Jak zostać przedsiębiorcą na Litwie

Inwestorzy z Unii Europejskiej mogą podejmować działalność gospodarczą na Litwie na takich samych zasadach jak Litwini. Dodatkową zachętą jest brak ograniczeń w transferze zysku z tytułu inwestycji zagranicznych dokonywanych w tym kraju.

Dużym ułatwieniem prowadzenia działalności gospodarczej na Litwie jest brak okresu przejściowego na pracę dla obywateli z nowych krajów członkowskich UE, w tym również z Polski. Jednak osoby przebywające na Litwie dłużej niż 3 miesiące muszą zalegalizować swój pobyt i otrzymać kartę pozwolenia na pobyt czasowy. Wniosek o pobyt na czas określony można złożyć w lokalnym urzędzie migracyjnym, na komisariacie policji lub w litewskiej placówce konsularnej w Polsce. W ciągu 7 dni roboczych od daty przyjazdu należy dokonać zgłoszenia meldunkowego na komisariacie policji.

Procedura rejestracji przedsiębiorstwa zagranicznego trwa około miesiąca. Z chwilą zarejestrowania firma staje się podmiotem gospodarczym Litwy i podlega przepisom prawnym obowiązującym na terenie tego państwa.

Podczas uruchamiania firmy należy dokonać wstępnej rejestracji nazwy firmy przez notariusza. W przypadku spółek kapitałowych wymagane jest sporządzenie umowy i statutu spółki w formie aktu notarialnego. Potwierdzenia notarialnego wymagają również akty założycielskie innych spółek. Zanim jednak zostanie sporządzony akt notarialny należy otworzyć konto bankowe, na które trzeba wpłacić kapitał założycielski, oraz wynająć lokal, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza.

Rejestrację firmy dokonuje się w Państwowym Przedsiębiorstwie Centrum Rejestru z siedzibą w Wilnie, które odpowiedzialne jest m.in. za rejestrację przedsiębiorstw, w które zainwestowano kapitał zagraniczny, oraz przedstawicielstw i filii firm zagranicznych. Opłata rejestracyjna dla spółek kapitałowych i filii zagranicznych osob prawnych wynosi 300 litów, dla przedstawicielstwa zagranicznej osoby prawnej - 200 litów (1 lit = ok. 1,11 zł)².

Zgłaszając firmę do rejestru, należy przedłożyć komplet dokumentów, obejmujący:

• wniosek o zarejestrowanie przedsiębiorstwa (należy podać dokładną nazwę i adres siedziby firmy, wysokość kapitału zakładowego, nazwiska i adresy członków rady nadzorczej i dyrektora),

• kopię zaświadczenia o rejestracji nazwy firmy potwierdzoną przez notariusza,

• akt założycielski i statut firmy potwierdzony notarialnie,

• wyciąg z rejestru przedsiębiorstw (dotyczy osoby prawnej),

• dokument potwierdzający decyzję o założeniu spółki lub oddziału przez firmę macierzystą,

• potwierdzone notarialnie zaświadczenie o wynajęciu lokalu na siedzibę firmy,

• dowód wniesienia wymaganej przepisami opłaty rejestracyjnej,

• zaświadczenie z banku zarejestrowanego na Litwie o wpłacie kapitału założycielskiego,

• sprawozdanie rzeczoznawcy (w wypadku wniesienia aportu rzeczowego),

• akt zarejestrowania papierów wartościowych (w przypadku spółki stacyjnej),

• deklarację finansową dotyczącą stanu finansowego przedsiębiorcy - założyciela (dotyczy osób fizycznych).

Wszystkie składane dokumenty muszą być sporządzone w języku litewskim lub powinny być przetłumaczone, tłumaczenie zaś potwierdzone podpisem i pieczęcią tłumacza (najlepiej, żeby tłumaczenie zrobiono na Litwie). Z dniem wpisania do rejestru przedsiębiorstwo może rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej na Litwie. Po zarejestrowaniu przedsiębiorstwa w Rejestrze Osób Prawnych należy także zarejestrować firmę w:

• Państwowej Inspekcji Podatkowej - w rejestrze płatników podatków,

• Państwowej Inspekcji Podatkowej - w rejestrze płatników VAT,

• Państwowym Funduszu Opieki Społecznej.

Ponadto, jeśli jest to niezbędne, dokonuje się rejestracji lub opatentowania znaku towarowego.

Wniosek o zarejestrowanie firmy jako płatnika podatków należy złożyć w ciągu 5 dni od momentu dokonania jej pełnej rejestracji w wyżej wspomniany sposób. Jej rejestracja możliwa jest na terenie całego kraju w odpowiednich urzędach inspekcji podatkowej, jednak obligatoryjne jest skorzystanie w tym celu z inspekcji właściwej dla miejsca siedziby spółki. Rejestracja polega na przyznaniu firmie numeru identyfikacyjnego. Firma powinna płacić wszystkie podatki (oprócz VAT i ubezpieczenia społecznego). Za rejestrację „podatkową” nie pobiera się opłat.

Podczas rejestracji firmy jako płatnika VAT uwzględnia się wysokość obrotów. Firma składa wniosek do miejscowego oddziału inspekcji podatkowej. Po sprawdzeniu wiarygodności dokumentów w ciągu 10 dni wydaje się zaświadczenie płatnika VAT i firma staje się płatnikiem VAT poczynając od pierwszego dnia następnego miesiąca.

Każde przedsiębiorstwo ma obowiązek zarejestrowania się w ciągu 10 dni w Państwowym Funduszu Opieki Społecznej, w oddziale właściwym dla miejsca siedziby firmy. Natomiast każdego pracownika firmy należy zarejestrować od pierwszego dnia jego pracy. Pracodawca może być zwolniony z obowiązku ubezpieczenia zagranicznego pracownika, jeżeli jest on już objęty ubezpieczeniem społecznym lub na życie za granicą i stosowne dokumenty zostały dostarczone do odpowiedniej jednostki na Litwie. Majątek przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym musi być obowiązkowo ubezpieczony, a operacje finansowe należy prowadzić poprzez funkcjonujące na Litwie banki. Licencjonowaniu podlegają tylko te dziedziny działalności gospodarczej, które są związane z ryzykiem dla zdrowia i życia człowieka, zagrożeniami dla środowiska naturalnego oraz produkcją broni i obrotem.

Do najczęściej występujących form organizacyjno-prawnych na Litwie należy zaliczyć:

• przedsiębiorstwo indywidualne (personaline amone),

• spółkę jawną (tikorji udine bendrija),

• spółkę komandytową (komanditine udine bendrija),

• spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (updaroji akcie bendrove),

• spółkę akcyjną (akcie bendrove).

Poza wymienionymi występują jeszcze: spółdzielnia (kooperatine bendrove), spółka rolnicza (pemes ukio bendrove) i spółka inwestycyjna. Jednak najczęściej wybieraną przez inwestujących formą organizacyjną są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne oraz filie i przedstawicielstwa.

Przedsiębiorstwo indywidualne jest formą pośrednią między polską spółką cywilną a samodzielnym prowadzeniem działalności gospodarczej na własny rachunek. Może być założone przez jedną osobę fizyczną lub kilka osób fizycznych, a także przez organizacje typu non profit. Nie posiada osobowości prawnej. Majątek spółki cywilnej jest nierozerwalnie związany z majątkiem osobistym przedsiębiorcy. Za zobowiązania przedsiębiorstwa przedsiębiorca odpowiada całym swoim majątkiem osobistym, także po jego likwidacji. Przedsiębiorstwo indywidualne powinno mieć nazwę wskazującą jego właściciela.

Spółka jawna, nazywana na Litwie „rzeczywistą spółką gospodarczą”, tworzona jest przez członków rzeczywistych, do których majątek przedsiębiorstwa należy na prawach wspólnej własności. Jej celem jest prowadzenie działalności gospodarczej pod wspólną nazwą. Może być zawiązana zarówno przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Nie posiada osobowości prawnej.

Spółka komandytowa może być zawiązana przez co najmniej 2 wspólników, z których jeden jest wspólnikiem rzeczywistym (komplementariuszem), a drugi komandytariuszem. Odpowiedzialność wspólników jest jednak zróżnicowana. Całym majątkiem osobistym i spółki odpowiada co najmniej jeden wspólnik (członek rzeczywisty), a pozostali - tzw. komandytariusze, odpowiadają za zobowiązania spółki do wysokości sumy komandytowej, czyli kwoty pieniężnej określającej w umowie spółki odpowiedzialność. Komplementariusz odpowiada również za reprezentowanie spółki na zewnątrz i zarządzanie spółką. Spółka komandytowa nie posiada osobowości prawnej.

Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości udziałów jest odpowiednikiem polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest ona tzw. spółką zamkniętą, w której udziały mogą objąć tylko wyznaczeni wspólnicy. Posiada osobowość prawną. Kapitał założycielski spółki z o.o. wynosi nie mniej niż 10 tys. litów, z czego 25 proc. musi być wniesione w gotówce, a reszta może mieć formę aportu rzeczowego. Udziałowców w spółce z o.o. nie może być więcej niż 250, potem powinna ona być przekształcona w spółkę akcyjną.

Litewska prywatna spółka akcyjna z ograniczoną odpowiedzialnością jest odpowiednikiem polskiej spółki akcyjnej. Posiada ona osobowość prawną oraz prawo do publicznej emisji akcji. Może być notowana na giełdzie papierów wartościowych. Kapitał założycielski spółki akcyjnej nie może być mniejszy niż 150 tys. litów i jest podzielony na akcje. Akcjonariusze (osoba fizyczna, prawna lub państwo, które reprezentuje odpowiednia instytucja państwowa) stają się członkami tych spółek po nabyciu akcji w ustalonym ustawowo trybie. Jest możliwe założenie jednoosobowej spółki akcyjnej, przy czym nie określono maksymalnej liczby akcjonariuszy. Odmianą spółki akcyjnej jest spółka inwestycyjna, która jest rodzajem holdingu finansowego.

Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego nie posiada osobowości prawnej, działa wyłącznie w imieniu przedsiębiorstwa-założyciela. Może prowadzić na terenie Litwy działalność komercyjno-gospodarczą, zawierać kontrakty oraz brać na siebie zobowiązania. Za zobowiązania filii przedsiębiorstwo zagraniczne odpowiada całym swoim majątkiem. Filia nie posiada osobowości prawnej. Działalność filii organizuje i realizuje kierownik filii przedsiębiorstwa zagranicznego, który nabywa prawo do jej reprezentowania w kontaktach z osobami trzecimi dopiero po zarejestrowaniu. Inną formą jest przedstawicielstwo przedsiębiorstwa zagranicznego, jednak nie może ono prowadzić działalności komercyjno-gospodarczej na Litwie, może jedynie zawierać kontrakty w imieniu firmy macierzystej.

W ramach dostosowywania systemu podatkowego do krajów UE, w 2002 r. przyjęto nową ustawę podatkową, która obniżyła podatek dochodowy od osób prawnych, oraz równocześnie likwidowała niektóre ulgi. Ustawą tą wprowadzono również szybszą amortyzację³. Zmiana wysokości opodatkowania podmiotów prawnych spowodowała, że gospodarka litewska jest jedną z najbardziej liberalnych gospodarek Europy.

Zgodnie z ustawą, na Litwie istnieje ok. 20 rodzajów podatków i opłat. Wśród nich podstawowe znaczenie mają: podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, VAT oraz akcyza.

Stawka podatku od zysku podmiotów gospodarczych (pelno mokesčio), którego polskim odpowiednikiem jest podatek CIT, wynosi 15 proc. Dla małych przedsiębiorstw (zatrudniających do 10 osób i mających obrót roczny do 500 000 litów) stawka wynosi 13 proc. oraz jest stosowana tzw. ulga amortyzacyjna, polegająca na możliwości zaliczenia inwestycji od razu w koszty. Dla małych przedsiębiorstw nieopodatkowane minimum wynosi 25 000 litów. Podmioty zagraniczne uzyskujące dochód z działalności innej niż stałe przedstawicielstwo opodatkowane są stawką 10 proc. Stawka podatku od dywidend wynosi 15 proc.

Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych (gyventoju pajamu mokesčio) wynosi 33 proc.⁴. Kwota wolna od podatku wynosi 290 litów miesięcznie, natomiast jest możliwość zwiększenia tej kwoty o 29 litów na każde dziecko. Oprócz tego każdemu podatnikowi przysługują ulgi, które nie mogą przekroczyć 25 proc. rocznego dochodu. Na Litwie obowiązuje stawka w wysokości 15 proc. oraz 33 proc. Stawkę 15 proc. stosuje się wobec dochodów:

• z dywidendy,

• marynarzy,

• sportowców, artystów,

• z tytułu praw autorskich, wynajmu,

• z działalności indywidualnej, pod warunkiem że od tej kwoty nie są odliczane ustawowo przewidziane potrącenia na fundusz emerytalny lub składka ubezpieczeniowa na życie.

Pozostałe dochody osób fizycznych podlegają opodatkowaniu stawką 33 proc., która dotyczy głównie dochodów z zatrudnienia.

Podstawowa stawka podatku od wartości dodanej VAT (prietines vertes mokesčio, PVM) wynosi 18 proc. Ulgowe stawki w wysokości 5 proc. są stosowane dla:

• przewozów pasażerskich,

• książek, gazet, czasopism,

• leków,

• usług hotelowych,

• ekologicznie czystych artykułów spożywczych (od 2006 r.),

• świeżego oraz schłodzonego mięsa.

Taryfę 9-proc. stosuje się na ogrzewanie. Natomiast taryfa 0-proc. obowiązuje w przypadku eksportu towarów i usług. Podmioty posiadające siedzibę na terytorium Litwy i prowadzące działalność gospodarczą są zwolnione z VAT i jednocześnie z obowiązku rejestracji, jeśli obrót za ostatnie 12 miesięcy nie przekroczył 100 tys. litów (29 000 euro). Mogą one jednak zrezygnować ze zwolnienia i dokonać rejestracji na potrzeby VAT⁵.

Próg w wysokości 100 tys. litów nie ma zastosowania do podatników nieposiadających siedziby na terytorium Litwy, którzy mają obowiązek zarejestrowania się jako podatnicy VAT niezależnie od wartości czynności opodatkowanych na Litwie. Przedsiębiorcy nieposiadający siedziby w UE obowiązani są przed dniem rejestracji utworzyć na Litwie oddział (stałe miejsce prowadzenia działalności) lub ustanowić przedstawiciela podatkowego. Przedsiębiorca posiadający siedzibę w UE może skorzystać z bezpośredniej rejestracji dla celów VAT na Litwie.

Rejestracja dla celów VAT nie jest procesem długotrwałym i jest dokonywana zazwyczaj w terminie 5-15 dni od złożenia stosownego wniosku. Limity obowiązujące w przypadku sprzedaży wysyłkowej i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów zostały ustalone na poziomie minimalnych progów.

Obecnie podatkiem akcyzowym objęte są trzy grupy towarów:

1) alkohol etylowy i napoje alkoholowe,

2) papierosy i wyroby tytoniowe,

3) paliwo silnikowe.

Obowiązkowa składka na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne wynosi na Litwie 34 proc. od miesięcznego wynagrodzenia pracownika brutto, przy czym 3 proc. tych składek płaci pracownik, a 31 proc. pracodawca (28 proc. stanowi składka na ubezpieczenie społeczne, zaś 3 proc. to składka chorobowa). Samozatrudnieni ubezpieczają się do wysokości minimalnej emerytury płacąc 69 litów miesięcznie; jeśli miesięczne zarobki są wyższe niż 430 litów, składka wynosi 133 lity.

Większość ulg w zakresie działalności inwestycyjnej od 1 stycznia 2002 r. została zlikwidowana, z wyłączeniem specjalnych (wolnych) stref ekonomicznych i udzielania gwarancji na pożyczki lub kredyt zaciągnięty na realizację inwestycji. Specjalne strefy ekonomiczne na Litwie⁶ funkcjonują w Kownie i Kłajpedzie. Inwestorzy zagraniczni w przypadku inwestycji powyżej 1 mln euro mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego przez pierwsze 6 lat działalności oraz z 50-proc. ulgi podatkowej przez kolejne 10 lat działalności. Natomiast jeśli inwestycja ma wartość poniżej 1 mln euro, to inwestor może skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego o 80 proc. przez pierwsze 5 lat działalności oraz 50 proc. ulgi podatkowej przez kolejne 5 lat działalności. Ponadto nie podlega opodatkowaniu ta część zysku, która przeznaczona jest na nabycie niezbędnych środków podstawowych, na inwestycje, badania oraz wdrażanie nowych technologii. Nie są także opodatkowane dywidendy. Przedsiębiorstwa za dzierżawę ziemi płacą zmniejszony podatek o 50 proc.

Szczegółowe wytyczne dotyczące funduszy unijnych w nowym okresie programowania 2007-2013 nie są jeszcze znane. Obecnie mamy do czynienia z projektami programów, z którymi można się zapoznać na stronie Litewskiej Agencji Wsparcia Biznesu (tylko litewska wersja): http://www.lvpa.lt/lt/content/viewitem/10295/.