REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kary umowne w praktyce handlowej

Krzysztof Grodzicki

REKLAMA

Przy podpisywaniu umów często dochodzi do zastrzegania kar umownych. Zazwyczaj są one wyrażone ryczałtowo albo procentowo za każdy dzień opóźnienia. Podstawową zasadą dotyczącą kar umownych jest ta, że mogą one być zastrzegane tylko i wyłącznie przy świadczeniach niepieniężnych. Jeśli zatem przedsiębiorca jest zobowiązany do zapłaty ceny, to w tym wypadku przy opóźnieniu lub odmowie zapłaty nie może być mowy o karze umownej. Zastrzeżenie takie jako sprzeczne z ustawą byłoby bowiem z mocy prawa nieważne.

Świadczenia niepieniężne

REKLAMA

Kara umowna polega na tym, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (art. 483 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - kodeks cywilny; Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W efekcie zaistnienia takiego zdarzenia roszczenie o zapłatę kary umownej staje się wymagalne, a dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. Kary umowne zastrzega się ponadto na wypadek odstąpienia od umowy, a także za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu świadczenia niepieniężnego (np. oddaniu zamówionego dzieła). Powstaje zatem pytanie, jak potraktować sytuację, w której kara umowna została zastrzeżona na wypadek niewykonania zobowiązania pieniężnego (zapłaty). W takiej sytuacji zastrzeżenie kary jest po prostu nieważne1, co ma ten skutek, że jest ona traktowana tak jakby nie została nigdy zastrzeżona. Nieważność ta nie ma przy tym wpływu na ważność i skuteczność całej umowy, chyba że bez zastrzeżenia kary umownej umowa nie byłaby podpisana, co jednak będzie miało miejsce raczej w sporadycznych wypadkach. Jak sama nazwa wskazuje kara umowna stanowi część kontraktu. W praktyce trzeba zatem pamiętać o tym, że na treść konkretnej umowy składa się nie tylko to na co wyraziliśmy zgodę podpisem na konkretnym dokumencie, ale również tzw. ogólne warunki umów, które mogą zawierać pewne dodatkowe klauzule. Nie jest oczywiście możliwe zachowanie takiej czujności i skrupulatności, by czytać wszelkie ogólne warunki dołączane do umowy, niemniej jednak warto mieć świadomość takich praktyk i zawsze poprosić o wskazanie postanowienia konstruującego karę umowną. W ten sposób można uniknąć przykrych niespodzianek.

ZAPAMIĘTAJ

Jeśli kara umowna jest wygórowana albo nieprawidłowo sformułowana, należy odmówić podpisania umowy. Ryzyko podpisania niekorzystnej umowy może być bowiem zbyt duże.

Wysokość kary

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Zazwyczaj kara będzie zastrzeżona w wysokości zryczałtowanej [np. strony na wypadek zwłoki w dostawie przedmiotu umowy zgodnie nakładają na dostawcę obowiązek uiszczenia kary umownej w wysokości 11 000 (jedenastu tysięcy) zł] albo procentowej w odniesieniu do wysokości świadczenia drugiej strony (np. strony na wypadek zwłoki w dostawie przedmiotu umowy zgodnie nakładają na dostawcę obowiązek uiszczenia kary umownej w wysokości 0,3% wartości wynagrodzenia określonego w § 2 pkt 3 umowy za każdy dzień zwłoki). Sformułowanie dopuszczające zastrzeżenie kary umownej w „określonej sumie” w sposób jednoznaczny prowadzi do wniosku, że kara ta powinna być w chwili zastrzegania wyrażona kwotowo. Dopuszczalne byłoby posłużenie się innymi miernikami wysokości, np. ułamkiem wartości rzeczy albo ułamkiem innej sumy (wartości kontraktu), jeżeli ustalenie kwoty byłoby tylko czynnością arytmetyczną, natomiast przyjęcie konstrukcji prawnej zakładającej ustalanie w przyszłości podstawy naliczania kary umownej nie byłoby zgodne z art. 483 § 1 k.c. i stanowiłoby inną czynność prawną (por. wyrok SN z 8 lutego 2007 r., sygn. akt I CSK 420/06, niepublikowany).

Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności kontraktowej dłużnika z art. 471 k.c., gdy od przewidzianego w tym przepisie odszkodowania kara umowna różni się tylko tym, że przysługuje bez względu na wysokość szkody. Ponadto wskazać należy też na domniemanie prawne zwłoki (czyli kwalifikowanego opóźnienia jako następstwa okoliczności, za które dłużnik odpowiada), w przypadku gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie. Zatem to dłużnika i w tym przypadku obciąża ciężar wykazania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi.

Odstąpienie od umowy

W granicach swobody umów strony mogą zastrzec skutecznie karę umowną na wypadek niewykonania zobowiązania, odstąpienia od umowy przez jedną z nich z przyczyn leżących po drugiej stronie. Odstąpienie to nic innego jak uprawnienie do unicestwienia kontraktu ze skutkiem wstecznym (umowa jest traktowana tak, jakby nigdy nie była zawarta). Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych (art. 491-493 k.c.) i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.2

Więcej w Poradniku Gazety Prawnej - Zamów prenumeratę >>

 

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Piękny umysł. Wiedza o mózgu w analizie preferencji zachowań i postaw człowieka

W dzisiejszym świecie, w którym wiedza neuronaukowa jest coraz bardziej dostępna, a tematyczne publikacje wychodzą poza ramę dyskursu naukowego i pisane są przystępnym językiem, wiedza o mózgu staje się niebywale wartościowym obszarem do codziennego wykorzystania. Warto, aby sięgali po nią również ci, którzy wspierają wzrost ludzi w biznesie i rozwoju indywidualnym.

Ruszył konkurs ZUS. Można otrzymać dofinansowanie do 80 proc. wartości projektu na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP)

Ruszył konkurs ZUS. Można otrzymać dofinansowanie do 80 proc. wartości projektu na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Wnioski można składać do 10 marca 2025 r. Gdzie złożyć wniosek? Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Co podlega dofinansowaniu?

Podatek dochodowy 2025: skala podatkowa, podatek liniowy czy ryczałt. Trzeba szybko decydować się na wybór formy opodatkowania, jaki termin - do kiedy

Przedsiębiorcy mogą co roku korzystać z innej – jednej z trzech możliwych – form podatku dochodowego od przychodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej. Poza wysokością samego podatku, jaki trzeba będzie zapłacić, teraz forma opodatkowania wpływa również na wysokość obciążeń z tytułu składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Raportowanie ESG: jak się przygotować, wdrażanie, wady i zalety. Czy czekają nas zmiany? [WYWIAD]

Raportowanie ESG: jak firma powinna się przygotować? Czym jest ESG? Jak wdrożyć system ESG w firmie. Czy ESG jest potrzebne? Jak ESG wpływa na rynek pracy? Jakie są wady i zalety ESG? Co należałoby zmienić w przepisach stanowiących o ESG?

REKLAMA

Zarządzanie kryzysowe czyli jak przetrwać biznesowy sztorm - wskazówki, przykłady, inspiracje

Załóżmy, że jako kapitan statku (CEO) niespodziewanie napotykasz gwałtowny sztorm (sytuację kryzysową lub problemową). Bez odpowiednich narzędzi nawigacyjnych, takich jak mapa, kompas czy plan awaryjny, Twoje szanse na bezpieczne dotarcie do portu znacząco maleją. Ryzykujesz nawet sam fakt przetrwania. W świecie biznesu takim zestawem narzędzi jest Księga Komunikacji Kryzysowej – kluczowy element, który każda firma, niezależnie od jej wielkości czy branży, powinna mieć zawsze pod ręką.

Układ likwidacyjny w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Układ likwidacyjny w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Sprzedaż majątku przedsiębiorstwa w ramach postępowania restrukturyzacyjnego ma sens tylko wtedy, gdy z ekonomicznego punktu widzenia nie ma większych szans na uzdrowienie jego sytuacji, bądź gdy spieniężenie części przedsiębiorstwa może znacznie usprawnić restrukturyzację.

Ile jednoosobowych firm zamknięto w 2024 r.? A ile zawieszono? [Dane z CEIDG]

W 2024 r. o 4,8 proc. spadła liczba wniosków dotyczących zamknięcia jednoosobowej działalności gospodarczej. Czy to oznacza lepsze warunki do prowadzenia biznesu? Niekoniecznie. Jak widzą to eksperci?

Rozdzielność majątkowa a upadłość i restrukturyzacja

Ogłoszenie upadłości prowadzi do powstania między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej, a majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości. Drugi z małżonków, który nie został objęty postanowieniem o ogłoszeniu upadłości, ma prawo domagać się spłaty równowartości swojej części tego majątku. Otwarcie restrukturyzacji nie powoduje tak daleko idących skutków.

REKLAMA

Wygrywamy dzięki pracownikom [WYWIAD]

Rozmowa z Beatą Rosłan, dyrektorką HR w Jacobs Douwe Egberts, o tym, jak skuteczna polityka personalna wspiera budowanie pozycji lidera w branży.

Zespół marketingu w organizacji czy outsourcing usług – które rozwiązanie jest lepsze?

Lepiej inwestować w wewnętrzny zespół marketingowy czy może bardziej opłacalnym rozwiązaniem jest outsourcing usług marketingowych? Marketing odgrywa kluczową rolę w sukcesie każdej organizacji. W dobie cyfryzacji i rosnącej konkurencji firmy muszą stale dbać o swoją obecność na rynku, budować markę oraz skutecznie docierać do klientów.

REKLAMA