Opodatkowanie działalności gospodarczej

Najczęściej zgłaszanymi uwagami są - oprócz wysokich stawek podatkowych - przesadna ilość przepisów prawa podatkowego, która nie idzie w parze z ich jakością, brak dostosowania do zmieniających się warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz niepotrzebne zwiększanie kosztów prowadzenia tej działalności. Dlatego też wielu biznesmenów poszukuje dla siebie optymalnych i praktycznych rozwiązań.

Prowadzisz działalność gospodarczą i szukasz gotówki? Kredyty dla firm nawet do 300 tys. zł!

„Poradnik”, stanowi przewodnik, który ma pomóc osobom prowadzącym działalność gospodarczą oraz tym, które dopiero planują założenie własnej firmy. Prezentujemy najczęściej wybierane metody obniżania kosztów podatkowych oraz te rzadziej wykorzystywane na rynku. Niniejsze opracowanie nie tylko charakteryzuje najczęściej spotykane formy opodatkowania podatkami dochodowymi oraz podatkiem od towarów i usług, ale uwzględnia także problematykę kosztów działalności gospodarczej związanych z ubezpieczeniami społecznymi. Pokazuje również, jak optymalnie dokonywać rozliczeń z urzędem skarbowym. Znajdziecie też Państwo praktyczne rozwiązania najbardziej nurtujących problemów.

Podstawowe zasady opodatkowania

W polskim systemie podatkowym podstawowym obciążeniem podatkowym dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą są: podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) oraz podatek od towarów i usług (VAT).

Nie są to jedyne podatki, z obowiązkiem zapłaty których spotykają się przedsiębiorcy, jednak z uwagi na politykę podatkową państwa to właśnie te trzy wspomniane podatki odgrywają w działalności gospodarczej największą rolę. Zasady, na których przedsiębiorcy są opodatkowani każdym ze wspomnianych podatków są zróżnicowane i zależą od wielu czynników, m.in. od formy prawnej w jakiej działa przedsiębiorca, przedmiotu i rozmiaru prowadzonej przez niego działalności, wysokości osiąganych przychodów, jak również - w pewnym zakresie - od jego własnej woli. Warto zdawać sobie z tego sprawę, aby jak najlepiej zadbać o własne interesy.

Rodzaje działalności

Każdy, kto rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, musi najpierw rozstrzygnąć, w jakiej formie prawnej będzie prowadził swoją firmę. Najczęściej spotykaną formą prowadzenia działalności gospodarczej jest indywidualne prowadzenie takiej działalności przez osoby fizyczne. Jeżeli jednak rodzaj lub rozmiar działalności nie pozwala na to, by mogła ogarnąć go jedna osoba, z reguły zawierane są różnego rodzaju spółki, spośród których najbardziej powszechną jest spółka cywilna. Spotykana jest również działalność gospodarcza prowadzona w różnych odmianach osobowych spółek handlowych. Najczęściej w formie spółki jawnej lub partnerskiej, rzadziej zaś komandytowej czy komandytowo-akcyjnej. Rozwinięte przedsiębiorstwa przyjmują formy prawne kapitałowych spółek handlowych posiadających odrębną osobowość prawną - spółki z o.o. lub akcyjnej. Działalność gospodarczą prowadzą również spółdzielnie oraz niektóre fundacje i stowarzyszenia. Jednak niezależnie od tego, w jakiej formie działalność gospodarcza jest prowadzona, dochody uzyskiwane przez podmiot ją prowadzący podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Forma prowadzonej działalności gospodarczej wskazywać będzie na to, czy dany podmiot zostanie opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych, czy też podatkiem dochodowym od osób prawnych.

Podstawowe formy opodatkowania

Poznaj oprogramowanie Księgę Przychodów i Rozchodów Infor System - Testuj za darmo przez 30 dni  

Przedsiębiorcy prowadzący indywidualną działalność gospodarczą, przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, którzy są wspólnikami spółki cywilnej lub zrzeszają się w osobowe spółki handlowe, będą podlegali opodatkowaniu dochodów pochodzących z tej działalności podatkiem dochodowym od osób fizycznych bądź na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2007 r. nr 99, poz. 658), bądź też na podstawie ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930, z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 217, poz. 1588). Natomiast dochody przedsiębiorców działających w formie spółek z o.o. lub spółek akcyjnych oraz dochody osiągane z prowadzenia działalności gospodarczej przez spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia opodatkowane będą na podstawie ustawy z dnia 15 lutego 1991 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 251, poz. 1847).

W myśl art. 5b ust. 2 u.p.d.o.f., jeśli działalność gospodarczą prowadzi spółka niemająca osobowości prawnej, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, choćby sam nie był przedsiębiorcą, uznaje się za przychody z działalności gospodarczej. Nadto niezależnie od wspomnianych form prawnych, w jakich występują przedsiębiorcy, wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą są jednocześnie podatnikiem podatku VAT w sytuacjach, gdy dokonują czynności opodatkowanej tym podatkiem, zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004 r. (Dz.U. nr 54, poz. 535 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 225, poz. 1635). W zależności od tego, jaki rodzaj działalności gospodarczej prowadzi dany przedsiębiorca, podczas swojej aktywności zetknie się również z podatkiem akcyzowym lub podatkiem od czynności cywilnoprawnych, podatkiem od gier, podatkiem tonażowym, opłatą skarbową, a także podatkami i opłatami miejscowymi np. z podatkiem od nieruchomości.

Podatki, które w opinii podatników stanowią dla nich największe obciążenie, tj. podatki dochodowe i VAT, pobierane są w drodze tzw. samowymiaru. Oznacza to, że osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą same prawidłowo naliczyć podatek, a następnie wpłacić go na rachunek bankowy właściwego dla nich urzędu skarbowego. W tym celu muszą dysponować odpowiednią wiedzą, aby następnie organy kontroli podatkowej lub skarbowej nie zarzuciły mu nieprawidłowości. Przed rozpoczęciem wykonywania czynności opodatkowanych danym podatkiem każdy podatnik powinien się zarejestrować we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym i wnieść przede wszystkim o nadanie numeru identyfikacji podatkowej (NIP), a jeżeli go posiada - uaktualnić dokonane zgłoszenie poprzez wskazanie, że rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej. Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą powinny również zarejestrować się jako podatnicy VAT. W zależności od rodzaju swej działalności i podjętych w tym zakresie decyzji będą oni bądź podatnikami VAT czynnymi, bądź zwolnionymi.

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Co do zasady, podatkiem dochodowym od osób fizycznych objęte są wszelkie dochody podatników bez względu na źródło przychodu. Działalność gospodarcza, zwana też przez ustawę pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowi jedną z dziewięciu kategorii źródeł przychodów osób fizycznych i - jak każde ze źródeł - podlega swoistej regulacji. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych posługuje się własnym, autonomicznym pojęciem „działalności gospodarczej”, zgodnie z którym zalicza się do niej taką działalność zarobkową wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową lub polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż bądź na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych, która prowadzona jest we własnym imieniu podatnika, bez względu na rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane przez ustawę do przychodów osiągniętych z innych źródeł. Ta rozbudowana definicja jest uzupełniona o pewien zespół cech negatywnych, których łączne spełnienie spowoduje, że wykonywanie określonych czynności nie będzie uważane przez organy podatkowe za prowadzenie działalności gospodarczej. Te cechy to:

• brak własnej odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywanie czynności oraz ich rezultat, którą ponosi zlecający wykonanie tych czynności, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych,

• wykonywane czynności pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego,

• nieponoszenie ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Należy podkreślić, że aby fiskus mógł podważyć fakt osiągania przychodów z działalności gospodarczej, wszystkie powyższe cechy negatywne muszą występować jednocześnie. Wystarczy niespełnienie jednej z tych cech, aby czynności podatnika były uznawane za pozarolniczą działalność gospodarczą.

Nasza rada

Osoba, która obawia się, by właściwy dla niej urząd skarbowy nie zakwestionował tego, że źródłem jej przychodów jest działalność gospodarcza, powinna zawrzeć ze swoim kontrahentem umowę, której treść wyraźnie będzie wskazywać, że występuje ona w roli przedsiębiorcy także w rozumieniu przepisów podatkowych, np. poprzez uzależnienie wysokości swojego wynagrodzenia od wykonywania określonych czynności, bądź zastrzeżenie, że określonych czynności nie musi wykonywać osobiście, a gdy rodzaj czynności na to pozwala, że może je wykonywać w wybranym przez siebie czasie, bez nadzoru osoby zlecającej.

Przychody pochodzące z działalności gospodarczej mogą podlegać, w zależności od woli przedsiębiorcy, bądź ogólnym zasadom opodatkowania według stawek wzrastających w zależności od wysokości osiągniętego dochodu w danym roku podatkowym, bądź też opodatkowaniu według liniowej stawki podatku, wynoszącej aktualnie 19% podstawy opodatkowania. Wyboru podatku liniowego można dokonać w terminie do 20 stycznia danego roku podatkowego poprzez złożenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego stosownego oświadczenia na piśmie. Jeżeli przedsiębiorca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, powinien złożyć stosowne oświadczenie przed dniem rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Pamiętajmy, że dla podatnika bardzo istotne jest dochowanie wspomnianego terminu, gdyż jego przeoczenie spowoduje konieczność podlegania ogólnym zasadom opodatkowania według stawek progresywnych. Wybór sposobu opodatkowania dokonany we wspomnianym oświadczeniu dotyczy również lat następnych, chyba że podatnik, w terminie do 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomi w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania lub złoży w tym terminie oświadczenie lub pisemny wniosek o zastosowanie form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.

PRZYKŁAD

Osoba zakładająca firmę, która planuje nabyć 30 czerwca pierwszą partię towarów i przechować ją na potrzeby dalszego transportu w magazynie wynajętym 7 maja, a następnie zacząć zbywać towary od 1 lipca, powinna dokonać wyboru liniowej stawki podatku do dnia 1 lipca. Wcześniejsze wynajęcie magazynu i wydatek na zakup towarów nie stanowią jeszcze pierwszego przychodu. Ten pojawi się wraz z pierwszą sprzedażą.

Często zdarza się w praktyce, że osoba która przez pewien czas wykonywała określone czynności na podstawie stosunku pracy w pewnym momencie pragnie rozpocząć samodzielną działalność gospodarczą. Rozstaje się zatem ze swoim pracodawcą i zakłada własną firmę, wybierając jednocześnie podatek liniowy. W takim przypadku zaprzestanie współpracy z poprzednim pracodawcą na dotychczasowych warunkach nie może budzić żadnych wątpliwości, gdyż w innym przypadku fiskus ma prawo zakwestionować dokonany przez podatnika wybór podatku liniowego i nakazać zapłatę zaliczek na podatek dochodowy od początku roku obliczonych według progresywnej stawki podatkowej, właściwej dla przychodów osiąganych ze stosunku pracy, wraz z zaległymi odsetkami. Utrata prawa do rozliczania się z urzędem skarbowym według zasad właściwych dla podatku liniowego następuje z mocy ustawy, bez konieczności wydawania jakiejkolwiek decyzji administracyjnej, gdy podatnik, który wybrał ten sposób opodatkowania, uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy, albo wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy. Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej i korzystasz z opodatkowania na zasadach podatku liniowego, ani ty, ani twój wspólnik nie możecie wykonywać czynności na rzecz byłego pracodawcy, które odpowiadają czynnościom świadczonym na jego rzecz w tym samym lub poprzednim roku podatkowym, gdyż utracisz prawo do rozliczania się na zasadzie podatku liniowego i będziesz musiał uzupełnić uiszczone zaliczki na podatek, oraz zapłacić odsetki za zwłokę.

PRZYKŁAD

W styczniu 2007 r. pracownicy działu handlowego pewnego hurtownika odeszli od niego, ale utrzymywali z nim współpracę poprzez osobę trzecią, która kontaktowała się z byłym pracodawcą i dzieliła się z nimi zyskami. Wszyscy byli pracownicy wybrali podatek liniowy. Jeżeli jednak pracownicy fiskusa udowodnią, że pomiędzy nową osobą trzecią a byłymi pracownikami hurtownika istnieje stosunek prawny, który można zakwalifikować jako spółkę cywilną, wówczas uczestniczące w niej osoby mogą zostać zobowiązane do uzupełnienia składki na podatek dochodowy wraz z odsetkami.

 

Nasza rada

• Jeżeli jeden z małżonków wybrał opodatkowanie na zasadach podatku liniowego, wówczas nie mogą oni skorzystać z prawa do wspólnego rozliczenia z fiskusem.

• Osoba samotnie wychowująca dziecko nie może skorzystać z ulgi podatkowej, jeżeli ona sama lub jej dziecko wybrało opodatkowanie na zasadach podatku liniowego.

Dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanych na zasadach podatku liniowego nie łączy się z dochodami opodatkowanymi na innych zasadach.

Podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych stanowi dochód podatnika osiągnięty w danym roku podatkowym rozumianym jako rok kalendarzowy. Przez dochód należy rozumieć przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Sposób ustalania dochodu, w tym zwolnienia przedmiotowe od podatku, oraz sytuacje, w których określone wydatki nie mogą być uznane za podatkowe koszty uzyskania przychodu, są wyraźnie wymienione w ustawie. Podatnicy podatku od towarów i usług, którzy wraz z wynagrodzeniem za towar lub usługę otrzymują od odbiorcy także naliczoną wcześniej kwotę tego podatku, nie muszą się jednak obawiać. W takim przypadku kwota podatku VAT nie jest uznawana za przychód i nie powiększa podstawy opodatkowania. Od podstawy opodatkowania powinno się w pierwszej kolejności odliczyć kwotę składek, które uiszczono w danym roku podatkowym na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących. Po wyliczeniu kwoty podatku należy odjąć od niej kwotę zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Podatnicy dokonujący rozliczeń na zasadach podatku liniowego nie są uprawnieni do korzystania z tzw. kwoty wolnej od podatku, która w 2007 r. wynosi 572 zł 54 gr.

Składki na ubezpieczenie społeczne nie mogą zostać odliczone od podstawy opodatkowania, jeżeli podatnik wcześniej:

• zaliczył je w koszt uzyskania przychodu,

• odliczył je od dochodu opodatkowanego na zasadach ogólnych właściwych dla rozliczenia podatku według progresywnych stawek podatkowych,

• odliczył je od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Przedsiębiorcy, którzy nie skorzystali z możliwości rozliczenia się z fiskusem na zasadach podatku liniowego, powinni rozliczyć się według zasad ogólnych. Podstawę opodatkowania w takim przypadku stanowi dochód osiągnięty w danym roku podatkowym pomniejszony o:

• składki na ubezpieczenie społeczne zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,

• dokonane w roku podatkowym zwroty nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających pobrany podatek dochodowy,

• wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne,

• wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu użytkowania sieci Internet w lokalu (budynku) będącym miejscem zamieszkania podatnika w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł,

• darowizny na cele kultu religijnego, krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi, na rzecz organizacji pożytku publicznego, których wysokość nie przekracza łącznie 6% dochodu,

• wydatki poniesione przez podatnika na nabycie nowych technologii w wysokości nie większej niż 50% kwoty wydatków poniesionych przez podatnika na nabycie nowej technologii.

Uiszczanie podatku należnego przez przedsiębiorców niekorzystających z rozliczeń na zasadach podatku liniowego powinno nastąpić z uwzględnieniem stawek podatkowych, których wysokość jest różna w zależności od wysokości dochodu osiągniętego w danym roku podatkowym. Stawki podatkowe obowiązujące w 2007 r. to:

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Obliczony w ten sposób podatek w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składek na ubezpieczenie zdrowotne opłaconych w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika, przy czym kwota zmniejszająca podatek z tej przyczyny nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru składki. Podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego miesięczne zaliczki na podatek dochodowy. Zaliczki na podatek dochodowy za miesiące od stycznia do listopada danego roku podatkowego powinny być płatne do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu kalendarzowym, za który są należne. Natomiast zaliczka grudniowa powinna być uiszczona w terminie złożenia rocznego zeznania podatkowego, czyli do 30 kwietnia następnego roku podatkowego.

Obowiązek wpłacenia zaliczki powstaje począwszy od miesiąca, w którym dochody przedsiębiorcy przekroczyły kwotę powodującą powstanie obowiązku zapłaty podatku. W celu ustalenia kwot zaliczek przedsiębiorcy powinni prowadzić rzetelną i kompletną dokumentację w postaci książki przychodów i rozchodów bądź też pełnych ksiąg rachunkowych. Jeżeli dany przedsiębiorca nie prowadzi na koniec miesiąca remanentu towarów, surowców i materiałów pomocniczych, to dochodem z działalności gospodarczej stanowiącym podstawę obliczenia zaliczki u podatników prowadzących podatkowe księgi przychodów i rozchodów jest różnica pomiędzy wynikającym z tych ksiąg przychodem i kosztami jego uzyskania. Rachunkowość przedsiębiorcy powinna być prowadzona metodą narastającą, to znaczy w taki sposób, który uwzględnia w danym miesiącu stan wyników także za poprzednie miesiące roku podatkowego. Ma to duże znaczenie dla podatników, którzy nie zdecydowali się na wybór rozliczenia na zasadzie podatku liniowego, a także w sytuacji, gdy np. w jednym miesiącu przedsiębiorca poniesie stratę, ale w następnym miesiącu osiągnie zysk. W takiej sytuacji w miesiącu, w którym podatnik nie osiągnął zysku, nie będzie on zobowiązany do zapłaty zaliczki, natomiast w miesiącu, w którym suma zysków przekroczy sumę strat będzie on zobowiązany do uiszczenia zaliczki na podatek w odniesieniu do dodatniej różnicy.

PRZYKŁA

W marcu przedsiębiorca poniósł stratę w wysokości 10 000 zł natomiast w kwietniu osiągnął zysk w wysokości 15 000 zł. W takim przypadku zaliczka na podatek dochodowy za miesiąc kwiecień powinna być liczona od 5000 zł (przy uwzględnieniu kosztów i odliczeń).

W tym kontekście niebagatelne znaczenie mają reguły dotyczące ustalania daty powstania przychodu oraz kosztu jego uzyskania. Ogólną zasadą jest to, że datą powstania przychodu z działalności gospodarczej jest dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi lub częściowego wykonania usługi, nie później jednak niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Jak z tego wynika, uzyskanie przez przedsiębiorcę wynagrodzenia za towar lub usługę nie jest wcale bezwzględnym warunkiem powstania przychodu. Jednakże jeżeli kontrahent uiści przedsiębiorcy wynagrodzenie jeszcze przed wykonaniem usługi lub wydania towaru, wówczas przychód po stronie tego przedsiębiorcy powstanie odpowiednio wcześniej. Uzyskania wynagrodzenia nie należy jednak mylić z uiszczeniem przez kontrahenta zaliczki na poczet tego wynagrodzenia. Zaliczka nie stanowi bowiem przychodu.

PRZYKŁAD

31 maja klient przedsiębiorcy dokonał wyboru towaru z katalogu i uiścił zaliczkę na poczet ceny w wysokości 200 zł. 12 czerwca doszło do sprzedaży towaru za cenę 5000 zł + VAT w wysokości 1100 zł (według podstawowej stawki 22%). Ze względu na to, że umowa zawierana była w sklepie, a towar znajdował się w magazynie, przedsiębiorca zobowiązał się dostarczyć towar w ciągu trzech dni, co następnie uczynił. 15 czerwca towar został dostarczony, a klient uzupełnił kwotę ceny o 5900 zł. W takim przypadku przychód w wysokości 5000 zł powstał u przedsiębiorcy w dniu 12 czerwca.

Kaucja uiszczona na zabezpieczenie np. roszczeń o odszkodowanie za zniszczenie wynajętego magazynu nie stanowi przychodu wynajmującego przedsiębiorcy w dniu jej uiszczenia. W przypadku usług świadczonych przez długi czas i rozliczanych etapowo, po upływie pewnych okresów rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku. Zasada ta dotyczy również dostaw energii elektrycznej, cieplnej, oraz gazu przewodowego.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca dzierżawi nieruchomość innemu przedsiębiorcy. Zgodnie z umową, czynsz dzierżawny płatny jest raz na trzy miesiące. Przychód wydzierżawiającego powstaje w dniu ustalonym między stronami jako dzień płatności nawet wówczas, gdyby dzierżawca pozostawał w zwłoce. W sytuacji gdyby strony umowy ustaliły, że dzierżawa zawarta jest na okres trzech lat a dzierżawca zobowiązany będzie do zapłaty czynszu w kwocie 30 000 zł dopiero w chwili jej ustania, to zgodnie z ustawą podatkową, przychód w kwocie 10 000 zł (1/3 czynszu) powstanie już z upływem pierwszego roku dzierżawy.

Kosztem uzyskania przychodu są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia przychodów, z wyjątkiem kosztów wyraźnie wymienionych w ustawie. Kosztem uzyskania przychodów będą zatem nie tylko np. koszty zakupu towaru u hurtownika, ale także wydatki poniesione na remont sklepu lub magazynu, w którym składowane są te towary. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów w przypadku osób osiągających przychody z działalności gospodarczej uważa się dzień wystawienia faktury, rachunku lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania kosztu. Zasadą jest rozliczanie kosztów bezpośrednich w roku, w którym zostaną osiągnięte związane z nimi przychody, natomiast kosztów pośrednich w roku poniesienia tych kosztów. Jednakże ta część kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio związanych z uzyskaniem przychodów w danym roku podatkowym, która poniesiona została po zakończeniu tego roku podatkowego, może zostać potrącona z odpowiadającymi im przychodami minionego roku podatkowego, o ile do ich poniesienia doszło nie później niż w dniu sporządzenia sprawozdania finansowego, jednak nie później niż:

• do upływu określonego terminu na złożenie sprawozdania bądź złożenia zeznania rocznego,

• do upływu określonego terminu na złożenie zeznania, w przypadkach gdy podatnik nie ma obowiązku składania sprawozdań finansowych.

Podatek dochodowy od osób prawnych

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód podatników podlegających temu podatkowi osiągnięty w danym roku podatkowym bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Dochód związany z działalnością gospodarczą danej jednostki stanowi przychód wynikający z prowadzenia przez nią działalności gospodarczej pomniejszony o koszty ich uzyskania. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, mamy do czynienia ze stratą, która pomniejsza dochód uzyskany w następnych latach podatkowych. Zarówno definicja dochodu, jak też kosztów uzyskania przychodów jest bardzo podobna w obu podatkach dochodowych.

Także w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych podatnicy zobowiązani są do uiszczania zaliczek na podatek dochodowy w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego, a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące. Także i w tym przypadku zaliczki za miesiące od stycznia do listopada danego roku podatkowego podatnik uiszcza w terminie do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Inaczej jednak niż w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych zaliczka za ostatni miesiąc jest uiszczana w wysokości zaliczki za miesiąc poprzedni do 20. dnia ostatniego miesiąca roku podatkowego. Ostateczne rozliczenie podatku następuje natomiast w terminie złożenia zeznania rocznego. Co do zasady, podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu lub poniesionej straty w roku podatkowym do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę między podatkiem należnym od dochodu wykazanego w zeznaniu a sumą należnych zaliczek za okres od początku roku. Podatnicy obowiązani do sporządzenia sprawozdania finansowego przekazują do urzędu skarbowego sprawozdanie wraz z opinią i raportem podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, w terminie dziesięciu dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego, a spółki także odpis uchwały zgromadzenia zatwierdzającej sprawozdanie finansowe.

Charakterystyczną cechą konstrukcji podatku dochodowego od osób prawnych jest pewne odstępstwo od kalendarzowego określania długości roku podatkowego. Podatnik może bowiem odmiennie ustalić okres dwunastu miesięcy kalendarzowych, które dla danego podmiotu stanowić będą rok podatkowy. Warunkiem jest stosowny zapis w statucie, umowie spółki albo w innym dokumencie regulującym ustrój danego podatnika oraz zawiadomienie właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

 

PRZYKŁAD

Statut spółki akcyjnej może przewidywać, że rok podatkowy tej spółki będzie kończył się np. 31 marca 2008 r., jeżeli np. ze względu na harmonogram rozliczeń z podmiotem dominującym okaże się to wskazane. Wówczas kolejny rok podatkowy zakończy się nie 31 grudnia 2008 r., ale 31 marca 2009 r.

W razie braku ustaleń w przypadku podjęcia po raz pierwszy działalności, pierwszy rok podatkowy trwa od rozpoczęcia tej działalności, aż do końca roku kalendarzowego. Jednakże w przypadku podjęcia po raz pierwszy działalności w drugiej połowie roku kalendarzowego i wybrania roku podatkowego pokrywającego się z rokiem kalendarzowym, pierwszy rok podatkowy może trwać od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym rozpoczęto działalność.

PRZYKŁAD

Spółka z o.o. zostaje zawiązana w lipcu 2007 r. W umowie spółki wspólnicy postanowili, że pierwszy rok podatkowy spółki zakończy się 31 grudnia 2008 r. Jest to zgodne z prawem. Takiego samego postanowienia wspólnicy nie mogliby zawrzeć, zawiązując spółkę w czerwcu 2007 r.

Podatek od towarów i usług

W opodatkowaniu działalności gospodarczej olbrzymią rolę odgrywa opodatkowanie VAT. Podatnikami tego podatku są bowiem wszelkie podmioty samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Ustawa o VAT posługuje się bardzo szerokim pojęciem działalności gospodarczej, które obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym także podmiotów pozyskujących zasoby naturalne, rolników oraz działalność osób wykonujących wolne zawody. Ponadto za działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem VAT ustawa nakazuje uznawać także czynność wykonaną jednorazowo, jeżeli okoliczności wskazują na zamiar jej wykonywania w sposób częstotliwy, oraz takie czynności, które polegają na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Nasza rada

Świadcząc usługę na podstawie umowy zlecenia lub dzieło w zakresie nieobjętym zarejestrowaną działalnością gospodarczą, warto zastrzec w umowie, że odpowiedzialność wobec osób trzecich z tytułu wykonania umowy spoczywa na dającym zlecenie. W przeciwnym wypadku urząd skarbowy może uznać wykonanie takiej usługi za działalność gospodarczą, a zleceniobiorcę lub wykonawcę dzieła za podatnika podatku VAT.

Podatnikami są także podmioty, które dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu, nawet gdy okoliczności nie wskazują na zamiar wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy. Zwraca się uwagę na niejasne brzmienie powyższej zasady, która może mieć zastosowanie np. do właściciela nieruchomości, który nie znajdując kupca na całą nieruchomość, dzieli ją na dwie działki i sprzedaje dwóm różnym nabywcom. Wówczas fiskus mógłby zażądać zapłaty podatku VAT od obu transakcji sprzedaży. W odróżnieniu od podatków dochodowych opodatkowanie podatkiem od towarów i usług nie obejmuje swym zakresem dochodów przedsiębiorców, ale wykonywane przez nich czynności powodujące zwielokrotnienie obrotu gospodarczego na terenie państwa. Opodatkowaniu VAT podlegają zatem:

• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług w Polsce;

• eksport towarów;

• import towarów;

• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem w Polsce;

• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

ZAPAMIĘTAJ

Ustawa o VAT przez sprzedaż rozumie każdą odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Treść polskich uregulowań odnoszących się do tego podatku jest zharmonizowana z uregulowaniami pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej dzięki wdrożeniu tzw. VI Dyrektywy VAT Rady Unii Europejskiej z dnia 17 maja 1977 r. Dlatego też pojęciami eksportu i importu towarów są objęte tylko takie sytuacje, w których dany towar jest wywożony z Polski poza granice Unii Europejskiej i odpowiednio, jeżeli jest przywożony do Polski z kraju nienależącego do Unii Europejskiej. Zbywanie i nabywanie towarów, w wyniku których przekraczają one wyłącznie granicę Polski i innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, stanowią odpowiednio wewnątrzwspólnotową dostawę lub wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru. O wewnątrzwspólnotowej dostawie lub wewnątrzwspólnotowym nabyciu mówimy, co do zasady, tylko wówczas, gdy drugą stroną transakcji jest podatnik VAT, osoba prawna lub podmiot z jednego z państw Unii Europejskiej będący w swoim kraju macierzystym podatnikiem podatku od wartości dodanej. Podatnikiem podatku VAT są wyłącznie podmioty prowadzące działalność gospodarczą, której definicja w ustawie o podatku od towarów i usług jest bardzo szeroka

PRZYKŁAD

Nabycie nieruchomości od osoby niebędącej przedsiębiorcą nie będzie obciążone podatkiem VAT od odpłatnej dostawy towarów, gdyż nie działa on w charakterze podatnika tj. podmiotu wykonującego samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy. Będzie natomiast obciążony znacznie niższym podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Czynności określone jako opodatkowane VAT podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Opodatkowaniu nie podlegają natomiast:

• transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału) samodzielnie sporządzającego bilans;

• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;

• działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier na automatach i gier na automatach o niskich wygranych, podlegającej opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie.

Przez czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy rozumie się czynności nieskuteczne na gruncie prawa cywilnego.

PRZYKŁAD

Sprzedaż podrabianych towarów, która narusza prawo ochronne na znak towarowy przysługujące określonemu przedsiębiorcy podlega opodatkowaniu tym podatkiem w odróżnieniu od np. sprzedaży narkotyków. O ile bowiem w przypadku narkotyków w obrocie legalnym nie występują ich odpowiedniki, to występują odpowiedniki odzieży.

Opodatkowana dostawa towarów ma miejsce w sytuacji odpłatnego przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Ustawa wyraźnie wskazuje na to, że opodatkowanie jest związane z aspektem ekonomicznym czynności tzn. z odpłatnym umożliwieniem komuś rozporządzaniem towarem „jak właściciel” choć w wyniku czynności niekoniecznie musi dojść do przeniesienia własności w sensie cywilnoprawnym.

PRZYKŁAD

Wynajęcie samochodu lub maszyny nie jest dostawą, gdyż choć najem daje najemcy pewien zespół uprawnień, to jednak nie może on skutecznie rozporządzać przedmiotem najmu (np. sprzedać go we własnym imieniu) i po określonym czasie musi zwrócić go wynajmującemu. Jednak złożenie towaru w komis stanowi dostawę towaru, gdyż komitent przekazuje komisantowi prawo do rozporządzania towarem jak właściciel, pomimo że nie dochodzi do przeniesienia na komisanta.

Niektóre czynności ustawa nakazuje traktować na równi z dostawą towarów. Należą do nich:

• przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie,

• wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione (np. leasing, w którym amortyzacji dokonuje korzystający, lub leasing gruntu),

• wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej,

• wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta,

• ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego,

• nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia (np. darowizny), jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych czynności, w całości lub w części.

Opodatkowanymi usługami są wszelkie świadczenia, które nie stanowią dostawy towarów w rozumieniu ustawy, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji, świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Za każdym razem musi to być jednak usługa świadczona w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.

 

PRZYKŁAD

Nie jest opodatkowaną usługą przelew wierzytelności należącej do osoby fizycznej, jeżeli osoba ta nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w siódmym dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Zasada ta odnosi się również do częściowego wykonania usługi. W przypadku eksportu towarów obowiązek ten powstaje z chwilą potwierdzenia przez urząd celny wywozu towaru poza terytorium Wspólnoty Europejskiej, natomiast w przypadku importu towarów powstaje on z chwilą powstania długu celnego. Obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje już w momencie otrzymania zaliczki na poczet całości wynagrodzenia.

W przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów obowiązek podatkowy powstaje piętnastego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów, jednak nie później niż w chwili wystawienia faktury przez podatnika.

Jednym z podstawowych obowiązków podatników podatku VAT jest dokumentacja opodatkowanych czynności przy pomocy rachunków w formie tzw. faktur VAT. Wyjątkiem są czynności wykonywane wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, czyli w obrocie konsumenckim. W takim przypadku obowiązek wystawienia faktury nie występuje, jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani do wystawienia faktury w terminie siedmiu dni od daty wykonania usługi lub dostawy towaru.

PRZYKŁAD

Konsument zakupił płytki ceramiczne w sklepie z artykułami budowlanymi na początku grudnia 2006 r., a w styczniu 2007 r. zgłosił się do sprzedawcy, żądając wystawienia faktury VAT i powołując się na przepisy Ordynacji podatkowej, w myśl których rachunki należy wystawić na żądanie zgłoszone w ciągu trzech miesięcy. W tym przypadku konsument nie ma racji, gdyż faktura to szczególny rodzaj rachunku, a przepisy jej dotyczące są szczególne w stosunku do przepisów ogólnych Ordynacji podatkowej i uchylają ich stosowanie.

W przypadku gdy faktura dotyczy sprzedaży zarejestrowanej przy zastosowaniu kasy rejestrującej, do kopii faktury podatnik obowiązany jest dołączyć paragon dokumentujący tę sprzedaż. Obowiązek ten nie będzie miał miejsca, gdy sprzedaż udokumentowano fakturą emitowaną przy zastosowaniu kasy rejestrującej, a wartość sprzedaży i kwota podatku należnego zostały zarejestrowane w raporcie fiskalnym dobowym tej kasy. Każda faktura powinna składać się z dwóch części - oryginału i kopii. Oryginał wydawany jest odbiorcy towaru lub usługi, podczas gdy kopia pozostaje dokumentem służącym podatnikowi do dokonania samowymiaru VAT oraz jego rozliczenia. Wyjątkiem są faktury wystawiane w związku z wewnątrzwspólnotową dostawą nowych środków transportu, w przypadku których należy wystawiać faktury w trzech egzemplarzach.

Podstawą opodatkowania jest obrót, przez co rozumie się wszelkie kwoty należne z tytułu odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju, z tytułu eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, pomniejszone o kwotę należnego podatku. Podstawą opodatkowania w imporcie towarów jest natomiast wartość celna powiększona o należne cło. Warto jednak pamiętać, że jeżeli importem są objęte towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, wówczas podstawą opodatkowania będzie wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy.

PRZYKŁAD

Jeżeli kontrahenci dokonają między sobą sprzedaży towaru, który w danym miejscu i czasie przeciętnie kosztuje 20 000 zł netto, za cenę 10 000 zł, to bez wątpienia zbywca spotka się z żądaniem fiskusa, aby zapłacił VAT od pełnej wartości towaru.

Podstawę opodatkowania należy powiększyć także o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika i pomniejszone o kwotę należnego podatku. Od prawidłowo ustalonej podstawy opodatkowania podatnik powinien naliczyć podatek VAT według stawki obowiązującej. Aktualnie obowiązuje pięć stawek podatku VAT, z których podstawową jest stawka 22% podstawy opodatkowania. Domniemuje się, że stawka podstawowa znajduje zastosowanie w razie braku stawki preferencyjnej lub zwolnienia z podatku. Stawki preferencyjne i ich przykładowe zastosowanie to:

• 7% - stawka VAT stosowana wobec towarów i usług wymienionych głównie w załączniku nr 3 do ustawy o VAT, w rozdziale nr 4 i 15 oraz w załączniku nr 1 do rozporządzenia w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 97, poz. 970 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 245, poz. 1784), występuje np. jako stawka należna od importu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków, oraz od dostawy i wewnątrzwspólnotowego nabycia dzieł sztuki, a także jako stawka przejściowa (do 31 grudnia 2007 r.) od usług remontowo-budowlanych, dostawy obiektów budowlanych oraz usług gastronomicznych,

• 5% - stawka VAT naliczana przez nabywcę towarów od rolnika ryczałtowego (art. 115 ust. 2 ustawy o VAT); nie jest to w zasadzie stawka, którą są opodatkowane towary lub usługi, ale zryczałtowana kwota zwrotu VAT dla rolnika ryczałtowego, który jest z VAT zwolniony,

• 3% - stawka VAT na towary i usługi związane z rolnictwem, w tym produkty rolne, głównie wymienione w załączniku nr 6 do ustawy (okres przejściowy do 30 kwietnia 2008 r.), a także stawka VAT należna od taksówkarzy rozliczających się ryczałtowo,

• 0% - stawka stosowana głównie w eksporcie i wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów; do towarów i usług wymienionych w art. 83 ustawy o VAT (i w związanym z tym przepisem załącznikiem nr 8 do tej ustawy); przy świadczeniu usług turystycznych przez podwykonawców poza Unią Europejską; w eksporcie towarów przez pośrednika opodatkowanego; dla dostawy przez sprzedawcę towarów, w stosunku do których zwrócono kupującemu VAT (sklepy taxfree); w okresie przejściowym do 31 grudnia 2007 r. dla dostawy i wewnątrzwspólnotowego nabycia książek oraz czasopism specjalistycznych; przy świadczeniu usług sfinansowanych ze środków UE.

Niektóre towary i usługi zostały całkowicie zwolnione z podatku VAT. Nabycie towarów lub usług zwolnionych z VAT różni się jednak pod względem praktycznym od nabycia towarów i usług objętych podatkiem VAT ze stawką zero. Ten drugi typ transakcji pozwala bowiem na prostsze i jednoznaczne zaliczenie zakupów w pulę towarów i usług, których zakup uprawnia do odliczenia określonych kwot w podatku VAT.

Podatnicy są obowiązani składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe w podatku od towarów i usług za okresy miesięczne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu. W deklaracji należy wykazać wysokość podatku należnego lub podatku do zwrotu. W tym samym terminie, bez oczekiwania na wezwanie naczelnika urzędu podatkowego, należy uiścić kwotę podatku za miniony miesiąc.

Jedną z zasad konstrukcji podatku VAT jest zasada jego potrącalności, będąca wyrazem tego, że podatek VAT powinien być, co do zasady, neutralny wobec jego podatników. W związku z powyższym podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Stąd wynika brak prawa do odliczenia VAT od zakupów niezwiązanych z przedsiębiorstwem oraz odliczenia częściowe związane ze sprzedażą zwolnioną i opodatkowaną. Jeżeli bowiem podatnik nabywa towary i usługi, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak też takie towary i usługi, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Odliczenie jest w praktyce prawem podatnika do pomniejszenia o ten VAT kwoty podatku należnego z tytułu dokonanej sprzedaży, co skutkuje w efekcie obniżeniem podatku VAT do zapłaty albo powstaniem nadwyżki.

PRZYKŁAD

Podatnik VAT, który w danym miesiącu wraz z uiszczeniem ceny netto zakupu materiałów do produkcji swoich towarów zapłacił sprzedawcy materiałów 150 000 zł naliczonego podatku VAT może go następnie odliczyć od podatku VAT w wysokości 200 000 zł, który sam pobrał od klientów kupujących od niego wyprodukowane towary. W ten sposób podatnik VAT uiści na rzecz fiskusa tylko 50 000 zł podatku.

O tym czy nadwyżka powinna zostać rozliczona w następnym okresie rozliczeniowym (miesiąc, kwartał), czy też powinna zostać zwrócona decyduje podatnik. Często jednak zdarza się, że podatnicy dokonują części czynności o charakterze ogólnym, dotyczącym zarówno czynności pozwalających na odliczenie podatku należnego, jak też na to niezezwalających np. opłaty za telefon komórkowy. Wówczas wydatki takie należy rozliczyć w ramach proporcji ustalanych na podstawie wielkości z ubiegłego roku podatkowego. Kwota obrotów z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT podzielona przez kwotę całości obrotów daje stawkę procentową proporcji. Taka właśnie część podatku naliczonego może zostać odliczona.

Zgodnie z prawem

art. 5a pkt. 6) u.p.d.o.f.

Ilekroć w ustawie jest mowa o (...) działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej - oznacza to działalność zarobkową:

a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,

b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,

c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

- prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów (...).

art. 22 ust. 1 u.p.d.o.p.

Podatek dochodowy od dochodów (przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustala się w wysokości 19% uzyskanego przychodu.

Gdzie szukać oszczędności

To pytanie powraca do każdego przedsiębiorcy, który choć raz zetknął się z obowiązkiem zapłaty podatku. Z uwagi na konstrukcję obu podatków dochodowych oraz podatku VAT odpowiedź na to pytanie wydaje się kryć w optymalnym wykorzystaniu zakresu wydatków, które ustawy podatkowe uznają za koszt uzyskania przychodu pomniejszający podstawę opodatkowania lub też pozwalają odliczyć od należnego podatku VAT podatek zapłacony przy dokonywaniu tych wydatków.

Ustawy podatkowe przewidują także liczne sytuacje, w których podatnik jest po prostu zwolniony z podatku lub też może korzystać z preferencyjnego, wybranego przez siebie sposobu rozliczania się z fiskusem. Charakterystyczny dla polskich ustaw podatkowych w zakresie podatków dochodowych jest rozbudowany system odliczeń od podstawy opodatkowania lub wyłączeń od opodatkowania. Ma on duże znaczenie dla tych przedsiębiorców, którzy - nie korzystając z możliwości wyboru stawki liniowej podatku dochodowego - rozliczają się na zasadach ogólnych. Sposób zaliczania określonych wydatków do puli wydatków stanowiących koszty uzyskania przychodów ulega częstym zmianom. Nierzadko zmiany te mają na przestrzeni krótkiego czasu charakter fundamentalny. Przykładem takich zmian jest sposób rozliczania wydatków na reklamę i reprezentację w podatku dochodowym od osób fizycznych w ostatnich latach.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

Spółka jawna prowadząca działalność gospodarczą na Śląsku poniosła uszczerbek majątkowy w wyniku powstania szkody górniczej na jej własnej nieruchomości, na której mieścił się zakład produkcyjny. Rozmiary szkody wyniosły 70 000 zł. W wyniku ugody zawartej z właścicielem kopalni spółka otrzymała odszkodowanie w wysokości 50 000 zł. Obaj wspólnicy spółki jawnej będący podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych nie zapłacą podatku dochodowego od wspomnianej kwoty, gdyż jest ona zwolniona z opodatkowania. Pozostałą do naprawienia szkodę w wysokości 20 000 zł spółka jawna pokryła z tytułu zawartej uprzednio umowy ubezpieczenia majątkowego. Przychód ten nie podlega jednak zwolnieniu od podatku w sytuacji, w której przeznaczono go na naprawienie szkody dotyczącej składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

 

PRZYKŁAD

Po latach konkurencji pomiędzy dwoma przedsiębiorcami produkującymi ten sam rodzaj towarów jeden z nich wykupił drugiego, płacąc za przedsiębiorstwo cenę znacznie wyższą od łącznej wartości rynkowej jego wszystkich składników majątkowych. Zgodnie z ustawą podatkową, nabywca ujął w księgach powstałą różnicę jako wartość początkową firmy zakupionego przedsiębiorstwa i w powyższej sytuacji może zaliczyć jej wartość w koszty uzyskania przychodów w ramach dokonywania tzw. odpisów amortyzacyjnych, czyli rozłożonych w latach podatkowych częściowych odliczeń kosztów uzyskania przychodów poniesionych na nabycie m.in. środków trwałych bądź wartości niematerialnych i prawnych według przyjętych stawek amortyzacyjnych. Warunkiem dokonywania odpisów amortyzacyjnych jest wykorzystywanie składników majątku, których amortyzacja jest dopuszczalna, przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

PRZYKŁAD

Spółka akcyjna nabyła nieruchomość, którą wykorzystywała na potrzeby prowadzenia własnej działalności gospodarczej i w związku z tym dokonywała odpisów amortyzacyjnych. Po trzech latach zbyła tę nieruchomość. W tej sytuacji powstał obowiązek podatkowy spółki akcyjnej w podatku dochodowym od osób prawnych, gdyż pojawił się przychód w postaci ceny sprzedaży. Ustawa podatkowa pozwala jednak zaliczyć w koszt uzyskania tego przychodu zaktualizowane wydatki poniesione na wcześniejsze nabycie nieruchomości pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych.

PRZYKŁAD

Spółka z o.o. jest producentem napojów chłodzących, których nazwa kojarzy się z pewnym pasmem górskim, a jednocześnie należy do stowarzyszenia producentów i pracodawców wspierających lokalne produkty z tego regionu i lokalną przedsiębiorczość. Z tego tytułu spółka z o.o. uiszcza składki członkowskie. Może ona zaliczyć w koszty uzyskania przychodów sumę uiszczonych składek do łącznej wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty odpowiadającej 0,15% sumy wynagrodzeń pracowniczych wypłaconych w poprzednim roku podatkowym, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca będący spółką z o.o., zatrudniający w całym kraju kilkuset pracowników, postanowił wyremontować pomieszczenia socjalne zlokalizowane w prowincjonalnych oddziałach jego firmy. Ze względu na wzrost kosztów usług remontowo-budowlanych przeznaczone na ten cel środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych okazały się niewystarczające. W związku z powyższym spółka pokryła pozostałe koszty w wysokości 35 000 zł ze specjalnego funduszu celowego. Wydatki poniesione przez spółkę ze specjalnego funduszu celowego będą mogły zostać zaliczone w koszty uzyskania przychodów.

Przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów składki na ubezpieczenie samochodu osobowego do wysokości nieprzekraczającej ich części ustalonej w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20 000 euro, przeliczona na złote według kursu sprzedaży walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia.

Leasing

Popularną „tarczą podatkową” przeciw podatkom dochodowym jest dla wielu przedsiębiorców korzystanie z rzeczy na podstawie umowy leasingu. Powodem powodzenia tej formy inwestowania we własną firmę jest możliwość przypisania do własnych kosztów uzyskania przychodów wartości leasingowanych środków trwałych, których podatnik nie jest przecież właścicielem. W rozumieniu ustaw podatkowych leasing to nie tylko umowa nazwana tak w kodeksie cywilnym, ale także każda inna umowa, na mocy której jedna ze stron, zwana finansującym (leasingodawca), oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie podatkowej drugiej stronie, zwanej dalej korzystającym (leasingobiorca), podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty. Przepisy przewidują dwie formy leasingu: leasing operacyjny oraz leasing finansowy. Leasing operacyjny daje możliwość przypisania stałych miesięcznych rat leasingowych do kosztów uzyskania przychodów leasingobiorcy, ale również możliwość wykupu środka trwałego po zakończeniu umowy. W leasingu finansowym natomiast środek trwały jest od początku traktowany jako majątek leasingobiorcy, który dokonuje od niego odpisów amortyzacyjnych, tak jakby był właścicielem. Przeniesienie własności następuje jednak po zakończeniu umowy. Przedsiębiorcy w zależności od potrzeb mają więc wybór, jaką umowę zastosować. Wybór leasingu finansowego bądź operacyjnego powinien być uzależniony od długości trwania leasingu. Jeżeli przedsiębiorca przewiduje krótki okres używania środka trwałego (np. 1,5-3 lata), zalecaną formą jest leasing operacyjny, jeżeli natomiast okres ten jest dłuższy (4-7 lat) można stosować leasing finansowy.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca uzyskał zamówienie na produkowane przez siebie towary w rozmiarze przekraczającym jego aktualne możliwości produkcyjne. Nowa maszyna produkcyjna kosztuje u producenta 500 000 zł, co jest zbyt dużym wydatkiem dla tego przedsiębiorcy. Uzyskiwany przez przedsiębiorcę roczny zysk ze sprzedaży towarów wyprodukowanych przez tę maszynę wynosi 120 000 zł. Dzięki pośrednictwu leasingodawcy przedsiębiorca będzie miał możliwość eksploatowania maszyny niebędącej jego własnością jeżeli zapłaci mu w tym czasie 60 miesięcznych opłat leasingowych po 8500 zł każda, stanowiących równowartość określonego procentu wartości nowej maszyny powiększonego o marżę leasingodawcy. W ten sposób przedsiębiorca uzyskuje niemal natychmiastową możliwość realizacji zamówienia bez inwestowania od razu wszystkich swoich środków finansowych. Przeciętny miesięczny zysk ze sprzedaży towarów wyprodukowanych na leasingowanej maszynie wynoszący 10 000 zł z naddatkiem pokryje wartość miesięcznej raty leasingowej, która na dodatek stanowi koszt uzyskania przychodu przedsiębiorcy ze sprzedaży towarów. Po zakończeniu okresu leasingu maszyna przejdzie na własność leasingobiorcy.

Podstawowa korzyść wynikająca z umów leasingu polega na tym, że co do zasady, opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone przez korzystającego z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodów korzystającego.

Zwolnienie od podatku

W procesie poszukiwania oszczędności podatkowych jednym z najistotniejszych zagadnień jest prawo dużej części podatników do skorzystania ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług. Przepis ten ustanawia szczególną procedurę postępowania wobec drobnych przedsiębiorców. Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość objętych przez ustawę obowiązkiem zapłaty podatku VAT odpłatnych dostaw towarów, odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Do wartości tych czynności nie wlicza się kwoty podatku VAT. Przedsiębiorcy muszą się jednak mieć na baczności i stale kontrolować stan sprzedaży. Jeżeli bowiem wartość czynności objętych przez ustawę podatkiem VAT u podatników korzystających ze zwolnienia przekroczy równowartość 10 000 euro, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z momentem przekroczenia tej kwoty, a opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę. W tym kontekście niesłychanie ważne jest pamiętanie o tym, w którym momencie pojawia się obowiązek podatkowy w podatku VAT.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia od podatku VAT, zgodnie ze swoim rocznym biznesplanem, nie przekroczył wartości odpłatnych dostaw towarów, którymi zajmował się w poprzednim roku podatkowym. Jednakże w czerwcu roku podatkowego wynajął dodatkowo pomieszczenie magazynowe, umawiając się, że czynsz płatny będzie przed końcem roku kalendarzowego. Po podliczeniu okazało się, że suma dostaw wraz z sumą odpłatnych usług (czynsz za najem) przekroczyła pod koniec roku równowartość 10 000 euro. W takim przypadku przedsiębiorca traci zwolnienie i zobowiązany jest do uiszczenia podatku VAT od powstałej nadwyżki.

Przedsiębiorcy mogą także sami zrezygnować ze wspomnianego zwolnienia, składając właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego stosowne oświadczenie na piśmie. Wielu podatników może kierować się bowiem tym, że w sytuacji korzystania ze zwolnienia nie mają oni możliwości dokonywania odliczeń zapłaconego podatku VAT od podatku od nich należnego.

Niekiedy bowiem przedsiębiorcom, którzy dokonują cennych zakupów, bardziej opłacać się będzie nie korzystać ze zwolnienia podatkowego i zachować prawo do odliczania podatku VAT, który i tak musieliby zapłacić przy ponoszeniu nakładów. Podatnik, który utracił prawo do zwolnienia od podatku lub zrezygnował z tego zwolnienia, może ponownie z niego skorzystać dopiero po upływie trzech lat, licząc od końca miesiąca, w którym utracił prawo do zwolnienia lub z niego zrezygnował.

Zgodnie z prawem

art. 113 ustawy o podatku od towarów i usług

1. Zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku.

2. Do wartości sprzedaży, o której mowa w ust. 1, nie wlicza się odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku, a także towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Uproszczone formy opodatkowania

Poznaj oprogramowanie Księgę Przychodów i Rozchodów Infor System - Testuj za darmo przez 30 dni

Ze względu na krytykę, z jaką spotykają się skomplikowane zasady i procedury prawa podatkowego, dużą popularność zyskują wszelkie uproszczone formy opodatkowania, których - wbrew pozorom - nie brakuje. W szczególności dotyczą one osób fizycznych, które dopiero rozpoczynają swoją działalność gospodarczą, a także tych podatników, których działalność gospodarcza nie ma jeszcze dużych rozmiarów. Skorzystanie z uproszczonych form opodatkowania może przekonać wiele osób do decyzji o założeniu własnej firmy.

Uproszczenia dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wprowadza w szczególności ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej mowa o ryczałcie).

Osoby fizyczne osiągające przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać zryczałtowany podatek dochodowy w formie:

• karty podatkowej,

• ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

ZAPAMIĘTAJ

Zasadą jest, że przychodów opodatkowanych w formach zryczałtowanych nie łączy się z przychodami z innych źródeł podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chroni to podatników przed przekroczeniem progów podatkowych.

 

Karta podatkowa

Poznaj oprogramowanie Księgę Przychodów i Rozchodów Infor System - Testuj za darmo przez 30 dni  

Znacznym ułatwieniem dla przedsiębiorców opodatkowanych zryczałtowanym podatkiem dochodowym w formie karty podatkowej jest fakt, że w takiej sytuacji są oni zwolnieni z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, składania zeznań podatkowych czy wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Mimo to, na żądanie klienta są oni zobowiązani do wystawiania rachunków oraz do przechowywania ich kopii przez pięć lat. Warunkiem objęcia podatnika opodatkowaniem w formie karty podatkowej jest przede wszystkim złożenie stosownego wniosku do właściwego urzędu skarbowego i wskazanie w nim zamiaru prowadzenia rodzaju działalności gospodarczej ujętej w jednej z kategorii wskazanych w tabeli miesięcznych stawek podatku dochodowego stanowiącej załącznik do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Dodatkowo, podatnicy, którzy chcieliby zostać objęci opodatkowaniem w formie karty podatkowej:

• nie mogą korzystać z pracy osób niezatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne,

• nie mogą prowadzić innej pozarolniczej działalności gospodarczej; na zasadach określonych w karcie podatkowej tę formę zryczałtowanego podatku mogą opłacać także rolnicy równocześnie prowadzący gospodarstwo rolne,

• małżonek podatnika nie może prowadzić działalności w tym samym zakresie,

• nie mogą wytwarzać wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym,

• nie mogą prowadzić swojej działalności gospodarczej za granicą.

Podatnicy mogą być opodatkowani w formie karty podatkowej również wtedy, gdy prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, pod warunkiem że łączna liczba wspólników oraz zatrudnionych pracowników nie przekracza stanu zatrudnienia określonego w tabeli miesięcznych stawek podatku dochodowego. W razie uwzględnienia wniosku o zastosowanie karty podatkowej naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego odrębnie na każdy rok podatkowy. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki, w decyzji tej wymienia się wszystkich jej wspólników. Jeśli natomiast naczelnik urzędu skarbowego nie stwierdzi podstaw do zastosowania karty podatkowej, wówczas podatnik jest obowiązany płacić bądź ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia jego warunki, bądź podatek dochodowy na zasadach ogólnych, czyli na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustala się według stawek miesięcznych określonych w tabeli bądź w granicach tych stawek, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiary działalności. W razie zatrudnienia przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność usługowo-wytwórczą wymienioną w karcie podatkowej, np. usług ślusarskich lub tapicerskich, stawka podatkowa ulega wobec niego podwyższeniu o współczynnik zmniejszający się wraz ze wzrostem liczby osób zatrudnianych przez przedsiębiorcę. Za miesiąc, w którym przedsiębiorca zatrudnił pierwszego pracownika podwyższa się stawkę karty podatkowej o 40% stawki określonej dla działalności prowadzonej bez zatrudnienia pracowników, a po zatrudnieniu kolejnych pracowników stawkę podwyższa się odpowiednio:

• o 30% stawki określonej dla działalności prowadzonej przy zatrudnieniu jednego pracownika,

• o 20% stawki określonej dla działalności prowadzonej przy zatrudnieniu dwóch pracowników,

• o 15% stawki określonej dla działalności prowadzonej przy zatrudnieniu trzech pracowników, oraz

• o 10% stawki określonej dla działalności prowadzonej przy zatrudnieniu czterech i pięciu pracowników.

PRZYKŁAD

Tapicer rozliczający się wg karty podatkowej, mający siedzibę firmy w niewielkiej miejscowości (do 5000 mieszkańców) i sam wykonujący wszystkie czynności związane ze swoją działalnością, zapłaci miesięcznie podatek w wysokości 181 zł. Osoba prowadząca zakład tapicerski w Warszawie i zatrudniająca trzech pracowników odprowadzi do fiskusa podatek w kwocie 775 zł, pomimo że także rozlicza się wg karty podatkowej.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej osiąganych z indywidualnej działalności lub działalności prowadzonej w formie spółki cywilnej osób fizycznych lub spółki jawnej osób fizycznych. Warunkiem opodatkowania przychodów podatnika ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych jest uzyskanie przez podatnika w poprzednim roku podatkowym z działalności prowadzonej wyłącznie samodzielnie przychodów w wysokości nieprzekraczającej 250 000 euro lub uzyskanie tej kwoty przychodów przez podatników z działalności prowadzonej wyłącznie w formie spółki. Z formy tej mogą także korzystać osoby rozpoczynające w danym roku podatkowym działalność gospodarczą bez względu na wysokość swoich przychodów.

Znacznym ułatwieniem dla osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne jest fakt, że nie muszą one prowadzić pełnej księgowości ani nawet książki przychodów i rozchodów. Przedsiębiorcy opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych powinni natomiast prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję elementów wyposażenia, których wartość przekracza 1500 zł, oraz ewidencję przychodów, odrębną dla każdego roku podatkowego.

Aby skorzystać z tej formy opodatkowania przedsiębiorca powinien złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika, nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego, natomiast podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego powinien złożyć taki wniosek do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Jeżeli podatnicy prowadzą działalność jako wspólnicy spółki cywilnej czy też w formie spółki jawnej, wówczas wszyscy oni powinni złożyć taki wniosek. W razie braku stosownego wniosku podatnik będzie w danym roku podatkowym opodatkowany na zasadach ogólnych, tzn. na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak wynika z samej nazwy podatku, zasady zryczałtowanego podatku dochodowego od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne nie wymagają od przedsiębiorców ciągłego prowadzenia skrupulatnych rozliczeń pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania. Zwalnia to podatnika z konieczności ustalania daty uzyskiwania przychodu lub ponoszenia kosztu bądź ich części. Prowadzona przez podatnika ewidencja przychodów powinna właściwie wystarczyć mu do obliczenia podatku, gdyż należy go wyliczyć jako zryczałtowaną część osiągniętego przychodu. Wysokość ryczałtu ulega zmianie w zależności od branży w jakiej działa przedsiębiorca. Przykładowo wynosi on:

• 20% przychodów lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położnych, pielęgniarek, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny,

• 17% przychodów ze świadczenia usług pośrednictwa w handlu hurtowym z pewnymi wyjątkami wymienionymi w załączniku do ustawy, usług wynajmu samochodów osobowych, wynajmu pozostałych środków transportu, hoteli lub w zakresie zarządzania nieruchomościami, świadczonych na zlecenie,

• 8,5% przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, do kwoty stanowiącej równowartość 4000 euro (od nadwyżki ponad tę kwotę ryczałt wynosi 20% przychodów), lub uzyskanych z działalności usługowej, w tym przychodów z działalności gastronomicznej w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

• 5,5% przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton,

• 3% przychodów z odpłatnego zbycia ruchomych składników majątku będących środkami trwałymi, ujętych w wykazie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz składników majątku.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca zajmujący się wynajmem samochodów osobowych w danym miesiącu uzyskał przychód w wysokości 5000 zł, ponosząc jednocześnie nakłady w wysokości 600 zł. Niezależnie od kwoty nakładów zapłaci on zryczałtowaną kwotę podatku wynikającą z rachunku 5000 x 17% = 850 zł. W przypadku, gdyby przedsiębiorca rozliczał się na zasadach ogólnych, byłby związany wyłącznie kwotą udokumentowanych nakładów.

Podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień w terminie złożenia zeznania rocznego o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, który upływa 31 stycznia następnego roku. Podatnicy mogą również obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wpłacać go na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca po upływie kwartału, za który ryczałt ma być opłacony, a za ostatni kwartał roku podatkowego w terminie złożenia zeznania, jeżeli ich ubiegłoroczne przychody nie przekroczyły równowartości 25 000 euro.

Kwota ryczałtu obliczona w powyższy sposób jest następnie pomniejszana przez podatników o kwoty zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Warto jednak pamiętać o możliwości skorzystania z ulgi zwalniającej podatnika z obowiązku comiesięcznego obliczania i płacenia ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jeżeli do dnia 31 stycznia przedsiębiorcy, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej złożą naczelnikowi swojego urzędu skarbowego stosowne oświadczenie o korzystaniu ze zwolnienia, uzyskają ulgę od wykonywania wspomnianych obowiązków przez okres jednego lub dwóch lat podatkowych, w zależności od tego czy w poprzedzającym roku podatkowym prowadzili działalność gospodarczą przez pełnych 10 miesięcy, czy też krócej. Korzystający z tej ulgi mają obowiązek złożyć zeznanie roczne i uiścić należny ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pięciu kolejnych latach podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym korzystali ze zwolnienia - w wysokości 20% należnego ryczałtu wykazanego w zeznaniu za rok objęty zwolnieniem. Ryczałt ten płatny jest w terminach składania zeznań rocznych za pięć kolejnych lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku objętym tym zwolnieniem.

 

Mały podatnik

Uproszczenia sposobu opodatkowania podatników oraz sposobu ich rozliczania się z fiskusem znajdują się nie tylko w specjalnie do tego celu przygotowanych aktach prawnych. Stosowne ułatwienia przewidują także ustawy regulujące opodatkowanie na zasadach ogólnych tzn. ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawa o podatku od towarów i usług. Wszystkie one posługują się tym samym pojęciem małego podatnika tj. takiego, którego wartość przychodów ze sprzedaży wraz z kwotą podatku VAT nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym równowartości 800 000 euro. Przeliczenia kwot wyrażonych w euro należy dokonać według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. Na rok 2007 jest to kwota 3 180 000 złotych. Jedynie ustawa o podatku od towarów i usług ustanawia bardziej rygorystyczny limit przychodów dla przedsiębiorców prowadzących przedsiębiorstwa maklerskie, zarządzających funduszami powierniczymi, będących agentami, zleceniobiorcami lub innymi osobami świadczącymi usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu. Wspomniane grupy przedsiębiorców utracą przymiot małych przedsiębiorców, jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi wraz z podatkiem VAT przekroczy równowartość 30 000 euro.

Zaliczki kwartalne

Zgodnie z treścią ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mali podatnicy osiągający dochody z działalności gospodarczej oraz podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej w danym roku podatkowym, na skutek złożonego przez siebie zawiadomienia nie muszą co miesiąc obliczać zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych ani też wpłacać ich w tym terminie na rachunek bankowy urzędu skarbowego. Mogą oni obliczać i wpłacać zaliczki kwartalne. Obowiązek wpłacenia zaliczki przez podatnika powstaje dopiero w tym kwartale, w którym kwota dochodów przekroczyła kwotę wolną od podatku. Zaliczkę za kolejne kwartały ustala się w wysokości różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku a sumą zaliczek za poprzednie kwartały. Mali podatnicy, którzy wybrali kwartalny sposób wpłacania zaliczek, są obowiązani do dnia 20 lutego roku podatkowego zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tego sposobu wpłacania zaliczek, natomiast przedsiębiorcy rozpoczynający prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego, powinni złożyć zawiadomienie w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, jednak nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. W takim przypadku zaliczki kwartalne za okres od pierwszego do trzeciego kwartału roku podatkowego należy zapłacić w terminie do dnia 20. każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka. Podatnicy uiszczają zaliczkę za ostatni kwartał w wysokości zaliczki za kwartał poprzedni, w terminie do dnia 20 grudnia. Wybór kwartalnego sposobu uiszczania zaliczek przechodzi na następne lata podatkowe, chyba że podatnicy odwołają swój wybór na piśmie w terminie do dnia 20 lutego danego roku.

Zwolnienie

Innym ułatwieniem dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej jest możliwość zwolnienia ich z obowiązku uiszczania zaliczek miesięcznych lub kwartalnych na ten podatek dochodowy w roku następującym bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli oni prowadzenie tej działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona co najmniej przez pełnych 10 miesięcy, bądź też dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli dziesięciomiesięczny okres prowadzenia działalności nie został zachowany. Skorzystanie ze wspomnianego zwolnienia wymaga pisemnego zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego do dnia 31 stycznia danego roku podatkowego. Ponadto podatnicy korzystający ze zwolnienia powinni:

• osiągnąć przychód z działalności gospodarczej w okresie poprzedzającym rok korzystania z tego zwolnienia w wysokości stanowiącej równowartość w złotych kwoty średniomiesięcznie co najmniej 1000 euro, przeliczonej według średniego kursu euro, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia roku poprzedzającego rok rozpoczęcia tej działalności,

• posiadać status małego przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do dnia 1 stycznia roku podatkowego, w którym rozpoczynają korzystanie ze zwolnienia, a w okresie poprzedzającym rok korzystania ze zwolnienia zatrudniać, na podstawie umowy o pracę, w każdym miesiącu co najmniej 5 osób w przeliczeniu na pełne etaty,

• nie wykorzystywać w prowadzonej działalności gospodarczej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także innych składników majątku o znacznej wartości udostępnionych nieodpłatnie przez najbliższych krewnych,

• być opodatkowani na zasadach ogólnych w roku korzystania ze zwolnienia.

Także ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych, której uregulowania odnoszą się z zasady do podatników prowadzących przedsiębiorstwa w większych rozmiarach niż osoby fizyczne, przewiduje pewne uproszczone procedury podatkowe. Pod warunkiem złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego pisemnego oświadczenia w terminie do 20. dnia pierwszego miesiąca roku podatkowego objętego tym zwolnieniem niektórzy przedsiębiorcy mogą skorzystać ze zwolnienia od obowiązku wpłacania miesięcznych zaliczek na podatek. Zwolnienie to dotyczy podatników posiadających status małych przedsiębiorców w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej przez cały okres od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej do pierwszego dnia miesiąca roku podatkowego, w którym rozpoczynają korzystanie ze zwolnienia. Przedsiębiorcy ci korzystają ze wspomnianego zwolnienia w pierwszym lub w drugim roku podatkowym następującym po pierwszym roku podatkowym prowadzenia działalności gospodarczej w zależności od tego, czy trwał on łącznie dziesięć miesięcy, czy też krócej. Podatnicy korzystający ze wspomnianego zwolnienia są obowiązani do złożenia rocznego zeznania podatkowego oraz do uiszczenia należnego podatku za rok objęty tym zwolnieniem w pięciu kolejnych latach podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym korzystali ze zwolnienia w wysokości 20% należnego podatku wykazanego w zeznaniu składanym za rok objęty zwolnieniem. Podatek ten płatny jest w terminach określonych dla złożenia zeznań za pięć kolejnych lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku objętym tym zwolnieniem.

ZAPAMIĘTAJ

Przez podatnika rozpoczynającego po raz pierwszy prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej rozumie się osobę, która w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie trzech lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej oraz działalności takiej nie prowadził małżonek tej osoby, o ile między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Odpisy amortyzacyjne

Dodatkowym ułatwieniem dla podmiotów rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, jak też dla przedsiębiorców zaliczanych do grupy małych podatników jest znacznie korzystniejsze uregulowanie kwestii odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów. Zarówno ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak też ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych stanowią, że podatnicy ci mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej niektórych środków trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. W roku 2007 będzie to kwota 199 000 zł. Oznacza to, że w ciągu roku podatkowego wspomniani podatnicy mogą niejako pomniejszyć swój dochód o podaną kwotę, co pozwala im na znacznie większe oszczędności.

PRZYKŁAD

Mały podatnik, który w 2007 roku zakupił urządzenie na potrzeby swojego biura, płacąc za nie 100 000 zł, będzie mógł je w całości jednorazowo zamortyzować pomniejszając o tę kwotę podstawę opodatkowania. Przedsiębiorca nieposiadający statusu małego przedsiębiorcy musiałby rozłożyć zaliczanie wydatków na urządzenie na kilka lat według obowiązujących go stawek amortyzacyjnych.

Metoda kasowa

W ustawie o podatku od towarów i usług przewidziano dla małych podatników uproszczenie polegające na możliwości wyboru tzw. kasowej metody rozliczeń podatkowych. Rozliczenie podatku VAT metodą kasową polega na przyjęciu odmiennego momentu powstania obowiązku podatkowego, zgodnie z którym obowiązek ten powstaje dopiero z dniem uregulowania podatnikowi całości lub części należności, nie później niż 90. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi, a nie już z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, jak to ma miejsce według zasad ogólnych. Uregulowanie należności w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części. Zastosowanie metody kasowej wymaga jednak zawiadomienia naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca rozliczający się metodą kasową, sprzedał towar za cenę 2000 zł + VAT z zastosowaniem tzw. kredytu kupieckiego. Strony umówiły się, że kupujący zapłaci po 30 dniach od daty transakcji. Sprzedawca będzie zobowiązany do zapłaty podatku VAT dopiero po otrzymaniu ceny. Jeżeli jednak strony umówiłyby się na zapłatę w terminie np. 120 dni od dnia wydania rzeczy kupującemu sprzedający będzie musiał odprowadzić VAT po upływie 90 dni, choć kupujący jeszcze nie zdążył mu zapłacić.

Mały podatnik może zrezygnować z metody kasowej, nie wcześniej jednak niż po upływie 12 miesięcy, w trakcie których rozliczał się tą metodą, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do końca kwartału, w którym stosował tę metodę. Należy zauważyć, że rozliczenie metodą kasową jest ściśle związane z posiadaniem przez przedsiębiorcę statusu małego podatnika. W przypadku przekroczenia przez niego wartości sprzedaży lub wynagrodzeń za usługi uprawniających go do tego statusu podatnik traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową, począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym przekroczył tę kwotę.

ZAPAMIĘTAJ

Przepisy dotyczące rozliczenia metodą kasową przez małych podatników podatku VAT mają odpowiednie zastosowanie do przedsiębiorców rozpoczynających w ciągu roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych tym podatkiem, jeżeli przewidują oni, że wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwot uprawniających do uzyskania statusu małego przedsiębiorcy.

Mali podatnicy, którzy wybrali kasową metodę rozliczeń, składają w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale. Formalizm dotyczący wyboru metody rozliczania ulega pewnemu złagodzeniu, gdyż także mali podatnicy, którzy nie dokonali wyboru metody kasowej mogą składać kwartalne deklaracje podatkowe po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do końca kwartału poprzedzającego kwartał, za który będzie po raz pierwszy składana kwartalna deklaracja podatkowa. Jednakże w takim przypadku powrót do poprzedniego sposobu comiesięcznych rozliczeń będzie możliwy nie wcześniej niż po upływie czterech kwartałów, w których podatnicy ci rozliczali się za okresy kwartalne, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do ostatniego dnia kwartału, za który będzie składana ostatnia kwartalna deklaracja podatkowa. Dlatego też skorzystanie z ułatwienia, jakim w założeniu jest metoda kasowa, powinno być wcześniej dokładnie przeanalizowane przez podatnika.

Zgodnie z prawem

art. 4a pkt 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych

Ilekroć w ustawie jest mowa o:

małym podatniku - oznacza to podatnika, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 000 euro; przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.

art. 2 pkt 25 ustawy o podatku od towarów i usług

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o:

małym podatniku - rozumie się przez to podatnika podatku od towarów i usług:

a) u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 000 euro,

b) prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami powierniczymi, będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu - jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 30 000 euro

- przy czym przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł;

 

ZUS dla przedsiębiorców

Osoby prowadzące działalność gospodarczą powinny zdawać sobie sprawę z faktu, że obowiązki, jakie nakładają na nie przepisy, nie ograniczają się wyłącznie do obowiązków jako podatników. Są oni również płatnikami składek na ubezpieczenie społeczne, a bardzo często także na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Wysokość płaconych składek jest obok podatków najważniejszym czynnikiem decydującym o kosztowości prowadzenia firmy.

Regulacje polskiego systemu ubezpieczeń społecznych znajdują się w wielu aktach prawnych, z których najbardziej doniosłe znaczenie mają ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 roku (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2007 r. nr 112, poz. 769), a także ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r. (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2007 r. nr 82, poz. 559). Na ubezpieczenia społeczne składają się:

• ubezpieczenie emerytalne,

• ubezpieczenia rentowe,

• ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane też „ubezpieczeniem chorobowym”,

• ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane też „ubezpieczeniem wypadkowym”.

Ubezpieczeń tych nie należy mylić z ubezpieczeniem zdrowotnym, z którego finansowana jest opieka zdrowotna. Podobnie jak ubezpieczenia społeczne ma ono charakter obowiązkowy a szeroki zakres osób ubezpieczonych sprawia, że składka ubezpieczeniowa podnosi znacząco koszt prowadzenia działalności gospodarczej.

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, osoby z nimi współpracujące, a także pracownicy podlegają zarówno ubezpieczeniu społecznemu, jak też ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców opłacających składki na ubezpieczenie społeczne na zasadach ogólnych stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Przeciętne wynagrodzenie wyniosło w ostatnim kwartale 2006 r. 2662,51 zł. Zatem minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorców i osób z nimi współpracujących - w okresie od marca do końca maja 2007 r. - wynosi 1597,51 zł. Takie same składki przedsiębiorcy opłacają również za osoby współpracujące z nimi przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Jednym z najistotniejszych ułatwień dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarczą jest możliwość skorzystania przez nich z preferencyjnej wysokości składek na ubezpieczenia społeczne przez okres pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej. W takim przypadku podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne może stanowić zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, które w roku 2007 wynosi 936 zł. Zatem składka na ubezpieczenie społeczne według stawki preferencyjnej w 2007 roku stanowi kwotę 280,80 zł.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Obecnie występujące stopy procentowe składki wypadkowej są ustalone rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. (Dz.U. nr 200, poz. 1692 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 42, poz. 283) na okres od 1 kwietnia 2007 r. do 31 marca 2008 r. Wynoszą one od 0,67% do 3,60% podstawy jej wymiaru i są różnicowane odpowiednio dla każdego płatnika składek według zasad określonych we wspomnianym rozporządzeniu. Dla przedsiębiorców zgłaszających do ubezpieczenia nie więcej niż 9 osób ubezpieczonych, stopa procentowa składki wypadkowej wynosi 1,80%, tj. połowę z 3,60%. Natomiast dla przedsiębiorców, którzy zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych i przekazywali do ZUS informacje o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe ZUS IWA w latach 2004, 2005 i 2006, stopę składki wypadkowej ustala ZUS, uwzględniając najczęściej liczbę pracowników, zagrożenia zawodowe oraz dotychczasową wypadkowość ujawnianą w informacjach ZUS IWA. Pozostali płatnicy składek ustalają stopę procentową składki wypadkowej samodzielnie, w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do której należą.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca rejestrujący działalność gospodarczą w branży budowlanej, zatrudniający 10 pracowników, będzie zobowiązany zapłacić składkę wypadkową za każdego pracownika w wysokości 2% podstawy wymiaru tej składki.

W zakresie ubezpieczenia zdrowotnego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców i osób współpracujących z przedsiębiorcami stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w ostatnim kwartale 2006 r. wynosiło 2822,51 zł, a zatem kwota składki zdrowotnej wyniesie 190,52 zł.

ZAPAMIĘTAJ

Kwoty pieniężne poniesione na pokrycie składek ubezpieczenia społecznego są odliczane od podstawy opodatkowania podatku dochodowego od osób fizycznych, natomiast składki na ubezpieczenie zdrowotne podlegają odliczeniu od kwoty tego podatku jednak tylko do wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Przedsiębiorcy powinni dokonać rejestracji w odpowiednim ze względu na adres siedziby firmy oddziale ZUS w ciągu 7 dni od rozpoczęcia działalności. W tym celu trzeba zgłosić do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego płatnika i podatników (w tym również pracowników). Zgłoszenie płatnika składek należy złożyć na formularzu ZUS ZFA. Do zgłoszenia tego konieczne jest dołączenie kopii decyzji urzędu skarbowego o nadaniu numeru NIP i zaświadczenia urzędu statystycznego o nadaniu aktualnego numeru REGON. Natomiast zgłoszenie podatników do ubezpieczeń dokonuje się na druku ZUS ZUA.

Składki na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne za dany miesiąc kalendarzowy należy naliczyć i opłacić w następujących terminach:

• do 5. dnia następnego miesiąca kalendarzowego - jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze,

• do 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego - osoby płacące składki wyłącznie we własnym imieniu,

• do 15. dnia następnego miesiąca kalendarzowego - pozostali płatnicy składek.

Przedsiębiorca jest płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od niego przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego czy też wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej w przypadku spółdzielni pracy. Do dochodu wspomnianych osób, od którego należy wpłacić zaliczkę, wlicza się nie tylko wynagrodzenie zasadnicze za dany miesiąc, ale wszystkie uzyskane w ciągu miesiąca przychody oraz zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez płatnika po odliczeniu określonych kwotowo w ustawie kosztów uzyskania przychodu oraz po odliczeniu potrąconych przez płatnika w danym miesiącu składek na ubezpieczenie społeczne. Zaliczkę obliczoną w ten sposób zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne pobranej w tym miesiącu przez przedsiębiorcę, zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

PRZYKŁAD

Pracownik przedsiębiorcy otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2500 zł. Jednocześnie raz na kwartał otrzymuje on premię w uznaniowej wysokości. W danym kwartale premia wyniosła 500 zł. Przedsiębiorca jako płatnik powinien dokonać następującego obliczenia składki na podatek dochodowy od osób fizycznych:

Podstawa opodatkowania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe: 2500 (pensja zasadnicza) + 500 (premia) = 3000 zł.

Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika:

• emerytalne 9,76% (połowa pełnej składki): 3000 x 9,76% = 292,80 zł

• rentowe 6,50% (połowa pełnej składki): 3000 zł x 6,5% = 195 zł

• chorobowe 2,45% (pełna składka): 3000 zł x 2,45% = 73,50 zł

Razem składki ZUS finansowane przez pracownika:

18,71% podstawy składek = 561,30 zł

Podstawa opodatkowania składki na ubezpieczenie zdrowotne pracownika:

3000 - 561,30 = 2438,70 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne pracownika 9%:

2438,70 x 9% = 219,48 zł

Część składki zdrowotnej do odliczenia od podatku 7,75%:

2438,70 x 7,75% = 188,99 po zaokrągleniu 189 zł

Zryczałtowane koszty uzyskania przychodu przez pracownika: 108,70 zł

Podstawa opodatkowania:

2438,70 zł - 108,50 zł = 2330,20 zł

Najniższa stawka podatku 19%:

2330,20 zł x 19% = 442,74 zł

Część kwoty wolnej od podatku przypadająca na dany miesiąc: 572,52 : 12 = 47,71 zł

Miesięczna zaliczka na podatek dochodowy:

2330,20 zł - (442,74 zł + 189 zł + 47,71 zł) = 206,03 zł

Wynagrodzenie pracownicze do wypłaty (płaca netto):

wynagrodzenie brutto - składki ZUS finansowane przez pracownika - składka zdrowotna - zaliczka na podatek dochodowy = 2013,22 zł

Składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracodawcę:

• emerytalne 9,76% (połowa pełnej składki): 3000 zł x 9,76% = 292,80 zł

• rentowe 6,50% (połowa pełnej składki): 3000 zł x 6,50% = 195 zł

• wypadkowe np. 1,80% u danego pracodawcy (pełna składka): 3000 zł x 1,80% = 54 zł

Razem składki ZUS finansowane przez pracodawcę:

18,06% podstawy składek = 541,80 zł

Składki pracodawcy na Fundusz Pracy 2,45%:

3000 zł x 2,45% = 73,50 zł

Składki pracodawcy na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 0,10%:

3000 zł x 0,10% = 3 zł

Łączne pozapłacowe koszty pracy ponoszone przez pracodawcę: 618,30 zł

Warto wiedzieć

Od nowego roku nastąpi kolejny etap obniżania składki rentowej. Jej część opłacana przez pracodawcę zostanie obniżona o 2 pkt proc. (z 6,5% do 4,5%), a składka pracownicza o kolejne 2 pkt proc., tj. z 3,5% do 1,5% podstawy wymiaru.

W efekcie łączne składki na ubezpieczenie rentowe zostaną obniżone o 7 pkt proc. Zamiast 13% opłacanych obecnie wyniosą 6%.

Zgodnie z prawem

art. 22 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

1. Stopy procentowe składek wynoszą:

1) 19,52% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie emerytalne,

2) 13,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia rentowe;

3) 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie chorobowe;

4) od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie wypadkowe.

2. Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określają przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

art. 23 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

1. Od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).

Andrzej Kowalczyk

pgp@infor.pl