Kluczowe dotacje inwestycyjne dla przedsiębiorstw w 2010 roku

Najpopularniejszy instrument tejże polityki dostępny jest między innymi dla rodzimych przedsiębiorców, a udzielane wsparcie może być przeznaczane generalnie na wszystkie aspekty działalności podnoszące innowacyjność firm oraz przyczyniające się do nadrobienia zapóźnień cywilizacyjnych polskiej gospodarki względem światowej czołówki.

Od czego zacząć?

Cała pula środków przeznaczonych na finansowanie szeroko rozumianej modernizacji polskiej gospodarki jest podzielona na Programy Operacyjne i Priorytety, a te z kolei na Działania. Każde Działanie stanowi oddzielną pulę środków przeznaczonych na realizację konkretnego celu. Różnią się one między sobą głównie przeznaczeniem, wysokością dofinanasowania, ale także częstotliwością naborów wniosków.

System udzielania finansowego wsparcia jest tak skonstruowany, by beneficjenci mogli kompleksowo przygotować zarówno swoje inwestycje, jak i dokumentacje aplikacyjne wraz z niezbędnymi załącznikami. Częstotliwość rund aplikacyjnych zależy od opracowanego wcześniej przez Instytucje Wdrażające planu oraz przygotowanego harmonogramu naborów. Nie podlega ona niestety żadnym regułom, a konkursy w ramach jednych działań mogą być realizowane cyklicznie raz lub kilka razy w roku, w innych natomiast odbywać się mogą raz w ciągu całej perspektywy finansowej, czyli w okresie lat 2007-2013.

Tłuste lata i ostatni dzwonek

Z danych Ministerstwa Gospodarki wynika, że dotychczas rozdysponowano już prawie 40% wszystkich środków przeznaczonych na realizację PO Innowacyjna Gospodarka, głównego źródła pomocy strukturalnej dla innowacyjnych przedsięwzięć i przedsiębiorców. Biorąc pod uwagę plany Ministerstwa na najbliższe lata, Polska wchodzi w okres apogeum wykorzystywania unijnych dotacji. Rok bieżący ma być pierwszym z dwóch „najtłustszych lat”, kiedy to rozdysponowane zostaną środki rzędu kilkudziesięciu miliardów złotych w ramach prawie tysiąca konkursów. Tylko w roku 2010 w ramach największego Programu (POIG) planowanych jest ich blisko 40. Szereg środków dla przedsiębiorców zostanie uruchomionych w poszczególnych województwach w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. O ile pierwsze przeznaczone będą głównie na innowacyjne przedsięwzięcia, to działania w regionach skupią się na rozwoju wszelkiej działalności Małych i Średnich Przedsiębiorstw (MSP).

Bieżąca perspektywa finansowa (a więc i konkursy dla beneficjentów) potrwa do 2013 roku, ale nie we wszystkich Działaniach nabory będą prowadzone cyklicznie i regularnie. W ramach niektórych z nich już w chwili obecnej nie przewiduje w ogóle kolejnych naborów, w innych przypadkach tegoroczne nabory będą ostatnimi. Początek tego roku stanowi zatem „ostatni dzwonek” dla przedsiębiorstw na dokładne przeanalizowanie planowanych inwestycji z uwagi na komfort jeszcze stosunkowo szerokiego wachlarza możliwości skorzystania z dotacji. W kolejnych latach będzie o nią coraz trudniej, ponieważ przy systematycznie, w ramach upływu czasu, rosnącej konkurencji, szczupleją budżety poszczególnych Priorytetów i Działań.

Niezwykle cenną informacją dla potencjalnych wnioskodawców jest obietnica otrzymania przez Polskę dodatkowej kwoty 633 milionów euro z unijnej kasy w trzech ostatnich latach bieżącej perspektywy finansowej (tj. 2011-2013). Środki te pochodzą ze specjalnego funduszu dla krajów, które rozwijały się szybciej niż przewidywała Bruksela i są bezpośrednim wynikiem wyższego niż przewidywano wzrostu gospodarczego. Będą mogły być one przeznaczone na wsparcie najbiedniejszych regionów, projekty infrastrukturalne i związane z ochroną środowiska. Owa „premia” zostanie rozłożona równomiernie na lata 2011-2013, co oznacza dodatkowe środki rzędu 211 mln EUR rocznie.

Diabeł tkwi w pomyśle

Sektor MSP w Polsce prawie 50% PKB, przy czym przedsiębiorstwa te stanowią ponad 99% ogółu aktywnych przedsiębiorstw w naszym kraju. Z racji większej elastyczności są one bardziej otwarte na innowacyjne rozwiązania technologiczne, udział w tworzeniu przez nie krajowej gospodarki systematycznie wzrasta. Wzrost ten jednak nie byłby na tyle widoczny i efektywny, aby proporcje te mogły w najbliższym czasie ulec zasadniczym zmianom, gdyby nie zewnętrzne czynniki katalizujące powstawanie i funkcjonowanie nowych, innowacyjnych przedsiębiorstw charakteryzujących się dużym potencjałem zasobów (finansowych, ludzkich i know-how).

Dzięki wykorzystaniu środków unijnych krajowy sektor MSP może nie tylko zwiększyć swoją liczebność, ale także odgrywać znaczniejszą rolę na rynku wspólnotowym. Kluczem do tego jest zwiększenie się ich produktywności oraz systematycznie nadrabianie dystansu technologicznego. Jest co nadrabiać, bowiem odsetek podmiotów innowacyjnych wśród wszystkich w Polsce jest trzykrotnie niższy niż w najbogatszych krajach UE. Postęp technologiczny polskich przedsiębiorców przed przystąpieniem do UE oznaczał w większości przypadków de facto unowocześnienie parku maszynowego. Zdecydowanie odbiega od średniej unijnej natomiast udział środków przeznaczanych na prace B+R i oscyluje wokół 10%, podczas gdy jest to najistotniejsze, a wciąż niedoceniane źródło innowacji.

Diagnoza i leczenie

Główną przyczyną niskiego poziomu innowacyjności i niewystarczającego poziomu finansowania jest brak środków finansowych na tego rodzaju inwestycje. Rodzimych przedsiębiorców cechuje stosunkowo niewielka skłonność do inwestowania zwłaszcza w nowoczesne przedsięwzięcia a przez to ryzykowne i wymagające wysokich nakładów w dłuższym okresie. Trudności w pozyskiwaniu kapitału wynikają głównie z restrykcyjnych wymogów otrzymania kredytu, zwłaszcza przez podmioty mające trudności w przedstawieniu historii rachunku, czy odpowiednich zabezpieczeń. Co więcej, fundusze kapitału podwyższonego ryzyka nie inwestują w projekty innowacyjne o niewielkiej wartości z uwagi na wysokie koszty stałe związane z ich obsługą przy jednoczesnym wysokim ryzyku, którym obarczone są przedsięwzięcia realizowane na początkowych etapach działalności.

Panaceum na taki stan rzeczy stanowi Priorytet III POIG - Kapitał dla innowacji, w ramach którego przewiduje się wsparcie potencjalnych oraz nowopowstałych przedsiębiorstw, wsparcie kapitałowe dla sektora MSP oraz aktywizacja rynku indywidualnych inwestorów kapitałowych. Kluczowym Działaniem w tym zakresie w roku 2010 jest 3.1. POIG - Inicjowanie działalności innowacyjnej, którego celem jest zwiększenie liczby przedsiębiorstw działających w oparciu o innowacyjne rozwiązania i stworzenie warunków sprzyjających aktywizacji potencjału MSP. W jego ramach wprowadzone zostaną nowe instrumenty wspierające powstawanie innowacyjnych przedsiębiorstw. Nie jest ono zatem skierowane bezpośrednio dla firm, ale to one będą ostatecznymi beneficjentami przedsięwzięć realizowanych przez inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii i innowacji, akceleratory technologii, czy parki naukowo-techniczne. Podmioty te będą mogły finansować projekty dotyczące poszukiwania i oceny innowacyjnych pomysłów potencjalnych przedsiębiorców, a także przygotowania i tworzenia nowych podmiotów gospodarczych na bazie tychże pomysłów.

W ramach tego Działania wydatkami kwalifikującymi się do objęcia wsparciem są:

•    wynagrodzenia osób bezpośrednio zaangażowanych w realizację projektu,

•    koszty ich podróży służbowych,

•    zakup wyposażenia, sprzętu, urządzeń i materiałów biurowych dla nowopowstałych podmiotów.

•    zakup oprogramowania i licencji,

•    innych wartości niematerialnych i prawnych,

•    oraz powszechnie na rynku stosowanych usług

•    kwalifikowane są koszty najmu i użytkowania pomieszczeń, amortyzacji budynków, remontów i adaptacji pomieszczeń.

•    można sfinansować raty spłat wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

•    można także sfinansować szkolenia niezbędne do realizacji projektu,

•    audyt finansowy,

•    nabycie części udziałów lub akcji w nowopowstałej spółce.

Chociaż źródło to, jak już było wspomniane, nie jest skierowane bezpośrednio do przedsiębiorców, cieszy się dużym zainteresowaniem uprawnionych podmiotów ze względu na wysoki, nawet 100% poziom dofinansowania. Tegoroczny nabór cieszył się dużym zainteresowaniem i dlatego trwał zaledwie 3 dni tj., od 8 do 11 marca. W tym czasie do Instytucji Wdrażającej wpłynęły wnioski na ponad pół miliarda złotych. Termin następnej rundy jest uzależniony od przesunięcia realokacji środków. Ewentualny nabór rozpocznie się najwcześniej w przyszłym roku.

Projekty innowacyjne

W ramach IV Osi priorytetowej POIG - Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia realizowane będą projekty podnoszące poziom innowacyjności przedsiębiorstw poprzez stymulowanie wykorzystania nowoczesnych rozwiązań. Znaczna część Działań, a co za tym idzie także środków w jej przeznaczona jest na przedsięwzięcia o charakterze innowacyjnym. Co do zasady są nimi wszystkie projekty mające na celu:

•    wdrożenie do praktyki gospodarczej,

•    lub znaczne ulepszenie nowej technologii czy produktu,

•    zastosowanie nowych rozwiązań organizacyjnych lub marketingowych, które znane są na świecie nie dłużej niż 3 lata,

•    lub rozpowszechnione w branży nie więcej niż w 15%. Jest to warunek konieczny do uznania innowacyjności przedsięwzięcia, a tym samym, do otrzymania wsparcia.

Sztandarowym źródłem finansowania innowacyjności jest kompilacja Działań 1.4. oraz 4.1. PO Innowacyjna Gospodarka. Ich celem jest podniesienie poziomu innowacyjności przedsiębiorstw dzięki wykorzystaniu rezultatów prac B+R oraz poprzez wspieranie wdrożeń wyników prac rozwojowych i badań przemysłowych. Obejmie ono dofinansowanie projektów obejmujących przedsięwzięcia techniczne, technologiczne i organizacyjne prowadzone samodzielnie przez przedsiębiorców, bądź też na ich zlecenie przez jednostki naukowe. Badawcza część projektu kończy się stworzeniem prototypu produktu, bądź konkretnego rozwiązania. W dalszym ciągu procesu dofinansowane mogą być także inwestycje związane z wdrożeniem wyników wcześniejszych badań.

Realizacja projektów ramach tego Działanie ma w założeniu przyczynić się do budowy przewagi konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw poprzez działalność opartą na innowacyjnych rozwiązaniach. Bardzo często brak wystarczającej ilości środków własnych stanowi dla firm barierę nie do przebycia w aspekcie prowadzenia działalności B+R i wdrażania innowacyjnych rozwiązań pozwalających na wzmocnienie ich konkurencyjności. Działanie 1.4. - 4.1. jest narzędziem o tyle ważnym, że na niektóre jego elementy można uzyskać nawet 70% dofinansowania.

W ramach badawczej części projektu (Działanie 1.4. POIG) do wydatków kwalifikowanych zaliczają się:

•    wynagrodzenia osób bezpośrednio zaangażowanych w realizację przedsięwzięcia i osób nim zarządzających,

•    koszty zakupu lub użytkowania sprzętu i aparatury, amortyzacji budynków,

•    koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych (na określonych warunkach),

•     zakup badań i usług doradczych, kosztów ogólnych i operacyjnych.

Nie kwalifikują się natomiast wydatki związane z bieżącą działalnością beneficjenta. Kosztami kwalifikującymi się do wsparcia w ramach części wdrożeniowej (Działanie 4.1. POIG) kwalifikowane są koszty:

•    przeniesienia własności gruntu lub wieczystego jego użytkowania,

•    koszty przeniesienia prawa własności budynku lub budowli (pod określonymi warunkami),

•    nabycia robót i materiałów budowlanych,

•    wartości niematerialnych i prawnych,

•    raty spłat wartości początkowej gruntów, budynków, budowli i innych aktywów,

•    oraz zakup usług doradczych związanych z inwestycją, jednakże tylko do wysokości 10% ogółu wydatków.

Duże zainteresowanie beneficjentów tym źródłem finansowania w dwóch zeszłorocznych konkursach spowodowało, że całkowicie wyczerpana została alokacja na Działanie 4.1.. Oznacza to konieczność dokonania niezbędnych przesunięć finansowych pomiędzy poszczególnymi etapami, co wiąże się z opóźnieniami. Ponieważ zmiany wymagają akceptacji Komisji Europejskiej, PARP (jako Instytucja Wdrażająca dla tego Działania) zdecydowała się odwołać wiosenną rundę aplikacyjną. Może to w konsekwencji oznaczać, że runda jesienna będzie ostatnią dla tego Działania. Jest ona planowana na październik bieżącego roku.

 

Finansowanie zakupu nowych technologii

W ramach Działania 4.3. - Kredyt technologiczny, przedsiębiorcy mają od lipca ubiegłego roku możliwość występowania do BGK (za pośrednictwem banków komercyjnych) o sfinansowanie zakupu nowych technologii z opcją spłaty części kapitału ze środków unijnych. Dotychczasowe regulacje w zakresie otrzymania wsparcia w tym zakresie były jednak niekorzystne i wielce ryzykowne dla przedsiębiorców. Spowodowało to, że do dnia dzisiejszego złożono jedynie ok. 60 wniosków o ich udzielenie, a do wykorzystania jest prawie 410 mln euro. Problem stanowił przede wszystkim wymóg uzależniający wypłatę unijnych dotacji od wzrostu sprzedaży, co w czasach kryzysu gospodarczego redukowało szansę na ich otrzymanie niemalże do zera. Zmiany będą dotyczyły także wniosków już dotychczas złożonych.

Przygotowane zmiany rząd będzie mógł przyjąć jeszcze w kwietniu, a zatem przedsiębiorcy będą mogli korzystać z nich jesienią. Celem Działania jest wsparcie inwestycji w zakresie wdrażania nowych technologii poprzez udzielenie MSP kredytu technologicznego z możliwością częściowej spłaty ze środków Funduszu Kredytu Technologicznego w formie premii technologicznej. W ramach tego źródła finansowania małe i średnie przedsiębiorstwa będą mogły realizować projekty polegające na wdrożeniu własnej lub nabytej nowej technologii lub rozpoczęciu sprzedaży produktów, procesów, bądź usług powstających w wyniku zastosowania tej technologii.

Wysokość premii technologicznej nie może przekroczyć 4 mln PLN dla jednej firmy, a intensywność pomocy nie może przekraczać limitów pomocy publicznej określonej odmiennie dla każdego województwa.

Kosztami kwalifikowanymi w ramach Działania są:

•    zakup środków trwałych;

•    najem, dzierżawa lub leasing środków trwałych innych niż nieruchomości,

•    rozbudowa istniejących budowli, budynków oraz maszyn stanowiących środki trwałe,

•    koszty ich instalacji i uruchomienia,

•    oraz zakup lub leasing wartości niematerialnych i prawnych.

Wnioski o dofinansowanie projektów można składać zgodnie z Regulaminem Przeprowadzania Konkursu od 1 lipca 2009 r. za pośrednictwem banków kredytujących, które na mocy umowy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego współpracują w realizacji tego działania poprzez udzielanie przedsiębiorcom kredytu technologicznego.

Nowe innowacyjne inwestycje

Działanie 4.4. - Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym ma na celu wsparcie produkcyjnych i usługowych przedsiębiorstw, dokonujących nowych inwestycji oraz niezbędnych dla ich realizacji projektów doradczych i szkoleniowych, w skład których wejdą także innowacyjne rozwiązania technologiczne. Działanie to stanowić ma rozwiązanie dla krajowych wytwórców, których cechuje stosunkowo niski poziom udziału produktów wysokoprzetworzonych i wysokiej techniki w sprzedaży krajowej i zagranicznej. Towarzyszy mu niestety wysoki stopień zużycia środków trwałych w przedsiębiorstwach przy jednoczesnym niskim poziomie nakładów inwestycyjnych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest oczywiście wielokrotnie zaznaczany brak możliwości pozyskania kapitału zewnętrznego i brak środków własnych na realizację potencjalnych inwestycji. Rodzimych przedsiębiorców nie cechuje ponadto duża świadomość konieczności wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań pozwalających zachować, ugruntować lub wzmocnić ich konkurencyjną pozycję na rynku.

W ramach Działania 4.4. wspierane są projekty inwestycyjne w zakresie zakupu lub wdrożenia nowych rozwiązań technologicznych (stosowanych na świecie nie dłużej niż 3 lata lub o stopniu rozpowszechnienia poniżej 15% w danej branży). Szczególnie chętnie widziane będą w konkursach innowacje dotyczące inwestycji prowadzących do ograniczenia szkodliwego oddziaływania na środowisko naturalne (np. ograniczenia energochłonności procesu produkcyjnego lub świadczenia usług prowadzących do powstania nowego lub znacząco ulepszonego produktu lub usługi). Działanie to umożliwia także realizację projektów obejmujących innowacje:

•    marketingowe i/lub organizacyjne, mające ma celu poprawę efektywności i produktywności,

•    zakupu niezbędnego wyposażenia technicznego,

•    wartości niematerialnych i prawnych dotyczących wprowadzenia zmian organizacyjnych.

Tegoroczny nabór uzależniony jest od pozyskania dodatkowych środków na zwiększenie alokacji. Jeżeli Instytucji Wdrażającej uda się go przeprowadzić, będzie to ostatni nabór w ramach Działania 4.4. w tej perspektywie finansowej. W poprzednim roku intensywność wsparcia wyniosła od 30% do 70% w zależności od regionu i wielkości przedsiębiorstwa. Całkowita wartość projektu nie mogła przekroczyć 50 mln euro, a wartość wydatków kwalifikowanych zmieścić się musiała w przedziale 8 - 160 mln złotych. Minimalna kwota wsparcia na inwestycje o wysokim potencjale badawczym wyniosła 2,4 mln złotych, a maksymalna kwota wsparcia dla jednego przedsiębiorcy na jeden projekt wyniosła: w doniesieniu do inwestycji - 40 mln złotych, a na części doradczą i szkoleniową po 1 mln złotych.

W ramach tego rodzaju wsparcia przedsiębiorcy będą mogli dofinansować m.in.:

•    pokrycie kosztów przeniesienia własności gruntów lub użytkowania wieczystego gruntu i budynku,

•    kosztów nabycia lub wytworzenia innych aktywów,

•    nabycia wartości niematerialnych i prawnych w formie patentów, licencji i know-how,

•    raty spłat wartości początkowej gruntów, budynków i budowli,

•    zakupu analiz przygotowawczych lub usług doradczych związanych z inwestycją,

•    specjalistycznych szkoleń niezbędnych do prawidłowego wdrożenia inwestycji, jednakże do wysokości nie przekraczającej 10% wysokości wydatków kwalifikowanych.

Działanie 4.4. POIG jest komplementarne ze wszystkimi źródłami wsparcia występującymi w regionalnych programach operacyjnych. Projekty wdrażane przez regionalne instytucje mogą dotyczyć innowacji na skalę przedsiębiorstwa, a więc kryteria innowacyjności nie są tak wyśrubowane. Mają one także zdecydowanie mniejszy budżet i są bardziej nakierowane na wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedstawicieli wszystkich regionalnych gałęzi gospodarki bez szczególnego uwzględnienia branż innowacyjnych.

Stymulowanie działalności B+R

Celem Działania 4.2. - Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparcie w zakresie wzornictwa przemysłowego jest wsparcie finansowe przedsiębiorstw prowadzących działalność B+R i umocnienie ich rynkowej pozycji co ma się w konsekwencji przyczynić do zwiększenia wykorzystywania wzornictwa przemysłowego i użytkowego. W jego ramach finansowane będą projekty wspierające przedsiębiorstwa w zakresie rozwoju ich działalności badawczo - rozwojowej, nawet do momentu ich przekształcenia w Centrum Badawczo-Rozwojowe, które spełniać będzie wymogi Ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej. W ramach projektów możliwe będzie sfinansowanie zakupu usług doradczych i szkoleniowych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Innym typem projektów realizowanych w ramach tego Działania jest wspieranie opracowania wzoru przemysłowego lub użytkowego i wdrożenia go do produkcji.

Maksymalny poziom dofinansowania w przypadku tego Działania w przypadku inwestycji jest uzależniony od województwa i wacha się w zależności od regionu od 30% do 50% dla dużych przedsiębiorstw. Dla średnich oraz małych firm jest on odpowiednio o 10% i 20% wyższy. W przypadku szkoleń może on wynieść do 55%, a doradztwa - 50%.

W ramach Działania kwalifikowane są:

•    koszty własności gruntu lub jego wieczystego użytkowania (do wysokości 10% całkowitych wydatków kwalifikowanych),

•    koszty przeniesienia prawa własności budynku lub budowli,

•    nabycia lub wytworzenia aktywów związanych z prowadzeniem badań przemysłowych i prac rozwojowych,

•    lub też wdrożeniem do produkcji wzoru przemysłowego lub użytkowego.

•    koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych w formie patentów, licencji, know-how oraz nieopatentowanej wiedzy technicznej,

•    raty spłat wartości początkowej gruntów, gruntów, budynków, budowli oraz aktywów,

•    zakup usług analiz przygotowawczych oraz usług doradczych związanych z inwestycją,

•    specjalistyczne szkolenia związane w sposób bezpośredni z realizacją projektu i tylko do wysokości 10% wszystkich kosztów kwalifikowanych projektu.

Do konkursów organizowanych w ramach Działania 4.2., przedsiębiorcy mogą w roku 2010 przystąpić dwukrotnie, pierwszy nabór rozpoczął się 15 lutego i ze względu na duże zainteresowanie konkursem i przekroczenie planowanej alokacji został zamknięty już 3 dni później. Drugi zacznie się 6 września i potrwać ma do końca tego miesiąca, aczkolwiek mając na uwadze sytuację, jaka miała miejsce na wiosnę, należy spodziewać się jednak wcześniejszego zakończenia konkursów.

Oczekiwania

Nie są to oczywiście wszystkie elementy polityki strukturalnej przewidziane na bieżący rok, ale z całą pewnością największe, spośród których można finansować innowacje i to one mają się przyczynić do poprawienia faktycznego stanu rodzimej ekonomii i poszczególnych przedsiębiorstw.

Opisane źródła stanowią wielką szansę dla firm planujących przeprowadzenie w najbliższych latach dużych i nie tylko inwestycji o charakterze innowacyjnym. Z tego względu cieszą się one niebywałym zainteresowaniem przedsiębiorców. Wszystkie one charakteryzują się wysokim poziomem dofinansowania projektów (w niektórych przypadkach poziom dofinansowania sięga nawet 100%), co stanowi niebagatelną ich zaletę. Co jest ich wadą? Skomplikowana procedura przyznawania dotacji i konieczność jej rozliczenia zgodnie z przyjętymi założeniami i podpisaną umową. Wiąże się z wieloma formalnościami i rozdmuchaną słynną unijną biurokracją. Innowacyjnym sposobem na to jest natomiast outsourcing kłopotliwych i żmudnych czynności przez firmy consultingowe świetnie orientujące się w meandrach dotacyjnych. Biorąc jednak pod uwagę możliwości, jakie niosą ze sobą planowane na ten rok dotacje, ryzyko jest niewielkie w stosunku do potencjalnych korzyści.

Dariusz Jędrzejewski

Konsultant MCG S.A.