Jak wypowiedzieć umowę spółki cywilnej
Rozliczenie z występującym ze spółki wspólnikiem
Wspólnikowi występującemu ze spółki (w przypadku gdy spółka nadal funkcjonuje w zmniejszonym składzie osobowym) zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, i wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Zwrot wkładu jest nieopodatkowany, jednak do dochodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w spółce podatnik powinien zaliczyć różnicę między spłatą a wartością księgową środków trwałych. Kwota ta zostanie następnie opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Wszystko to wynika z art. 871 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.; dalej: k.c.), którego celem jest zapewnienie ustępującemu wspólnikowi przynajmniej sumy pieniężnej odpowiadającej wartości wniesionego przez niego wkładu. Przepis ten nie może być stosowany wprost (a jedynie odpowiednio), w przypadku gdy spółka wykazuje straty w chwili ustąpienia wspólnika. Jeżeli w chwili ustąpienia wspólnika wartość majątku spółki jest mniejsza od łącznej wartości wniesionych wkładów, to ustępujący wspólnik otrzyma pełną wartość wniesionego przez siebie wkładu tylko wówczas, gdy z mocy umowy spółki był zwolniony od udziału w stratach. W przeciwnym razie należeć mu się będzie suma odpowiednio mniejsza, obliczona według stosunku, w jakim wspólnik ten miał uczestniczyć w stratach spółki. Może też dojść do sytuacji odwrotnej - mianowicie może się zdarzyć, że wartość majątku wspólnego w chwili dokonywania rozliczenia będzie niższa od wartości wkładów wszystkich wspólników. Rozliczanie jest bowiem dokonywane według chwili wygaśnięcia członkostwa w spółce. W takim wypadku wspólnik ustępujący może zostać zobowiązany do stosownej dopłaty na rzecz spółki. Wspólnik może dochodzić zwrotu wniesionego do spółki wkładu w postępowaniu procesowym w sprawie z jego powództwa przeciwko wspólnikowi o zapłatę, jak również może wierzytelność z tego tytułu zgłosić do potrącenia. Nie zwraca się wspólnikowi wkładów polegających na wniesieniu usług lub na używaniu rzeczy należących do wspólnika.
Wypowiedzenie dokonane przez wspólnika
Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić, wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Trzeba o tym uprzedzić klienta, ponieważ w ekstremalnym przypadku może się okazać, że na wyjaśnienie składu osobowego spółki trzeba będzie oczekiwać nawet rok (jeśli wypowiedzenie zostanie dokonane w początkach stycznia). W związku z tym niezbyt fortunnym określeniem ustawowego terminu wypowiedzenia spółki warto pomyśleć o innym uregulowaniu kwestii wypowiedzenia (np. skróceniu okresu w umowie do miesiąca i uniezależnienie go od roku obrachunkowego). Pozwoli to na bardziej elastyczne - i co najważniejsze - szybsze zmiany składu osobowego spółki, gdy zajdzie taka potrzeba.
Wypowiedzenie z samej swej natury jest możliwe tylko przy spółce zawartej na czas nieoznaczony. Przy spółce na czas oznaczony jego prawna skuteczność byłaby problematyczna. Jedynie możliwe jest wypowiedzenie udziału bez zachowania terminu, niezależnie od czasu trwania umowy spółki. Wypowiedzenie, podobnie jak sama umowa spółki, nie wymaga żadnej szczególnej formy. Ze względów dowodowych warto jest jednak posłużyć się pismem - w takim wypadku ustępujący wspólnik musi doręczyć je pozostałym wspólnikom. Jeżeli postanowienia umowy spółki cywilnej przewidywały konieczność złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu udziału przez wspólnika na piśmie, to oczywiste jest, iż takie oświadczenie musi być skierowane do wszystkich pozostałych wspólników. Nie spełnia tego wymogu skierowanie takiego oświadczenia na piśmie do urzędu skarbowego i zawiadomienie o tym wspólników (wyrok SA w Warszawie z 18 lutego 1998 r., sygn. akt I ACa 1006/97, Pr.Gosp. 1999/3/54). Oczywiście można też posłużyć się listem poleconym. Datą doręczenia będzie wtedy moment, w którym wspólnik (wspólnicy) otrzymał pismo w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego treścią. Dla skuteczności złożonego oświadczenia woli nie ma zatem znaczenia rzeczywiste zapoznanie się wspólnika z treścią listu. Wystarczy, że miał on taką możliwość, choćby nawet ze swej woli z niej nie skorzystał. Ze względów dowodowych, w przypadku konfliktu między wspólnikami dobrze jest wręczać wypowiedzenie przy świadkach.
Skutki wypowiedzenia
Podstawowym skutkiem prawnym wypowiedzenia jest przekształcenie stosunku spółki, polegające na zmniejszeniu liczby wspólników. W wypadku dwuosobowej spółki wypowiedzenie umowy będzie miało skutek niweczący byt samej spółki. Na takim stanowisku stanął też SN w wyroku z 4 lutego 2000 r. (sygn. akt II CKN 735/98, niepublikowany). Dotyczył on interesującego stanu faktycznego, a mianowicie trwania stosunku najmu po ustąpieniu wspólnika z dwuosobowej spółki. SN stwierdził w nim: ustąpienie ze spółki cywilnej przez jednego z dwóch jej wspólników jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki (...). Zupełnie odrębnym zagadnieniem jest przeznaczenie przedmiotu najmu. Jeżeli mianowicie jego przeznaczeniem było ulokowanie w nim działalności gospodarczej spółki, to ze względu na charakter prawa w postaci najmu można tu mówić tylko o specyficznej formie wniesienia tego prawa do spółki do używania, analogicznie jak to ma miejsce w przypadku wniesienia do spółki rzeczy do używania stosownie do treści art. 871 § 1 zd. 1 k.c. Wniesiona do spółki do używania rzecz lub prawo, w przeciwieństwie do wkładu, nie stanowi majątku wspólnego wspólników. Po wystąpieniu ze spółki wspólnikowi zwraca się wniesioną do spółki do używania rzecz lub prawo. Jeżeli spółka ulega rozwiązaniu, a taki skutek należy wiązać z wystąpieniem ze spółki wspólniczki, to w istocie doszło jedynie do zmiany przeznaczenia przedmiotu najmu, co w niczym nie zmienia wzajemnej relacji między samymi kontrahentami umowy najmu, a w następstwie zbycia nieruchomości, między nabywcami a najemcami (art. 678 § 1 k.c.). W tym też kontekście sprawa podlegała rozpoznaniu. Oznacza to, że pomimo rozwiązania umowy spółki wspólnicy w dalszym ciągu pozostali współnajemcami i dopiero formalne rozwiązanie umowy najmu pozwoliłoby im na uniknięcie odpowiedzialności z tego tytułu. Podobnie będzie również na gruncie innych stosunków zobowiązaniowych zawartych przez wspólników spółki cywilnej w ramach prowadzonej działalności. Wypowiedzenie, a następnie rozwiązanie umowy spółki nie ma wpływu na wspólne zobowiązania wspólników wobec osób trzecich.
Więcej w miesięczniku Prawo Spółek - Zamów prenumeratę >>
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze