Przedsiębiorca Franciszek W. prowadzi własną firmę. Z żoną nie sporządził intercyzy, więc oboje dorabiali się wspólnego majątku. Ich dobrą passę przerwały w tym roku dosyć poważne problemy z kontrahentami. Dla ratowania firmy, mąż musiał zaciągać długi. Wkrótce do ich drzwi zapukał komornik.
Od dziewięciu miesięcy wierzyciele mogą dochodzić należności od zadłużonych małżonków na nowych zasadach. Znowelizowane przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. nr 162, poz. 1691) umożliwiły prowadzenie egzekucji nie tylko z majątku odrębnego, zwanego obecnie majątkiem osobistym, zadłużonego małżonka, lecz również z wynagrodzenia za pracę, które otrzymał, a także z dochodów, jakie uzyskał z prowadzonej innej działalności zarobkowej, z praw autorskich i pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Obecnie kwota wypłaconego wynagrodzenia i wspomniane dochody wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Dlatego egzekucja zadłużenia jednego małżonka jest możliwa z tego źródła. W dodatku wierzyciel może również uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Możliwość ta ma szczególne znaczenie dla całej rodziny dłużnika wówczas, gdy w długi popadnie przedsiębiorca odpowiadający całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania, które powstały w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.
Wierzyciel może uzyskać w sądzie klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika wówczas, gdy dłużnik zaciągnął zobowiązania za zgodą swojego małżonka. Wtedy jednak wierzyciel powinien okazać w sądzie dokument potwierdzający wyrażenie tej zgody. Nawet wówczas odpowiedzialność małżonka dłużnika ogranicza się jedynie do majątku objętego wspólnością majątkową.
Klauzulę wykonalności przeciwko majątkowi małżonka dłużnika wierzyciel może uzyskać także wtedy, gdy popadł on w długi, prowadząc przedsiębiorstwo, które wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. W takim przypadku wierzyciel powinien jednak udowodnić, że zadłużenie ma związek z prowadzeniem firmy. Dopiero wtedy będzie mógł prowadzić egzekucję ze składników majątku, które tworzą przedsiębiorstwo należące do dłużnika.
W obu tych przypadkach małżonek zadłużonego nie może powoływać się na intercyzę. Nie chroni ona przed egzekucją. Nawet gdyby została zawarta, to wierzyciel może wyegzekwować swoje należności z tych składników, które należałyby do majątku wspólnego małżonków wówczas, gdyby nie było intercyzy.
Małżonkowie mogą się jednak wówczas bronić i wnieść powództwo przeciwegzekucyjne, żądając od sądu, aby ustalił, że intercyza była skuteczna wobec wierzyciela. Natomiast małżonek dłużnika nie może podnosić zarzutu, że prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego będzie w takim przypadku sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na charakter wierzytelności albo na stopień przyczynienia się zadłużonego małżonka do powstania majątku wspólnego.
Zdaniem dr. Macieja Mulińskiego, adiunkta w Katedrze Postępowania Cywilnego I Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, zanim sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, powinien zbadać, czy jest on rzeczywiście małżonkiem. Jeżeli na przykład małżonkowie pozostają w separacji, to sąd odmawia nadania tej klauzuli. Sąd – jak uważa dr Muliński – powinien też zbadać zgodę małżonka na zaciąganie przez drugiego długów oraz ocenić jej wiarygodność.
