyć, że w stosunku do uczniów i studentów, obywateli państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, nie ma wymogu uzyskania zezwolenia na pracę niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy.

W wyniku nowelizacji rozporządzenia do § 2 dodano także pkt 30, który dotyczy programów wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programów pomocy humanitarnej lub programów wakacyjnej pracy studentów, zorganizowanych w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej. Kwestia ta może wydawać się marginalna, jednakże we współczesnej wymianie międzynarodowej coraz większą rolę odgrywają zorganizowane programy o charakterze wymiany kulturowej lub edukacyjnej, jak też programy pracy wakacyjnej - dotyczące w szczególności ludzi młodych. Programy tego rodzaju z powodzeniem prowadzi większość państw wysoko rozwiniętych - najbardziej znane są przykłady amerykańskie. Specyfiką programów o tym charakterze jest powiązanie pobytu z możliwością wykonywania pracy. W powszechnie stosowanych przez inne kraje rozwiązaniach uczestnicy programów nie są zobligowani do uzyskiwania zezwoleń na wykonywanie pracy. Organizatorami programów mogą być zarówno instytucje publiczne, jak i podmioty niepubliczne, działające w porozumieniu z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej.

W Polsce dotychczas nie były prowadzone programy skierowane do cudzoziemców. W ostatnim czasie można zaobserwować wzrost zainteresowania, czego dowodem są negocjowane obecnie umowy przewidujące funkcjonowanie takich programów m.in. z Kanadą i Nową Zelandią. Ponadto, pojawiają się sygnały od podmiotów polskich o zainteresowaniu organizacją tego rodzaju programów dla cudzoziemców. Programy takie, na co wskazują przykłady państw je stosujących, w znaczący sposób przyczyniają się do poszerzania wiedzy o kraju przyjmującym, promocji jego kultury i wspomagają rozwój ruchu turystycznego, równocześnie odgrywając pozytywną rolę na rynku pracy - szczególnie w sektorach o wysokim sezonowym zapotrzebowaniu na pracowników.

Ponadto, z uwagi na zgłaszane zapotrzebowanie społeczne, przepis umożliwia pracę osobom uczestniczącym w programach pomocy humanitarnej, które mogą mieć charakter wsparcia dla osób zagrożonych represjami albo pochodzących z państw lub regionów dotkniętych klęskami żywiołowymi, konfliktami zbrojnymi lub niepokojami społecznymi.

Przepis może służyć także innym społecznie użytecznym inicjatywom, mającym na celu organizację np. staży zawodowych dla osób z dotkniętych klęskami regionów świata lub też wykonywanie pracy na terytorium Polski (np. w charakterze koordynatora akcji pomocy w polskiej organizacji humanitarnej) przez obywatela państwa dotkniętego klęską.

Podstawa prawna:

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 30 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonywania pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (Dz.U. Nr 156, poz. 1116 z późn.zm.).

Obywatele Białorusi, Rosji i Ukrainy mogą podejmować pracę w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę w okresie do trzech miesięcy w ciągu kolejnych sześciu miesięcy pod warunkiem posiadania oświadczenia polskiego pracodawcy o zamiarze powierzenia wykonywania pracy oraz wizy w celu wykonywania pracy. Wykonywanie pracy przez osobę przebywającą na podstawie np. wizy turystycznej jest uznawane za pobyt niezgodny z deklarowanym celem.

Renata Malinowska-Kaczmarek