Rocznie wypadkom przy pracy ulega ok. 80 tys. pracowników. Liczba ta od kilku lat pozostaje na zbliżonym poziomie, chociaż można zaobserwować pewną tendencję spadkową.
Z pewnością spora w tym zasługa inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, ale nie wolno zapominać o ich społecznych sojusznikach, czyli społecznych inspektorach pracy.
Nikt w Polsce nie wie, ilu tak naprawdę jest społecznych inspektorów pracy. Państwowa Inspekcja Pracy nie prowadzi takiej ewidencji. Nie liczą ich też związki zawodowe. Jednak biorąc po uwagę stopień tzw. uzwiązkowienia w naszym kraju, jest bardzo duża liczba pracodawców, którzy nie mają u siebie wewnętrznej kontroli przestrzegania warunków pracy i praw pracowniczych sprawowanej przez społecznych inspektorów pracy. Z pewnością zwiększenie liczby tych inspektorów pozytywnie wpłynęłoby na statystyki wypadkowe i poprawę bezpieczeństwa w miejscach pracy.
Związki zawodowe od 1993 r. starały się o zmianę ustawy o społecznej inspekcji pracy. Głównym celem proponowanych zmian było rozszerzenie liczby podmiotów, w których mogliby działać inspektorzy społeczni. Chodziło głównie o to, aby pracownicy mogli u każdego pracodawcy (nawet tam, gdzie nie działają związki zawodowe), wyłonić osobę, która pełniłaby rolę inspektora społecznego ze wszystkimi jej atrybutami. Przypomnijmy, że społeczny inspektor pracy zgodnie z przepisami ustawy z 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy ma szereg istotnych uprawnień pozwalających realnie wpływać na poziom bezpieczeństwa i warunków pracy w przedsiębiorstwie m.in. poprzez możliwość wydawania kierownikowi zakładu pracy zaleceń dotyczących usunięcia stwierdzonych uchybień. W proponowanych przez związkowców rozwiązaniach społeczni inspektorzy pracy, niezależnie od tego, czy byliby powoływani przez związek zawodowy czy przez niezrzeszonych pracowników, podlegaliby szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy. Pracodawcy mieliby także obowiązek zapewnienia środków na prowadzenie społecznej działalności inspektora.
Działania związkowców nie przyniosły efektu w postaci zmiany ustawy, chociaż raz jej projekt trafił na legislacyją ścieżkę. Obecnie nie ma w naszym parlamencie odpowiedniej atmosfery dla wprowadzenia w życie postulowanych przez związki zawodowe zmian. Ostatnie nowelizacje przepisów, w tym kodeksu pracy, sprowadzały się do wprowadzania rozwiązań skutkujących obniżeniem kosztów pracy. Dlatego w najbliższym czasie nie należy spodziewać się inicjatyw mających na celu rozszerzenie obecności społecznych inspektorów pracy.
Ustawodawca dostrzegł jednak wartość tzw. mądrości zbiorowej i od kilkunastu miesięcy obowiązują zmienione przepisy kodeksu pracy, zgodnie z którymi pracodawca ma obowiązek konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.
