Inkubatory przedsiębiorczości w Unii Europejskiej

1) zarząd, który organizuje środki i rozwija powiązania biznesowe, marketingowe i menedżerskie odpowiednio do potrzeb przedsiębiorców - klientów;

2) wspólne usługi biurowe, szkolenie, zaplecze techniczne i wyposażenie;

3) dobór klientów i proces przyspieszonego rozwoju, w wyniku czego przedsiębiorstwa stają się bardziej samodzielne oraz przygotowane do wyjścia z programu;

4) pomoc w uzyskaniu środków finansowych niezbędnych dla rozwoju przedsiębiorstwa.

Rozwój gospodarczy naszego kraju obudził ducha przedsiębiorczości wśród wielu Polaków. Na całym świecie motorem zmian w biznesie są małe i średnie przedsiębiorstwa, które - mając niewiele do stracenia, a dużo do zyskania - wykazują się większą chęcią do podejmowania ryzyka. Niestety, wielu przedsiębiorców ma dobre pomysły na rozwinięcie własnej działalności, ale brak im wiedzy, doświadczenia i umiejętności niezbędnych w biznesie. IP wyciągają pomocną dłoń do początkujących biznesmenów, bo są przedsięwzięciem zorientowanym na ich wspomaganie poprzez dostarczanie powierzchni biurowych, obsługi administracyjnej, usługi z zakresu marketingu, konsultingu prawnego i technicznego oraz pomocy w pozyskiwaniu środków finansowych na rozwój działalności. Działalność niektórych IP przypomina działania funduszy. Wspomagają one inkubowane przedsiębiorstwa poprzez fachowe doradztwo w zarządzaniu oraz inwestują własny kapitał w zamian za mniejszościowe udziały. Dzięki temu następuje skrócenie czasu, w którym produkt lub usługa trafia na rynek. Obniża również ryzyko finansowe ze strony przedsiębiorcy; tak działające IP mają większy wpływ na działalność użytkowników inkubatora oraz osiągają wymierne korzyści wynikające ze wzrostu wartości nowo powstałych przedsiębiorstw. Większość istniejących inkubatorów zostało utworzonych jako inicjatywa fundacji, stowarzyszeń, agencji bądź innych organizacji (coraz częściej gmin i powiatów), mających na celu wspieranie rozwoju lokalnego i regionalnego.

Działanie IP nastawione jest na wspomaganie nowo powstałych i pomoc w rozwoju istniejących firm. W tych ramach mieszczą się podstawowe cele jego istnienia, które najczęściej obejmują:

• tworzenie miejsca rozwoju i nabierania doświadczenia firm do późniejszego samodzielnego funkcjonowania na rynku,

• tworzenie instrumentów, na bazie obiektu i zaplecza technicznego, wspierających powstawanie nowych miejsc pracy dla bezrobotnych poprzez inkubowanie nowych i rozwój istniejących małych i średnich przedsiębiorstw, 

• wspieranie i stosowanie systemu zachęt celem szybkiego wyinkubowania nowych podmiotów gospodarczych,

• wspieranie wszelkich przedsięwzięć społecznych pozwalających na łagodzenie i usuwanie negatywnych skutków bezrobocia oraz na rzecz wzrostu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych.

Inkubatory przedsiębiorczości wspomagają inkubowane przedsiębiorstwa najczęściej poprzez:

• wynajem powierzchni biurowych, magazynowych, rzadziej produkcyjnych, poniżej rynkowej ceny wynajmu (np. za powierzchnię biurową od 5 zł do 10 zł netto za 1m² w zależności od kategorii wynajmującego i okresu pobytu danej firmy w inkubatorze, a na wynajem powierzchni magazynowej czy produkcyjnej stosuje się najczęściej rabaty w zależności od wielkości od 10 do 20 proc.),

• zapewnienie obsługi administracyjnej,

• udostępnienie infrastruktury informacyjnej (telefon, faks, ksero, komputer itp.),

• udostępnianie zaplecza konferencyjnego,

• doradztwo prawno-podatkowe,

• oferowanie usług biurowych,

• pomoc w pozyskaniu kapitału na dalszy rozwój,

• usługę marketingową,

• organizowanie szkoleń i warsztatów z zakresu tworzenia i zarządzania własną firmą,

• organizowanie i prowadzenie wymiany doświadczeń, promocji, praktyk zawodowych w zakresie rozwoju przedsiębiorczości,

• pomoc w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych.

Każde przedsiębiorstwo chcące znaleźć się w IP musi spełnić pewne warunki. Mimo że każdy inkubator przedstawia własne wymagania, w większości wypadków są one w zasadniczej części podobne:

• nowo powstałe przedsiębiorstwo (najczęściej istniejące nie dłużej niż 2 lata, ale w niektórych IP nawet mniej niż 1 rok),

• zadeklarowanie długości pobytu w inkubatorze (przeważnie nie dłużej niż 2-3 lata),

• przedstawienie biznesplanu oraz źródeł finansowania rozwoju.

Każda firma ubiegająca się o uzyskanie pomieszczenia do prowadzenia działalności na terenie IP powinna zastanowić się nad różnymi kwestiami związanymi z planowaną działalnością i wziąć pod uwagę:

• chęć rozwoju,

• tworzenie nowych miejsc pracy,

• współdziałanie z innymi inkubowanymi firmami,

• brak działalności konkurencyjnej w stosunku do innych firm będących w inkubatorze,

• nowe rozwiązania, technologie, patenty oraz innowacyjność,

• możliwości finansowania,

• działalność nie szkodzącą środowisku naturalnemu.

Firmy jeszcze niedziałające muszą złożyć do zarządu IP wypełniony wniosek zgłoszeniowy oraz biznesplan, który będzie zawierać również:

• powód i potrzebę wynajmu pomieszczenia,

• obecne i przewidywane w przyszłości zapotrzebowanie na powierzchnię,

• merytoryczny zakres działalności,

• przygotowanie i doświadczenie zawodowe właścicieli firm i zatrudnionych pracowników,

• dotychczasowe osiągnięcia jako przedsiębiorcy,

• nowatorstwo działalności na rynku, innowacyjność pomysłu. 

A firmy już istniejące, dodatkowo:

• zaświadczenie o niezaleganiu z zapłatą zobowiązań podatkowych,

• zaświadczenie o niezaleganiu z zapłatą składek ZUS,

• dokumenty założycielskie firmy,

• sprawozdanie finansowe za ostatnie półrocze,

• zaświadczenie o niekaralności właścicieli firmy.

Efektem działalności IP jest rozwój małej i średniej przedsiębiorczości, powstawanie nowych miejsc pracy, a poprzez to - poprawa sytuacji gospodarczej regionu i jego mieszkańców. Nie bez znaczenia jest również fakt, że działalność IP wpływa na lepsze postrzeganie regionu przez jego mieszkańców, media, instytucje rządowe i pozarządowe oraz inwestorów. Ponadto, niektóre IP obejmują programem specjalnym przedsiębiorców niepełnosprawnych, mając na celu również likwidację istniejących barier fizycznych i środowiskowych. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniom przedsiębiorców, którzy rozpoczęli już własną działalność gospodarczą, niektóre IP poszerzają swoją ofertę dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, poprzez przyjmowanie ich do inkubatora. Umożliwiają im korzystanie z bezpłatnych usług doradczych i informacyjnych, niezbędnych przy prowadzeniu własnej działalności gospodarczej, a dotyczących np.:

1) dostępnych programów pomocy finansowanych z budżetu państwa, programów funduszy strukturalnych, innych dostępnych na rynku pakietów informacyjnych,

2) prawno-administracyjnych i finansowych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej,

3) dostępnej na rynku ofercie finansowania zewnętrznego przez banki oraz inne instytucje finansowe: firmy leasingowe, fundusze pożyczkowe, fundusze poręczeń kredytowych itp.

Oprócz doradztwa, zainteresowani mogą skorzystać z bezpłatnego dostępu do internetu, fachowej prasy z zakresu ekonomii i finansów, bazy danych inkubatora np. o zasobach nieruchomości na danym terenie, ofercie banków, misjach gospodarczych itp.

Tak więc inkubatory przedsiębiorczości to dobrze zorganizowane kompleksy gospodarcze, obejmujące grupę wyodrębnionych i zgromadzonych w jednym miejscu ośrodków, posiadających ofertę lokalową oraz ofertę usług wspierających małe i średnie firmy. Ich głównym celem jest pomoc nowo powstałej firmie w osiągnięciu zdolności do samodzielnego funkcjonowania na rynku.

Istnieją w Polsce również akademickie inkubatory przedsiębiorczości, stanowiące przedłużenie procesu dydaktycznego. Są one tworzone w otoczeniu szkół wyższych i stanowią ofertę wsparcia studentów i pracowników naukowych w praktycznych działaniach rynkowych.

W praktyce spotkać się można również z pojęciem inkubatora technologicznego, który jest pewną odmianą IP - wyodrębnioną organizacyjnie, budżetowo i lokalowo jednostką, która zapewnia początkującym przedsiębiorcom z sektora MSP pomoc w uruchomieniu i prowadzeniu firmy oferującej produkt lub usługę powstałą w wyniku wdrożenia nowej technologii. Jest to więc również forma udzielania pomocy młodym firmom oraz indywidualnym przedsiębiorcom, ale posiadającym pomysł na innowacyjną technologię czy usługę, ale nie posiadających wystarczających środków na jego realizację ani zdolności wdrożenia pomysłu w życie.  Z działalnością inkubatora technologicznego wiąże się ściśle pojęcie technostarter - jako określenie innowacyjnego przedsiębiorstwa założonego przez pracownika lub pracowników środowisk naukowych, wykorzystujących innowacyjne rozwiązania, do których posiadają prawa. Technostarter może być kapitałowo lub operacyjnie powiązany z jednostką macierzystą (spin-out) lub nie (spin-off).

W Polsce utworzono łącznie ponad 80 inkubatorów, z których w połowie 2005 r. działały 52, a cechy technologicznych spełniało 7. Podstawą wyodrębnienia są działania w zakresie wsparcia innowacyjności firm-lokatorów. Rozwój inkubatorów technologicznych następuje dwoma ścieżkami:

• poprzez przekształcanie tradycyjnych inkubatorów w drodze rozwijania funkcji innowacyjnych (Łódź, Szczecin, Mielec, Kalisz, Ruda Śląska);

• przez tworzenie nowych inkubatorów w ramach parków technologicznych (Gdynia, Wrocław).

W najbliższych latach nastąpi najprawdopodobniej potrojenie liczby tego typu ośrodków. Obecnie realizowanych jest 17 nowych inicjatyw inkubatorowych, głównie w parkach technologicznych (Poznań, Kraków, Łódź, Bełchatów) i przy szkołach wyższych (Uniwersytet Jagielloński - Kraków, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna - Łódź). Należy również założyć przekształcenie wielu obecnie funkcjonujących inkubatorów akademickich w inkubatory technologiczne z szeroką ofertą pomieszczeń dla firm.

W związku z tym, że jednym z priorytetów Unii Europejskiej na lata 2007-2013 są innowacje technologiczne i ich absorpcja do działalności gospodarczej, w projektach programów operacyjnych przyznających unijne fundusze wpisano priorytety dedykowane niemal specjalnie dla inkubatorów przedsiębiorczości. Na przykład w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka Priorytet 5 pt. „Dyfuzja innowacji” stworzono możliwości aplikowania właściwie tylko przez inkubatory, klastry i inne grupy przedsiębiorców, także w powiązaniu z jednostkami naukowymi i ośrodkami innowacyjności technologicznej. „Dyfuzja innowacji” to priorytet stworzony w celu zapewnienia przedsiębiorcom wysokiej jakości usług służących wzmocnieniu oraz wykorzystaniu ich potencjału innowacyjnego oraz tworzenia korzystnych warunków współpracy, przyczyniających się do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw. Wsparcie finansowe oferowane w jego ramach przeznaczone będzie na projekty zajmujące się budową i rozwojem powiązań kooperacyjnych przedsiębiorców o charakterze regionalnym i ponadregionalnym oraz na projekty mające za zadanie ochronę i wykorzystanie praw własności intelektualnej, co jest szczególnie istotne przy wdrażaniu innowacji technologicznych. Instrumentem wsparcia będzie dofinansowanie części wydatków w formie bezzwrotnej dotacji oraz pożyczki preferencyjne na pokrycie kosztów postępowań związanych z uzyskaniem praw własności przemysłowej. Dyfuzję innowacji w gospodarce umożliwia współpraca pomiędzy autorami i odbiorcami rozwiązań innowacyjnych. Często osiągnięcie założonych rezultatów nie byłoby możliwe dla pojedynczego podmiotu gospodarczego, a współpraca w ramach inkubatora daje możliwość korzystania z większych nakładów rzeczowych, kapitału ludzkiego, wiedzy i obniża koszty działalności. Środki finansowe zaplanowane w budżecie na „Dyfuzję innowacji” stanowią 10,12 proc. udziału w alokacji całego programu operacyjnego, który składa się z ośmiu priorytetów. Przeznaczone będą one m.in. na następujące działania:

• inwestycje związane z pokryciem kosztów zainicjowania lub prowadzenia inkubatora,

• wsparcie budowy i rozwoju ponadregionalnych sieci otoczenia biznesu świadczących usługi w zakresie działalności innowacyjnej przedsiębiorstw,

• wsparcie inkubatorów technologicznych, parków naukowo-technologicznych, centrów transferu technologii, proinnowacyjnych instytucji otoczenia biznesu,

• wsparcie wykorzystania praw własności przemysłowej, praw autorskich itp.

Przykładem nowo powstającego (z udziałem współfinansowania unijnego) inkubatora jest inkubator technologiczny budowany przez Krakowski Park Technologiczny (KPT), spółkę zarządzającą specjalną strefą ekonomiczną w Krakowie. KPT realizuje obecnie projekt budowy i wyposażenia inkubatora w Krakowie-Czyżynach. W swojej części inwestycyjnej projekt przewiduje powstanie budynku biurowego o łącznej powierzchni 4 tys. metrów kwadratowych oraz przygotowanie pewnej liczby stanowisk komputerowych dla przyszłych przedsiębiorców. Inkubator technologiczny będzie miał za zadanie wspieranie rozwoju nowo utworzonych i młodych firm, działających w sektorze zaawansowanych technologii, przede wszystkim w obszarze informatyki, telekomunikacji i inżynierii. Przewiduje się, że głównymi najemcami będą małe i średnie przedsiębiorstwa oraz mikroprzedsiębiorstwa tworzone i prowadzone przez absolwentów, doktorantów i pracowników naukowych krakowskich szkół wyższych.

Wsparcie dla przedsiębiorców-najemców inkubatora realizowane będzie dwutorowo. Pierwszą formą wsparcia będzie udostępnienie przedsiębiorcom powierzchni biurowej inkubatora na atrakcyjnych warunkach cenowych. Druga forma wsparcia obejmować będzie usługi sekretarskie, doradztwo w zakresie transferu technologii, doradztwo prawne i patentowe oraz doradztwo księgowo-finansowe połączone z informacją o możliwościach finansowania innowacyjnych projektów technologicznych. KPT, które będzie właścicielem i zarządzającym inkubatorem technologicznym, prowadzić będzie również działania nakierowane na popularyzację i wsparcie transferu technologii z uczelni do gospodarki oraz przedsiębiorczości technologicznej. Do tego celu wykorzystywana będzie m.in. profesjonalnie wyposażona sala konferencyjna udostępniana na cele seminaryjne i konferencyjne. Projekt KPT wpisuje się w Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2006, działanie 1.3 Tworzenie Korzystnych Warunków dla Rozwoju Firm. Zgodnie z umową zawartą przez KPT z instytucją wdrażającą, przedsięwzięcie o wartości ponad 15 mln zł zostanie w 87,5 proc. zrefundowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa. Zgodnie z harmonogramem projektu, inkubator technologiczny rozpocznie działalność w ostatnim kwartale 2007 r. Do tego czasu, oprócz działań ściśle inwestycyjnych, KPT planuje realizację pomocniczych inicjatyw, które mają zapewnić funkcjonowanie przyszłego inkubatora zgodnie z najlepszymi wzorcami tego typu instytucji w krajach uznawanych za wiodące pod względem technologicznym. Bliższe informacje na ten temat stopniowo pojawiać się będą na stronie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego: www.malopolskie.pl.

Katalog inkubatorów przedsiębiorczości znajduje się na stronach internetowych: http://www.infoport.pl/bao/?bid=2 oraz http://katalog.onet.pl/6873,inkubatory-przedsiebiorczosci,k.html.