Konsekwencje naruszenia przez członka zarządu zakazu rozstrzygania określonych spraw spółki

Sprzeczność interesów między spółką a członkami zarządu wynika z faktu, że w efekcie powiązań personalnych może dojść do naruszenia interesów spółki. W takich sytuacjach zgodnie z art. 209 kodeksu spółek handlowych. członek zarządu ma obowiązek powstrzymania się od rozstrzygania spraw. W jakich sprawach może wystąpić sprzeczność interesów?

Na przykład może się zdarzyć, że spółka:

• chce wynająć lokal na biuro za jak najniższą cenę, a krewny członka zarządu jest zainteresowany wynajęciem go spółce za dość wysoką cenę,

• ma zawrzeć umowę z firmą prowadzoną przez osobę zasiadającą w jej zarządzie,

• zawiera umowę o pracę z członkiem zarządu.

We wszystkich wskazanych sytuacjach istnieje potencjalna sprzeczność interesów członka zarządu (lub najbliższych mu osób) i spółki. Powstrzymanie się od udziału w rozstrzyganiu spraw będzie w tym przypadku polegało na tym, aby nie brać udziału w podejmowaniu decyzji. Członek zarządu nie powinien zatem np. głosować podczas podejmowania przez zarząd uchwały w sprawie podpisania umowy z jego krewnym (ani podejmować tej decyzji w inny sposób). Może wówczas brać udział w obradach zarządu, ale bez prawa głosu. Fakt, że członek zarządu powstrzymał się od rozstrzygania spraw, powinien być odpowiednio udokumentowany.

Artykuł 209 k.s.h. daje członkowi zarządu prawo żądania zaznaczenia w protokole, że nie brał on udziału w głosowaniu.

Członek zarządu powinien zażądać, aby w protokole z posiedzenia zarządu zostało zaznaczone, że nie brał udziału w rozstrzyganiu danej sprawy. Wtedy będzie miał pewność i dowód, że nikt nie zarzuci mu, iż wyrządził spółce szkodę.

Należy także zastanowić się nad konsekwencjami dokonania czynności prawnej wbrew zakazowi wyrażonemu w art. 209 k.s.h. Wbrew odmiennym poglądom czynność dokonana wbrew zakazowi jest ważna i skuteczna.

Stanowisko to potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2002 r. (IV CKN 1903/00), zgodnie z którym umowa zawarta przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z naruszeniem nakazu określonego w art. 202 k.h. (którego odpowiednikiem jest art. 209 k.s.h.) nie jest nieważna.

Powstaje natomiast problem odpowiedzialności cywilnoprawnej lub dyscyplinarnej członka zarządu. I tak odpowiedzialność cywilnoprawna, tj. odszkodowawcza, powstaje wyłącznie w wymiarze poniesionej przez spółkę szkody. Jeśli więc spółka nie poniesie szkody, członek zarządu nie będzie zobowiązany do zapłaty odszkodowania.

Niezależnie od odpowiedzialności odszkodowawczej członek zarządu może być także pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej, w ramach której może zostać odwołany z funkcji przez wspólników (lub radę nadzorczą, jeśli przysługuje jej takie prawo) lub zawieszony w prawach członka zarządu.

Oprócz opisanych skutków dokonania przez członka zarządu czynności w warunkach sprzeczności interesów czynności te mogą również wywołać skutki podatkowe. Jednak nie zawsze się tak stanie. Ze względu na zdolność do wywoływania skutków podatkowych czynności dokonane w warunkach sprzeczności interesów dzielą się w następujący sposób:

1. Czynności niewywołujące skutków podatkowych

Małżonek członka zarządu ABC spółki z o.o. wyrządził spółce szkodę majątkową. Członek zarządu podjął decyzję, że ABC spółka z o.o. nie wytoczy powództwa o odszkodowanie przeciwko małżonkowi.