Kontrola UOKiK w firmie

W 2011 roku prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) nałożył kary finansowe za nadużywanie pozycji dominującej, zmowy cenowe i inne naruszenia na 431 firm. Łączna wartość kar wyniosła prawie 400 mln zł, o 20 proc. więcej niż w roku 2010. W 2011 roku UOKiK prowadził 509 postępowań wyjaśniających oraz 128 postępowań antymonopolowych, z czego 92 dotyczyły nadużywania przez przedsiębiorców dominującej pozycji rynkowej, a 37 - niedozwolonych porozumień*.

Wraz ze zwiększającym się gronem kontrolowanych podmiotów gospodarczych, rośnie liczba nakładanych kar finansowych. Na skutek kontroli, w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa konkurencji, urząd może nałożyć na przedsiębiorcę karę finansową wynoszącą do 10 proc. przychodu firmy. Nawet gdyby naruszenia nie stwierdzono, może ukarać przedsiębiorcę za utrudnianie kontroli karą wynoszącą do 50 mln euro. Wobec tak poważnych konsekwencji warto przygotować zarówno zarząd, jak i pracowników na wizytę urzędników UOKiK.

Kontrola UOKiK to niezapowiedziana wizyta w firmie w celu zbadania podejrzeń o działania naruszające prawo konkurencji. Kontrolę prowadzi zwykle kilkuosobowy zespół urzędników, którym niekiedy towarzyszy policja, a bardzo często - specjalista ds. IT. Obecność specjalisty IT powoduje, że kontrolujący są w stanie dotrzeć do wszystkich danych elektronicznych, także tych, które wcześniej zostały usunięte z dysku.

Przepisy wyposażają kontrolujących w daleko idące uprawnienia. Kontrolujący mają prawo do wejścia i przeszukania pomieszczeń i pojazdów firmy, domów i pojazdów prywatnych członków zarządu, a także prawo domagania się przedstawienia określonych dokumentów i zatrzymania ich kopii, zadawania pytań oraz zabezpieczenia przed dostępem pomieszczeń, ksiąg, dokumentów, danych i komputerów. Kontrolujący może żądać wszelkich informacji w zakresie wyjaśnienia dotyczącego faktów lub dokumentów odnoszących się do przedmiotu i celu kontroli.

Kontrolerzy mają szerokie uprawnienia w zakresie rodzajów dokumentów podlegających zatrzymaniu. Na ich życzenie należy im udostępnić wszelkie dokumenty (np. foldery zawierające korespondencję, dokumentację podróży oraz notatki, spisy rozmów telefonicznych, umowy oraz ogólne warunki umów, notatki wewnętrzne, odręczne notatki na dokumentach, kartki samoprzylepne z notatkami). Kontrolujący mogą też zabezpieczyć e-maile oraz wszelkie dokumenty przechowywane w formie elektronicznej, jak również informacje utrwalone w jakiejkolwiek formie: nagrania wideo, nagrania na dyktafonach, poczcie głosowej itp., jeżeli dotyczą one materii objętej kontrolą i nie są chronione przywilejem poufności. Zatrzymaniu nie podlegają dokumenty niedotyczące kontroli lub chronione przywilejem poufności - stanowiące komunikację pomiędzy firmą a prawnikiem zewnętrznym na temat przedmiotu kontroli. W razie sporu co do charakteru dokumentu, spór taki rozstrzyga sąd.

Kontrolowany podmiot ma prawo do sprawdzenia tożsamości wszystkich członków zespołu kontrolującego, ich legitymacji służbowych, a także dokumentów upoważniających do przeprowadzenia kontroli. Wśród nich powinno zostać okazane upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, określające jej zakres i przedmiot oraz nakaz przeszukania, wydany postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Jeśli urzędnicy dysponują także nakazem przeszukania, przedsiębiorca powinien sprawdzić, jakie pomieszczenia obejmuje. Zazwyczaj nakaz sformułowany jest dosyć ogólnie, np. „nakaz przeszukania dotyczy przedsiębiorstwa X, jego siedziby, a także należących do niego i wynajmowanych przez niego pomieszczeń”. W przypadku zamiaru przeszukania prywatnych mieszkań czy samochodów będących własnością członków zarządu, należy oczekiwać od urzędników okazania odrębnego nakazu przeszukania.