Jak założyć spółkę jawną

Czym jest spółka jawna

Spółka jawna, tak jak i inne spółki prawa handlowego, jest dobrowolnym zrzeszeniem się wspólników w gospodarczym celu. Uregulowanie tego rodzaju działalności znajdziemy w przepisach ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.). Polskie prawo handlowe rozróżnia spółki: kapitałowe (akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz osobowe (jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo-akcyjna). W pierwszym przypadku najważniejszą częścią spółki jest jej kapitał, natomiast przy spółkach osobowych nacisk jest położony na wspólników danej spółki. Założenie tego typu organizacji pomaga zaistnieć firmie w obrocie gospodarczym. W momencie zarejestrowania jakiejkolwiek spółki - staje się ona podmiotem praw i obowiązków, czyli zyskuje podmiotowość prawną - jest więc, na gruncie prawa cywilnego, oddzielnym od wspólników podmiotem prawa - nie ma jednak osobowości prawnej.

Spółka jawna jest jednym z podmiotów zwanych „ułomnymi osobami prawnymi” - są to jednostki nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa nadała zdolność prawną. Oznacza to, że spółka może posiadać własny majątek (odrębny od majątku wspólników), zaciągać zobowiązania we własnym imieniu, pozywać i być pozywaną. Osobną kwestią jest odpowiedzialność wspólników. Otóż zgodnie z przepisami prawa, każdy ze wspólników odpowiada subsydiarnie za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. W przypadku egzekucji, jeżeli okaże się, że majątek spółki nie wystarcza na pokrycie długów, wierzyciel może więc domagać się egzekucji z majątku każdego wspólnika. Odpowiedzialność ta nie ma zastosowania do zobowiązań powstałych przed zgłoszeniem spółki do rejestru.

Zapamiętaj

Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Kto może założyć spółkę

Funkcjonowanie spółki w obrocie gospodarczym wymaga jej utworzenia i zarejestrowania przez przyszłych wspólników. Zarejestrować tego rodzaju działalność gospodarczą mogą zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Przepisy kodeksu spółek handlowych nie przewidują w tym zakresie, żadnych ograniczeń - mogą nimi być zarówno osoby fizyczne, jak i inne podmioty (osoby prawne i „ułomne osoby prawne”). Wspólnikami spółki jawnej mogą być obywatele polscy oraz osoby fizyczne nieposiadające obywatelstwa polskiego, a w przypadku osób prawnych - osoby prawne z siedzibą na terenie Polski i poza jej granicami. Nie ma też ograniczeń związanych z ilością osób zakładających spółkę, natomiast muszą to być minimum dwie osoby. Polskie prawo dopuszcza założenie jednoosobowych spółek tylko w przypadku spółek kapitałowych.

PRZYKŁAD

Jan K. pracował za granicą u Helmuta S. Po powrocie do kraju postanowił razem ze swoim pracodawcą założyć firmę budowlaną w formie spółki jawnej. Chociaż Helmut S. nie posiada obywatelstwa polskiego, to jednak taka działalność jest możliwa.

Działalność gospodarczą w formie spółki może więc prowadzić nieograniczona ilość osób. Jednak w praktyce tego typu spółki są raczej zawierane w celu prowadzenia małej firmy, a więc i ilość wspólników nie jest duża.

Sposoby powstania spółki

Można wyróżnić dwa podstawowe sposoby powstania spółki jawnej - umowa spółki i przekształcenie, przy czym oba wymagają dla swojej ważności wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Pierwszym sposobem jest zawarcie przez dwie lub więcej osób umowy spółki jawnej. Jest to „pierwotny” sposób założenia spółki. Osoby chcące założyć tego rodzaju działalność podpisują między sobą umowę, która zawiera podstawowe założenia prowadzenia spółki. Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Niespełnienie tego warunku powoduje, że jest ona nieważna. Oznacza to, że spółka jawna powstaje dopiero z chwilą zawarcia umowy w formie pisemnej.

PRZYKŁAD

Wspólnicy Antoni W. i Andrzej J. umówili się, że założą wspólnie spółkę jawną. Stwierdzili jednak, że nie podpiszą umowy, ponieważ zrobią to w późniejszym terminie. Tak się jednak nie stało. Kilka dni później Antoni W. chciał złożyć wniosek do sądu o rejestrację nowej spółki, ten jednak został odrzucony, ponieważ nie było pisemnej umowy, a więc i formalnego aktu zawarcia.

Umowa spółki jawnej musi zawierać pewne elementy obowiązkowe:

• firmę i siedzibę spółki - spółka będzie prowadziła działalność pod własną firmą, ważne jest więc aby przyszli wspólnicy ustalili nazwę spółki, która będzie występować w obrocie gospodarczym. Firma powinna zawierać nazwiska albo nazwę. Koniecznym elementem oznaczenia firmy spółki jawnej jest używanie tego określenia w nazwie - prawidłowo spółka powinna się więc nazywać „nazwa spółki, spółka jawna” - dopuszczalne jest jednak używanie skrótu sp.j. Siedziba spółki nie musi być tożsama z faktycznym budynkiem w którym spółka będzie działała;

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość - mogą to być zarówno wartości pieniężne jak też i inne (np. nieruchomości);

• przedmiot działalności spółki, którym może być prowadzenie wszelkiego rodzaju działalności gospodarczej, o ile dany rodzaj działalności nie jest zastrzeżony do wykonywania w szczególnej formie prawnej (np. banki mogą być założone tylko w formie spółek akcyjnych);

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony - jeżeli strony umawiają się tylko na konkretny okres funkcjonowania spółki, powinien być on określony w dniach, miesiącach lub latach.

Dodatkowo wspólnicy mogą w umowie określić inne kwestie, jeśli mogą mieć wpływ na późniejsze funkcjonowanie spółki. W szczególności zatem wspólnicy określą proporcje udziału w zyskach i stratach oraz zasady zarządu spółką. Sporządzenie umowy spółki jest czynnością cywilnoprawną opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Drugim sposobem powstania w obrocie gospodarczym spółki jawnej, jest przekształcenie w nią innej spółki. Kodeks spółek handlowych tytule IV przewiduje szereg przypadków kiedy możliwe jest przekształcenie jednej spółki w drugą. Spółka jawna może więc powstać poprzez:

• połączenie - jeżeli łączące się podmioty wyrażą wolę prowadzenia działalności w formie spółki jawnej,

• podział - możliwe jest, że inna spółka dzieli się na mniejsze i w wyniku tego powstają spółki jawne,

• przekształcenie - jest to sytuacja, kiedy podmiot prawa handlowego przestaje istnieć jako jedna forma działalności (np. spółka partnerska), a w to miejsce wspólnicy zawiązują inną spółkę (w tym przypadku jawną).

Wzór umowy spółki jawnej

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

Partnerzy spółek partnerskich podjęli uchwałę o rozwiązaniu dotychczasowej działalności i założenie spółki jawnej. W wyniku tego dotychczasowe spółki przestają istnieć, a złożony zostaje wniosek o zarejestrowanie nowej spółki jawnej.

Do niedawna kodeks spółek handlowych przewidywał przymusowe przekształcenie spółki cywilnej w jawną - wówczas gdy przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły poziom powodujący konieczność prowadzenia ksiąg rachunkowych (równowartość 1 200 000 euro) - wówczas spółka miała obowiązek przerejestrować się do rejestru przedsiębiorców KRS. Zmiany przyniosła nowela do kodeksu (ustawa z dnia 23 października 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych, Dz.U. nr 217, poz. 1381), która weszła w życie 8 stycznia 2009 r.

Sama chęć zmiany formy działalności gospodarczej jednej spółki w drugą nie wystarcza do założenia nowej spółki. Należy też dostosować się do wymagań postawionych w ustawie. Jeżeli więc np. przekształcamy spółkę cywilną w jawną, niezbędne jest dostosowanie umowy spółki do warunków określonych w art. 25 k.s.h. Nowa umowa musi więc określać firmę i siedzibę spółki, wnoszone wkłady i ich wartość, przedmiot działalności oraz czas trwania spółki, jeżeli został oznaczony. Wspólnicy powinni ustalić firmę spółki jawnej, stosując się do zasad jej konstruowania wynikających z art. 24 k.s.h. Zmiana może mieć postać aneksu lub zupełnie nowej umowy, z której będzie wynikać, że służy zastąpieniu poprzednio obowiązującej. Wspólnicy w aneksie powinni wyraźnie wskazać, że po zmianach, z chwilą wpisu do rejestru, spółka przekształcana staje się spółką jawną.

Zgłoszenie spółki do rejestru

Spółka jawna podlega zgłoszeniu i wpisowi do rejestru. Zgłoszenie spółki jawnej do rejestru jest obowiązkowe. W trakcie istnienia spółki do rejestru powinny być zgłaszane wszelkie zmiany danych wskazanych w art. 26 § 2 k.s.h. Prawo i obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru przysługuje każdemu wspólnikowi. Do zgłoszenia spółki jawnej do rejestru, oprócz umowy spółki, należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.

Niedokonanie przez wspólników zgłoszenia spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców może skutkować nałożeniem na wspólników grzywien. W przypadku niedopełnienia obowiązku rejestracji, mimo zastosowanych przez sąd rejestrowy grzywien, sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, orzec o rozwiązaniu spółki i ustanowić dla niej likwidatora (art. 25 ustawy o KRS).

Zapamiętaj

Zgłoszenia spółki jawnej do rejestru należy dokonać w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy spółki. Do chwili uzyskania wpisu do rejestru spółka jawna nie może podjąć działalności gospodarczej.

Niezależnie więc od tego, w jaki sposób powstaje spółka jawna, należy zgłosić ten fakt do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Rejestr ten prowadzą wydzielone wydziały w sądach gospodarczych. Zgłoszenia do KRS dokonuje się na formularzach, których wzór został określony stosownym rozporządzeniem ministra sprawiedliwości. Wniosek o wpis do rejestru wnoszą wspólnicy mający prawo reprezentacji spółki jawnej. Postępowanie sądowe dotyczące wpisu do rejestru odbywa się w postępowaniu nieprocesowym na podstawie art. 694¹ - 694⁸ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Wniosek o wpis do rejestru składa się na urzędowym formularzu. Wnioskodawca uiszcza opłatę sądową, a jeżeli wpis podlega ogłoszeniu - również opłatę za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Urzędowe formularze wniosków wymaganych ustawą, umożliwiających rejestrację osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą i spółek jawnych, zapewniają gminy (są to ich zadania zlecone). W urzędach gmin można również zapoznać się z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. nr 251 poz. 1885 z późn. zm.), które powinno być udostępnione do wglądu wraz z załącznikiem. Zgodnie z art. 40 ustawy o KRS prowadzoną działalność należy określić według tej klasyfikacji.

Zapamiętaj

Działalność spółki musi być zgodna z Polską Klasyfikacją Działalności - jeżeli nie jest, niemożliwe będzie zarejestrowanie spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o KRS, jeżeli podmiot wpisywany do rejestru działa na podstawie umowy lub statutu, do wniosku o jego wpisanie dołącza się umowę lub statut. Do zgłoszenia spółki należy więc dołączyć obowiązkowo umowę spółki jawnej, która - jak wiemy -musi być sporządzona w formie pisemnej.

Od dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów (jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem 16. od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do rejestru nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu). W przypadku rozbieżności między wpisem do Rejestru a ogłoszeniem w Monitorze Sądowym i Gospodarczym obowiązuje wpis w Rejestrze. Jednak osoba trzecia może powoływać się na treść ogłoszenia, chyba że podmiot wpisany do Rejestru udowodni, że osoba trzecia wiedziała o treści wpisu. Zgodnie z art. 18 ust. 1 k.r.s. podmiot wpisany do rejestru ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do rejestru nieprawdziwych danych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na jego wniosek, a także niezgłoszeniem danych podlegających obowiązkowi wpisu do rejestru w ustawowym terminie, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Koszty założenia spółki jawnej

Zakładający spółkę muszą się też liczyć, że rozpoczęcie tego rodzaju działalności pociąga za sobą różnego rodzaju opłaty, które są jednak niezbędne do prawidłowego rozpoczęcia funkcjonowania spółki. Materię tę reguluje ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167 poz. 1398 z późn. zm.). Do kosztów, których poniesienia wymaga procedura rejestracji spółki w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego zaliczamy:

• 750 zł - pobiera się od wniosku o zarejestrowanie spółki osobowej w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym,

• 500 zł - opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Pozostałe koszty założenia spółki jawnej uzależnione będą od przedmiotu oraz skali prowadzonej przez spółkę działalności. Nie można też zapomnieć, że podpisanie umowy spółki rodzi obowiązek opłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Wspólnicy po sporządzeniu umowy spółki powinni wypełnić i złożyć deklarację oraz odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnej w terminie 14 dni od chwili powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności, czyli w momencie zawarcia umowy spółki w formie pisemnej. Stawka podatku wynosi 0,5%. Podstawę opodatkowania stanowi wartość wkładów wniesionych do majątku spółki.

PRZYKŁAD

Kapitał spółki jawnej wynosi 135 000 zł. Wspólnicy mają 14 dni na złożenie deklaracji PCC. W tym przypadku wartość podatku będzie wynosić 135 000 x 0,5% = 675 zł.

Paweł Malinowski