Szybsze sądy gospodarcze...

Obejmują one zarówno zmiany legislacyjne, jak i organizacyjne. Ziobro zapowiedział, że jeszcze w tym roku wszystkie wydziały gospodarcze zostaną zinformatyzowane, a do pomocy pracującym tam sędziom zostaną przydzieleni asystenci prawni, którzy odciążą ich od prac administracyjno-biurowych.

Obecnie sędziowie mają do dyspozycji 86 asystentów, do końca roku ma ich być 476. Wszystko to ma doprowadzić do przełomu w wymiarze sprawiedliwości, zajmującym się sprawami gospodarczymi – stwierdził minister. Dodając, że chodzi o to, aby polski przedsiębiorca i inwestorzy, którzy wkraczają do Polski, mieli pewność, że działają w ramach uczciwych reguł obrotu gospodarczego.

Reforma sądownictwa gospodarczego ma być bardzo szeroka i co najważniejsze zrealizowana jeszcze w tym roku. Planuje się m.in. wprowadzenie dwuzmianowości w sądach gospodarczych. Ponadto dla niektórych kategorii spraw mają być wprowadzone obligatoryjne terminy ich rozpatrywania. Usprawnieniu pracy sądów ma służyć również większa edukacja sędziów i prokuratorów, którzy mają dzisiaj problemy z prowadzeniem niektórych kategorii spraw, np. związanych z rynkiem kapitałowym, co wpływa na przewlekłość postępowań. W budżecie mają znaleźć się środki na ekonomiczne studia podyplomowe dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, a nawet MBA.

Z drugiej strony wymierne korzyści mają mieć przedsiębiorcy. Rząd chce ułatwić przedsiębiorcom odzyskiwanie wierzytelności od nierzetelnych partnerów handlowych. Firmy będą mogły w takiej sytuacji skorzystać z usług komornika na podstawie umowy i wystawionej faktury. Kolejne działania, które maja posłużyć zwiększeniu bezpieczeństwa prowadzenia działalności gospodarczej, to m.in. utworzenie centralnego rejestru spraw sądowych i rozszerzenie zakresu funkcjonowania systemu informacji o kontrahentach.

Usprawnieniu procedur sądowych mają służyć szerokie zmiany w kodeksie postępowania cywilnego. Obecnie jednym z głównych czynników wpływających na przewlekłość postępowania cywilnego jest przekazywanie sobie spraw pomiędzy sądami, ze względu na złą właściwość. Opóźnia to prowadzenie spraw często o wiele miesięcy.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce zmienić przepisy dotyczące właściwości rzeczowej sądów w sprawach gospodarczych. Tego typu sprawy mogą być bowiem kwalifikowane do różnych postępowań. Teraz w razie wątpliwości w takich sytuacjach postępowania gospodarcze będą miały pierwszeństwo. Zmieni się właściwość sądów gospodarczych.

Do tej pory generalną właściwość miały sądy okręgowe (wydziały gospodarcze), teraz będą ją miały – jak w sprawach cywilnych – sądy rejonowe. Tylko sprawy powyżej 100 tys. zł i konkretnie wskazane trafią do okręgowych. Ponadto na żadnym etapie postępowania sąd nie będzie już badał z urzędu tak zwanej niewłaściwości usuwalnej. Będzie mógł to uczynić i w efekcie przekazać sprawę sądowi właściwemu jedynie na zarzut pozwanego.

Ministerstwo Sprawiedliwości chce usprawnić postępowania w sprawach gospodarczych poprzez radykalne skrócenie wszelkich etapów pośrednich, oddzielających złożenie przez powoda pozwu od jego merytorycznego rozpoznania. W tym celu bardziej restrykcyjne staną się zasady wezwania przez sędziego do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych składanych przez strony. Obecnie w razie stwierdzenia braków formalnych, przewodniczący lub sąd wzywa stronę (jej pełnomocnika) do uzupełnienia braków w wyznaczonym terminie. Dopiero po bezskutecznym upływie tego terminu, pismo podlega zwrotowi lub odrzuceniu.

Projekt ustawy w tym przypadku różnicuje sposób procedowania sądu w zależności od tego, czy podmiotem składającym pismo procesowe obarczone brakami formalnymi jest zawodowy pełnomocnik, czy też strona niereprezentowana przez takiego pełnomocnika. W pierwszym przypadku pisma zawierające braki formalne podlegają zwrotowi albo odrzuceniu bez wzywania do uzupełnienia tych braków tudzież bez udzielania dodatkowych pouczeń. Natomiast w przypadku podmiotów niereprezentowanych przez profesjonalistów zachowana zostaje wskazana tradycyjna procedura dwuetapowa – wezwanie do uzupełnienia braków formalnych pisma w wyznaczonym terminie i zwrot albo odrzucenie pisma dopiero po bezskutecznym upływie tego terminu.

Wyjątek będzie dotyczył jedynie pism inicjujących postępowanie sądowe, w szczególności pozwu, które przewodniczący zwraca stronie bez wzywania do ich poprawienia lub uzupełnienia. W takiej sytuacji w ciągu 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona będzie mogła wnieść je ponownie. Jeżeli pismo to nie jest dotknięte brakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia.

Projekt skraca czas odpowiedzi na pozew, która powinna być wniesiona w ciągu 2 tygodni od jego otrzymania. Pozwany będzie musiał odpowiedzieć na pozew w ciągu dwóch tygodni od jego otrzymania i podać wszelkie zarzuty do pozwu oraz dowody. Jeżeli nowe dowody zdobędzie później, będzie mógł je przedstawić, ale także dostanie na to tylko dwa tygodnie. W innym przypadku odpowiedź zostanie zwrócona. Ograniczy się także możliwość zmiany stron procesu czy zakresu roszczenia i możliwość wytaczania powództwa wzajemnego (gdy pozwany ma jakieś roszczenia wobec powoda).

Projekt rozszerza możliwość wydawania wyroków na posiedzeniu niejawnym. Będzie to możliwe, w sytuacji kiedy zadaniem sądu nie będzie ustalenie okoliczności faktycznych, ale przesądzenie spornego pomiędzy stronami zagadnienia prawnego. Będzie dotyczyło to spraw, które nie wymagają zeznań świadków czy opinii biegłego, a sfera dowodowa oparta jest wyłącznie na dokumentach, posiadanych przez sąd. Strony zawsze będą mogły nie zgodzić się na postępowanie niejawne, jeżeli którakolwiek ze stron w pierwszym piśmie procesowym, a więc pozwie albo odpowiedzi na pozew (zarzutach lub sprzeciwie od nakazu zapłaty, sprzeciwie od wyroku zaocznego), zażąda rozpoznania sprawy na rozprawie.

Ważna proponowana regulacja dotyczy sprawy nadawania klauzul wykonalności tytułom egzekucyjnym, które pochodzą od sądu gospodarczego, np. prawomocnych orzeczeń lub orzeczeń podlegających natychmiastowemu wykonaniu wydanych przez sąd gospodarczy, a także ugód zawartych przed tym sądem.

Ponadto z katalogu spraw gospodarczych zostały wykluczone sprawy o podział majątku wspólnego pomiędzy byłymi wspólnikami spółki cywilnej. Do tej pory tego typu sprawy rozstrzygały sądy gospodarcze.

Skrócony zostanie także termin trwania zawieszenia postępowań, po upływie których możliwe jest ich umorzenie. W postępowaniu w sprawach gospodarczych roczny termin skrócony zostanie do sześciu miesięcy.

Projekt wprowadza zupełnie nowe rozwiązania mające na celu dyscyplinowanie uczestników postępowania sądowego, w szczególności stron i ich pełnomocników, którzy swoimi działaniami doprowadzają do bezzasadnego odroczenia rozprawy. W takiej sytuacji sąd będzie mógł wymierzyć takim osobom grzywnę.

Sąd będzie mógł również zwrócić się do strony, która doprowadziła do odroczenia rozprawy o udowodnienie we wskazanym terminie.

Planuje się rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych zakresie czynności procesowych w postępowaniu cywilnym. W efekcie referendarz będzie miał prawo do czynności w przedmiocie orzekania o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Do jego kompetencji będzie należało również przyznawanie i ustalanie należności świadków, biegłych, tłumaczy i stron, dokonywania zwrotu nadpłaconych opłat sądowych, rozkładania na raty lub odroczenia zapłaty należności sądowych, a także kompetencje do szczegółowego wyliczenia kosztów procesu, zgodnie z zasadami przyjętymi w tym zakresie przez sąd w orzeczeniu kończącym sprawę.

Szersze kompetencje referendarza w postępowaniu rozpoznawczym mają skutkować odciążeniem sędziów od dokonywania w toku postępowania wielu czynności mniej skomplikowanych i powtarzalnych, o charakterze formalnym. W efekcie sędzia w większym zakresie będzie mógł się skupić na prowadzonych sprawach.

Wraz ze zmianą procedur planuje się informatyzację sądów, która w pierwszej kolejności ma objąć właśnie wydziały gospodarcze. Cała operacja ma zostać rozłożona na trzy lata. W ministerstwie trwają intensywne prace nad rozwiązaniami, które zapewniłyby elektroniczny dostęp do poszczególnych rejestrów sądowych. Opracowywana jest też koncepcja składania elektronicznie pism procesowych, w tym pozwów, oraz wprowadzania formularzy dla określonych kategorii spraw.

Ministerstwo chce również umożliwić wirtualny kontakt strony postępowania z sądem. Niektóre dokumenty będą mogły być wysyłane drogą elektroniczną do sędziego i tą samą drogą będzie kierowana odpowiedź. Koncepcja zakłada także dostarczenie elektronicznych odpisów orzeczeń sądowych. Strona będzie wirtualnie informowana o przebiegu postępowania, o reakcji sądu na składane wnioski itd. W efekcie przedsiębiorca, który ma problem, np. z nieuczciwym kontrahentem, będzie mógł znacznie mniej czasu spędzać w sądzie.

Andrzej Kryże wiceminister sprawiedliwości

Reforma sądów gospodarczych traktowana jest priorytetowo. Obok zmian legislacyjnych w k.p.c. poświęconym postępowaniom w sprawach gospodarczych, chcemy wzmocnić sądy od strony organizacyjnej, przydzielając każdemu sędziemu asystenta prawnego, a także referendarza, którego kompetencje zostaną poszerzone. Planujemy trzy kierunki zmian legislacyjnych, które mają na celu:

• przyspieszenie postępowań w sprawach gospodarczych;
• wprowadzenie rozwiązań porządkujących konstrukcje procesowe i ograniczające obszar sporów i wątpliwości interpretacyjnych;
• rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych w zakresie czynności w postępowaniu sądowym.

Krzysztof Józefowicz wiceminister sprawiedliwości

Od przedsiębiorcy, który wytacza powództwo, można wymagać więcej niż od zwykłego obywatela, dlatego też musi on dobrze przygotować się do procesu, tj. umieć na wstępie określić swoje żądanie, wskazać właściwego pozwanego, a także precyzyjnie sformułować pozew. Jeśli tego nie uczyni nie będzie mógł tego zrobić już w toku procesu.

Proponowane przez nas zmiany zmierzają również w tym kierunku, aby sędziowie tak prowadzili sprawy gospodarcze, by nie doprowadzać do przewlekłości postępowania. Chodzi tu zarówno o odpowiednią koncentrację materiału dowodowego, jak również nadanie sędziom dodatkowych uprawnień w zakresie karania stron lub ich pełnomocników, jeżeli doprowadzą do bezzasadnego przedłużenia się postępowania.

Zmiany mają również skrócić proces egzekucji należności. Jeżeli przedsiębiorca wygra sprawę w pierwszej instancji, taki wyrok będzie już tytułem zabezpieczenia. Taka konstrukcja oznacza, że wierzyciel będzie mógł z jednej strony zabezpieczyć majątek, z drugiej strony zaś dłużnik będzie miał gwarancję, że nie nastąpi egzekucja przed uprawomocnieniem się wyroku.