Aspekty prawne zakładania przedsiębiorstwa we Francji

1) rzemieślnicy - prowadzą niezależną działalność produkcyjną, przetwórczą, wykonują naprawy, świadczą usługi korzystając ewentualnie z pomocy swych rodzin i zatrudniają nie więcej niż 10 pracowników najemnych (tzw. salriés). Działalność rejestrowana jest obowiązkowo w Rejestrze Zawodów. Rzemieślnicy są zrzeszeni w izbach rzemieślniczych. Zakładając firmę, rzemieślnik powinien złożyć wymagane dokumenty w Centrum Formalności Przedsiębiorstw (CFE - Caisse des Français de l’Etranger) znajdującym się przy właściwej terytorialnie izbie rzemieślniczej;

2) przemysłowcy - wykonują niezależną działalność produkcyjną, przetwórczą, wykonują naprawy, świadczą usługi i zatrudniają przy tym więcej niż 10 osób. Działalność ta rejestrowana jest w Rejestrze Handlowym i Spółek. Zakładając firmę, przemysłowiec powinien złożyć wymagane dokumenty w CFE znajdującym się przy właściwej terytorialnie izbie handlowo-przemysłowej;

3) handlowcy - realizują operacje handlowe (nabywanie dóbr celem ich odsprzedaży, pośrednictwo handlowe, transport towarów itp.) lub prowadzą działalność „stowarzyszoną” z handlem (np. szkoły nauki jazdy, agencje handlowe, zawody parapsychologiczne). Działalność ta rejestrowana jest zazwyczaj w Rejestrze Handlowym i Spółek. Handlowcy należą do izb handlowo-przemysłowych. Zakładając firmę, niezależny handlowiec powinien złożyć wymagane dokumenty w CFE znajdującym się przy właściwej terytorialnie izbie handlowo-przemysłowej. Z kolei kandydat na agenta handlowego powinien złożyć dokumenty w CFE przy kancelarii sądu handlowego;

4) przedstawiciele wolnych zawodów lub zawodu reglamentowanego (np. adwokaci, biegli księgowi, lekarze) lub nie reglamentowanego (np. tłumacze, konsultanci) - prowadzą całkowicie niezależną praktykę, której głównym przedmiotem jest działalność intelektualna. Podejmując indywidualną działalność związaną z wykonywaniem wolnego zawodu, zainteresowany powinien złożyć wszystkie dokumenty w CFE we właściwym dla swojego adresu zamieszkania biurze URSSAF (odpowiednik polskiego ZUS-u) www.urssaf.fr lub w CFE przy kancelarii sądu handlowego, jeśli przedstawiciel wolnego zawodu wybierze spółkę jako formę właściwą dla prowadzenia swojej praktyki.

Nowo utworzone przedsiębiorstwo otrzymuje - za pośrednictwem CFE - przyznawany przez Narodowy Instytut Statystyki i Studiów Ekonomicznych (INSEE) numer identyfikacyjny, tzw. SIRET, składający się z 14 cyfr i zawierający w sobie numer SIREN (identyfikujący przedsiębiorstwo) oraz NIC (identyfikujący lokalizację lub główną siedzibę firmy). INSEE przyznaje również kod APE, określający główną gałąź działalności przedsiębiorstwa.

Obowiązkowo - podobnie jak w prawie polskim - osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą we Francji zobowiązana jest wnosić składkę na ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie zdrowotne i macierzyńskie, rodzinne, inwalidzkie i emerytalne). Składka jest wyliczana na podstawie przychodów firmy, jednak w pierwszych dwóch latach działalności mogą to być roczne stawki ryczałtowe odpowiednio w wysokości 6258 euro (za pierwszy rok działalności) i 9387 euro (za drugi rok działalności), płatne co miesiąc począwszy od trzeciego miesiąca po rozpoczęciu działalności. Istnieje możliwość obliczenia (obniżenia) składki w drugim roku, w oparciu o rzeczywiste przychody uzyskiwane z prowadzonej działalności. Ulgi w opłacie składki mogą uzyskać bezrobotni tworzący swoje przedsiębiorstwo, pracownicy najemni chcący utworzyć własną firmę, jak też osoby uzyskujące przychody roczne poniżej określonych progów.

Nowo powstali przedsiębiorcy mogą liczyć na wsparcie ze strony państwa, a także ze strony instytucji regionalnych. Formy pomocy udzielanej przez państwo, władze lokalne oraz różne organizacje można podzielić na:

- pomoc finansową udzielaną na różnych szczeblach,

- ulgi podatkowe (fiskalne),

- zwolnienia z opłaty składek socjalnych,

- pomoc w zakresie opłat za udzielane doradztwo,

- udostępnienie lokali dla przedsiębiorcy.

Przydzielenie pomocy finansowej uzależnione jest od spełnienia ściśle określonych warunków. Nie jest możliwe kumulowanie pomocy uzyskiwanej z różnych źródeł. Przykładowo, firmy-córki nie mogą otrzymać pomocy, natomiast filie - tylko pod warunkiem, że nie są kontrolowane przez znaczące grupy kapitałowe. Polityka wspierania inwestycji może być dyskryminująca dla przedsiębiorcy zagranicznego, ponieważ niektóre rodzaje pomocy przeznaczone są wyłącznie dla przedsiębiorstw francuskich, szczególnie w przypadku programów badawczych prowadzonych przez młodych naukowców.

Pomoc w inwestowaniu przeznaczona jest zarówno dla dużych, jak i małych oraz średnich przedsiębiorstw. Pomoc przyznawana jest po uprzedniej analizie dokumentów i ma charakter subwencji lub pożyczki (zwrotnej) o zerowym lub minimalnym oprocentowaniu.

Ważnym kierunkiem dla rozwoju inwestycji jest program tworzenia małych i średnich firm, głównie indywidualnych, w co zaangażowane są agendy rządowe, różne agencje oraz izby przemysłowo-handlowe. Wdrażane przez rząd rozwiązania mają na celu uproszczenie procedur przy zakładaniu małych i średnich firm, zaoferowanie ulg podatkowych, redukcję wysokości składek społecznych w pierwszych latach prowadzenia działalności gospodarczej i uproszczenie zasad rachunkowości.

Również samorządy terytorialne przyczyniają się do wspierania nowych inwestycji poprzez stosowanie określonych ulg (premii) dla nowo powstałych firm (zaliczki, preferencyjne kredyty, dofinansowanie ułatwiające tworzenie nowych miejsc pracy itp.). Stosuje się też pomoc pośrednią w postaci udostępniania lokali na biura czy działalność gospodarczą, poradnictwa, gwarantowania pożyczek itp. Przykładowo - instytucją zajmującą się w niektórych regionach Francji przyznawaniem różnorodnych form pomocy dla nowo tworzonych firm są tzw. Pepiniere d'entreprises (szkółki przedsiębiorstw). Firmy chcące inwestować we Francji mogą w ten sposób uzyskać możliwość uzyskania pomocy finansowej i ulg podatkowych, oferowanych przez władze centralne i administrację lokalną. Pomoc przybiera bardzo różne formy i może odnosić się zarówno do konkretnych regionów, jak i określonych sektorów działalności.

We Francji nie wymaga się obecnie żadnych zezwoleń na większe zmiany w kapitale akcyjnym lub formie prawnej firmy. Jedynie inwestycje powyżej ok. 1,53 mln euro muszą być zgłoszone Ministerstwu Gospodarki, Finansów i Przemysłu w chwili powstawania i likwidacji przedsiębiorstwa.

We francuskim systemie prawnym nie ma specjalnej ustawy dotyczącej spółek z kapitałem zagranicznym, toteż - ze względu na uproszczenie prawodawstwa wobec inwestorów zagranicznych we Francji - wypracowano następujące normy:

- obniżenie podatków dla kadry zagranicznej, przebywającej we Francji, w tym zwolnienie z podatku dochodowego i z tzw. premii na zagospodarowanie (primes d'impatriation);

- automatyczne przyznanie pozwolenia na pracę współmałżonkowi pracownika spoza Francji;

- podwyższenie progu wolnego od opodatkowania funduszy na badania z 6,1 do 8,2 mln euro przypadające na przedsiębiorstwo;

- stworzenie statutu „młodego przedsiębiorstwa innowacyjnego”;

- scalanie różnych działań i polityk resortowych, usprawnienie procedur administracyjnych i zminimalizowanie czasu ich trwania;

- ułatwienia fiskalne przy wnoszeniu tzw. wkładów pośrednich (contributions directs) do przedsiębiorstwa oraz przy opłatach składek socjalnych;

- zniesienie karty handlowca zagranicznego dla szefów i przedstawicieli firm zagranicznych przebywających we Francji i inne ułatwienia przy jej uzyskiwaniu;

- wsparcie finansowe celem przyciągnięcia najlepszej kadry badawczej z zagranicy oraz młodych, zdolnych naukowców.

Wspieranie inwestycji we Francji możemy podzielić także na następujące rodzaje przyznawanej pomocy:

1) pomoc związana z lokalizacją przedsiębiorstwa - za taką pomoc uważa się np. stypendium rozwojowe. Niniejsza pomoc przydzielana jest w ramach programów tworzenia miejsc pracy i uzyskania korzyści dla przemysłu regionalnego. Pomoc przybiera formę subsydiowania aktywów przedsiębiorstwa poprzez np.:

- dopłacanie do rat leasingowych,

- dofinansowywanie przygotowania projektów inwestycyjnych,

- biznesplany,

- współfinansowanie kosztów doradztwa etc.

Możliwe jest ponadto częściowe, okresowe zwolnienie firm z opłacania podatków (wybrane regiony wiejskie i miejskie) oraz zwolnienie z opłat na rzecz ubezpieczeń społecznych. Pomoc oferowana jest szczególnie na terenach objętych restrukturyzacją przemysłu i ma formę preferencyjnych pożyczek lub dopłat do kapitału;

2) dofinansowanie szkoleń - dotyczy także kursów lub pokrycia części wynagrodzeń pracowników korzystających z różnych form dokształcania się. Pomocą tą zajmuje się Ministerstwo ds. Zatrudnienia, Pracy i Spójności Społecznej;

3) subwencje - firmy dzięki zatrudnianiu określonej grupy osób (np. inwalidów, osób młodych bez doświadczenia, czy z niskimi kwalifikacjami, byłych więźniów, osób mających trudności z tzw. przystosowaniem społecznym, pracowników przebywających na długotrwałym bezrobociu) mogą także otrzymać bezpośrednie subwencje lub być zwolnienie z części podatków związanych z wynagrodzeniem pracowników;

4) zwolnienia i ulgi podatkowe - ministerstwo odpowiedzialne za badania ^{oferuje subsydia pokrywające część kosztów ponoszonych przez firmy zagraniczne na badania dotyczące nowych technologii. Jeżeli dany program badawczy nie jest bezpośrednio subsydiowany, firma może otrzymać do ok. 6,1 mln euro zwolnień podatkowych rocznie. Ulgi podatkowe mogą też uzyskać firmy prowadzące badania i wprowadzające innowacje. Zwolnienia z podatku udzielane są przez ww. ministerstwo, które może pomóc w tworzeniu europejskiego partnerstwa technologicznego, poprzez dofinansowanie do wysokości 75 proc. wydatków na prace badawcze, czy na wprowadzenie nowych rozwiązań do przedsiębiorstwa;}

5) doradztwo - zajmuje się nim Regionalny fundusz pomocy ds. doradztwa (FRAC - Fonds régional d’aide au conseil) wspierający rozwój handlowy, wytwarzanie nowych produktów, szczególnie w zakresie technologii i komunikacji, a także w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi i pozyskania pracowników. Subwencja dla firmy przeznaczona na pokrycie kosztów tego doradztwa może wynieść do 50 proc. całkowitych wydatków na konsultantów (nie więcej niż ok. 30,5 tys. euro netto).

Po 1 maja 2004 r. Polacy nie muszą uzyskiwać karty handlowca (kupca) zagranicznego. Osoby tworzące przedsiębiorstwo we Francji (właściciele czy np. udziałowcy spółki) mogą pracować jako jego szefowie bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na pracę. Okresem przejściowym zostali objęci pracownicy najemni (tzw. salarié) zatrudniani przez firmę zarejestrowaną we Francji. W takiej sytuacji obywatel polski - przed podjęciem pracy - będzie musiał uzyskać pozwolenie na pracę oraz na pobyt.

Według procedury, obywatel polski zamierzający podjąć we Francji działalność gospodarczą powinien zwrócić się do prefektury policji z wnioskiem o wydanie karty pobytu.

Dodatkowo będzie musiał przedstawić komplet dokumentów, w którego skład wchodzą:

1) dokumenty do przedstawienia w każdym przypadku:

- paszport (kserokopia),

- wniosek - podanie opisujące rodzaj zamierzonej działalności gospodarczej i motyw jej prowadzenia we Francji,

- wypełniony kwestionariusz CERFA nr 10779*01,

- dokumenty stwierdzające udzielenie poręczenia przez instytucję kredytową lub ubezpieczeniową mającą siedzibę we Francji lub wyciąg z rachunku bankowego otwartego przez wnioskodawcę w banku mającym siedzibę we Francji (w tym na poczcie) lub w banku, który ma swój oddział we Francji,

- wykaz dokumentów stwierdzających zapłatę podatku dochodowego we Francji, jeżeli wnioskodawca jest jego płatnikiem;

2) dokumenty składane dodatkowo, gdy zamierzona działalność ma być prowadzona we własnym imieniu (3 egzemplarze):

- kopia promesy najmu lokalu handlowego ze wskazaniem rodzaju działalności lub umowa podnajmu lub inny dokument stanowiący o lokalach przeznaczonych na działalność;

3) dokumenty dołączane dodatkowo, gdy zamierzona działalność ma być prowadzona w formie spółki:

• w przypadku tworzenia spółki:

- dokument potwierdzający nominację wnioskodawcy ze wskazaniem funkcji w spółce,

- dokumenty wskazujące (identyfikujące) lokal lub lokale przeznaczone do prowadzenia działalności,

- kopię statutu spółki,

- dokument stwierdzający podział kapitału zakładowego,

• w przypadku objęcia funkcji w spółce już istniejącej:

- dokument stwierdzający nominację wnioskodawcy,

- wyciąg K-bis (dokument potwierdzający rejestrację) z rejestru handlowego (ważny maksimum 3 miesiące),

- kopię statutu spółki,

- zaświadczenie z URSSAF o niezaleganiu ze składkami socjalnymi,

- zaświadczenie podatkowe P 237 o płaceniu podatku zawodowego (taxe professionnelle), podatku od spółek i VAT,

- dokument stwierdzający podział kapitału zakładowego;

• w przypadku objęcia funkcji członka zarządu w tworzonej francuskiej filii zagranicznej osoby prawnej:

- projekt utworzenia spółki precyzujący rodzaj wykonywanej działalności, stanowisko, ilość i obywatelstwo zatrudnianego personelu (w przypadku tworzenia spółki) lub

- kopię statutu osoby prawnej zagranicznej lub wyciąg z rejestru handlowego w przypadku spółki już istniejącej,

- dokument potwierdzający nominację wnioskodawcy,

- dokumenty informujące o lokalach przeznaczonych na działalność,

- zaświadczenie z banku w kraju siedziby zagranicznej osoby prawnej o posiadaniu przez nią konta bankowego albo kopię bilansów za dwa ostatnie lata działalności.

Wszystkie ww. dokumenty powinny być sformułowane w języku francuskim. Do dokumentów w języku polskim należy dołączyć ich tłumaczenia na język francuski dokonane (potwierdzone) przez tłumacza przysięgłego.

Wnioskodawca nieposiadający uregulowanego prawa pobytu powinien podać adres korespondenta zamieszkałego we Francji, upoważnionego do dostarczenia dokumentów czy udzielenia dodatkowych informacji. Dobrze jest też dołączyć życiorys wraz z dyplomami czy dokumentami stwierdzającymi wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Wnioskodawca otrzymuje potwierdzenie (tzw. recipient) złożenia dokumentów, a także ustaloną datę kolejnego spotkania w prefekturze - zazwyczaj już w celu odbioru karty.

W ciągu trzech miesięcy prefekt odpowiedzialny za region, w którym ma być prowadzona działalność, powinien podjąć decyzję i poinformować o niej zainteresowanego. Po upływie tego terminu, jeśli decyzja nie została podjęta, przyjmuje się, że wniosek został rozpatrzony przez prefekta pozytywnie.

W tym samym czasie, w którym obywatel polski zwraca się o kartę pobytu do prefektury, powinien udać się on do właściwego CFE, aby odebrać dokumenty konieczne do zarejestrowania firmy.

Okres zarejestrowania podjęcia działalności gospodarczej zależy od natury działalności i następuje on:

- w ciągu 15 dni dla wszelkich przedsiębiorców - płatników VAT,

- przed podjęciem działalności w przypadku agentów handlowych,

- w ciągu pierwszego miesiąca działalności dla przedstawicieli wolnych zawodów.

Zarejestrowanie następuje poprzez dokonanie wpisu w odpowiednim rejestrze właściwym dla:

- miejsca siedziby firmy lub miejsca, gdzie znajduje się zakład główny (jeśli jest kilka przedsiębiorstw), lub też miejsca zamieszkania - w przypadku osób fizycznych,

- miejsca siedziby firmy - w przypadku osób prawnych.

W procesie tworzenia i rejestracji przedsiębiorstwa wnioskodawca wypełnia średnio około dwudziestu różnego rodzaju formularzy. Koszt formalności związanych z utworzeniem spółki wynosi ok. 760 euro, a procedura rejestracji trwa około 8 dni.