Odpowiedzialność majątkiem wspólnym małżonków za długi spółki jawnej

Odpowiedzialność wspólników spółek osobowych za zobowiązania spółki jest jedną z cech odróżniających handlowe spółki osobowe od spółek kapitałowych. Odpowiedzialność ta została uregulowana w kodeksie spółek handlowych w sposób szczególny, odpowiadający charakterowi prawnemu tych spółek. Wśród spółek osobowych wyróżnia się spółka jawna, gdyż w ramach jej struktury wszyscy wspólnicy odpowiadają za dług według tych samych zasad¹. Gdy mamy do czynienia z odpowiedzialnością majątkiem wspólnym małżonków za długi spółki jawnej, rozważenia wymagają przede wszystkim materialne podstawy odpowiedzialności małżonka wspólnika, jak również ich realizacja w procesie, gdyż kwestie te budzą najwięcej wątpliwości tak w teorii, jak i w praktyce. Należy bowiem pamiętać, że do egzekucji z majątku wspólnego małżonków konieczny jest, co do zasady, tytuł wykonawczy przeciwko obojgu małżonkom, zaś aby uzyskać taki tytuł wierzyciel musi dysponować zgodą małżonka za zaciągnięcie zobowiązania przez dłużnika (art. 787 k.p.c.²). Powstało wiele teorii uzasadniających sięgnięcie przez wierzyciela do majątku wspólnego małżonków, prezentowane są rozmaite, często sprzeczne i wadliwe poglądy. Stąd też potrzeba niniejszego opracowania, w którym autor podjął próbę usystematyzowania oraz oceny dotychczasowych wypowiedzi nauki, w szczególności pod kątem ich praktycznego zastosowania.

Charakter prawny odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej

Wydaje się, że obecnie nie powinien budzić wątpliwości fakt, że spółka jawna jest odrębnym od wspólników, samodzielnym bytem prawnym zdolnym samodzielnie zaciągać zobowiązania, a tym samym - samodzielnie za nie odpowiadać (por. art. 8 k.s.h.³). Status spółki jawnej jako tzw. ułomnej osoby prawnej w istotny sposób odróżnia tę spółkę od spółki cywilnej⁴. Ukształtowanie spółki jawnej jako samodzielnego bytu prawnego nie pozostaje bez wpływu na konstrukcję i charakter odpowiedzialności wspólnika za długi spółki. Słuszna wydaje się teza, że spółka posiada własne zobowiązania, w sensie formalnym i materialnym, niebędące jednocześnie zobowiązaniami wspólników, za które odpowiadają oni jedynie na zasadach przewidzianych w kodeksie spółek handlowych⁵. Uzasadnione jest więc przyjęcie, że wspólnik z mocy ustawy odpowiada solidarnie ze spółką za cudzy dług, dług spółki. Odpowiedzialność wspólnika ma charakter subsydiarny: odpowiada on za dług spółki w przypadku niemożności uzyskania przez wierzyciela zaspokojenia z majątku samej spółki (bezskuteczności egzekucji). Solidarna odpowiedzialność spółki i wspólników funkcjonuje równolegle⁶ już od chwili powstania długu spółki, jednak może być przymusowo egzekwowana dopiero z chwilą stwierdzenia bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Odpowiedzialność wspólnika można więc określić również jako gwarancyjną⁷.

Źródłem odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jest ustawa⁸, a konkretnie art. 22 § 2 k.s.h.⁹. Wspólnik spółki jawnej uzyskuje ex lege status prawny dłużnika wobec wierzyciela spółki ze wszystkimi konsekwencjami wynikającymi z tego stanu rzeczy¹⁰. Nie zmienia to jednak charakteru tej odpowiedzialności, tj. odpowiedzialności ustawowej za cudzy dług. W stosunkach zewnętrznych wspólnicy nie mogą w umowie spółki wyłączyć lub ograniczyć swojej odpowiedzialności za długi spółki, gdyż odpowiedzialność ta wynika z powołanej ustawy, która nie przewiduje możliwości różnicowania zobowiązań, a nadto określa solidarność odpowiedzialności, która nie może być umownie modyfikowana¹¹. Ustawowy charakter tej odpowiedzialności przemawia za stanowiskiem, że istnieje ona w każdym przypadku występowania odpowiedzialności spółki, niezależnie od kategorii zobowiązania¹². Ma to istotne znaczenie dla odpowiedzialności małżonka wspólnika spółki jawnej, o czym będzie mowa dalej.

Zasady odpowiedzialności małżonka

Jeśli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 k.r.o.¹³). Z kolei - według art. 41 § 2 k.r.o. - jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o., a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Regulacja odpowiedzialności małżonka jest kompletna: powszechnie przyjmuje się, że w obecnym stanie prawnym przepisy art. 41 k.r.o. regulują odpowiedzialność majątkiem wspólnym wyłącznie za zobowiązania jednego z małżonków o charakterze cywilnoprawnym, powstałe zarówno z czynności prawnych, jak i innych zdarzeń, jak np. z czynów niedozwolonych, bezpodstawnego wzbogacenia i in. Bez znaczenia w tym przypadku jest, czy stosunek prawny, z którego powstało zobowiązanie, ma podstawę prawną w przepisach kodeksu cywilnego, prawa rodzinnego lub prawa pracy albo w innych cywilnoprawnych przepisach szczególnych. Bez znaczenia jest także to, w jakim trybie zostało zasądzone świadczenie o charakterze cywilnoprawnym, w szczególności - czy w trybie postępowania cywilnego, czy też w trybie postępowania karnego na skutek powództwa cywilnego pokrzywdzonego o naprawienie szkody wynikającej bezpośrednio z popełnienia przestępstwa¹⁴.

Koncepcje odpowiedzialności małżonka wspólnika spółki jawnej

W celu egzekucji długu spółki z majątku wspólnego wspólnika oraz jego małżonka konieczne jest uzyskanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi. Procesowym odpowiednikiem art. 41 § 1 k.r.o. jest art. 787 k.p.c., zgodnie z którym tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. W doktrynie¹⁵ wyrażono słuszny pogląd, iż zgoda małżonka nie musi mieć bezwzględnie formy pisemnej.

Sąd Najwyższy w uchwale z 12 maja 2005 r.¹⁶ słusznie stwierdził, że tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, opatrzonemu na podstawie art. 778¹ k.p.c. klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi tej spółki, sąd nie może nadać klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c. przeciwko jego małżonkowi.

W literaturze pojawiły się różne koncepcje uzyskania przez wierzyciela na podstawie art. 787 k.p.c. klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi wspólnika. Według Anny Stępień¹⁷, wystarczającym do skierowania postępowania egzekucyjnego do majątku wspólnika i jego małżonka jest wykazanie, że małżonek wyraził zgodę na zawarcie umowy spółki przez współmałżonka. Autorka przyjmuje zarazem, że źródłem stosunku zobowiązaniowego, na który składa się obowiązek świadczenia przez wspólnika, jest umowa spółki jawnej. Powyższe zasady odpowiedzialności małżonka wspólnika są aktualne tylko wtedy, gdy wkład pochodził z majątku wspólnego, gdyż - zdaniem autorki - w przypadku gdy wkład pochodził z majątku osobistego, zastosowanie powinien znaleźć art. 41 § 3 k.r.o.¹⁸. W podobny sposób wypowiada się Małgorzata Sieradzka¹⁹, która również przyjmuje dopuszczalność nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi na podstawie art. 787 k.p.c., tj. na podstawie zgody udzielonej przez małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez dłużnika - wspólnika spółki jawnej. Andrzej Kidyba²⁰ stwierdza, że jeżeli wspólnik-małżonek pozostaje w ustroju ustawowej majątkowej wspólności małżeńskiej, to skuteczne skierowanie przez wierzyciela spółki jawnej egzekucji do majątku wspólnego (w odniesieniu do wierzytelności powstałych po 20 stycznia 2005 r.) będzie wymagało przedstawienia wyrażonej na piśmie przez współmałżonka wspólnika zgody na zaciągnięcie przez spółkę zobowiązania. Taki sam pogląd wypowiadają Marcin Klimecki i Robert Walczak²¹.

Zaprezentowane poglądy budzą szereg wątpliwości. Przede wszystkim, z treści art. 41 § 1 k.r.o. oraz art. 787 k.p.c. wyraźnie wynika, że zgoda małżonka musi dotyczyć zobowiązania zaciągniętego przez drugiego małżonka. Nie budzi przy tym zastrzeżeń fakt, że zobowiązanie to musi wynikać z czynności prawnej, której stroną musi być drugi małżonek jako zobowiązany (dłużnik). Tym samym, małżonek nie może udzielić zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez spółkę ze skutkiem określonym w art. 41 § 1 k.r.o., gdyż - jak już wcześniej wspomniano - jest to wyłącznie zobowiązanie spółki, za które wspólnik odpowiada jedynie z mocy i na zasadach określonych w ustawie. Nie sposób uznać, aby małżonkowie ze skutkiem na zewnątrz mogli rozszerzyć zasady odpowiedzialności uregulowane w art. 41 k.r.o. - w tym sensie jest to przepis bezwzględnie obowiązujący. Nie można również podzielić koncepcji wyrażania zgody na zawarcie przez małżonka umowy spółki jawnej, a to z dwóch przyczyn. Po pierwsze - kłóciłoby się to ze źródłem zobowiązania wspólnika, którym nie jest nigdy czynność prawna, lecz ustawa²². Skoro zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, to nie można do niego zastosować art. 41 § 1 k.r.o. Po wtórne - zgoda małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka może być jedynie zgodą dotyczącą określonego zobowiązania. Zgoda ta nie może mieć charakteru zgody generalnej (kompleksowej)²³, a taki właśnie miałaby charakter, jeśliby przyjąć omawianą koncepcję za słuszną. Z podobnych powodów nie mogą zostać uznane za uzasadnione poglądy zakładające możliwość wyrażenia zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez wspólnika spółki jawnej - źródłem tego zobowiązania jest ustawa, a nie czynność prawna, więc tym samym art. 41 § 1 k.r.o. jest wyłączony.

Z poczynionych rozważań wynika, iż art. 41 § 1 k.r.o. i jego procesowy odpowiednik - art. 787 k.p.c. nie znajdą zastosowania do odpowiedzialności małżonka wspólnika spółki jawnej za długi spółki, co oznacza, że na podstawie tych przepisów nie da się uzyskać klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi wspólnika.

Odpowiedzialność małżonka wspólnika na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Wierzyciel będzie mógł skorzystać jedynie z bardzo ograniczonych możliwości, jakie daje mu art. 41 § 2 k.r.o., gdyż zobowiązanie wspólnika powstało z mocy ustawy (nie wynika więc z czynności prawnej). Wierzyciel będzie więc mógł żądać zaspokojenia z majątku osobistego wspólnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez wspólnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o., a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa - także z przedmiotów wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Wierzyciel nie będzie musiał uzyskiwać tytułu wykonawczego przeciwko małżonkowi. Z mocy art. 776¹ § 1 k.p.c. tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.

W przypadku gdy wspólnik będzie występował w spółce w charakterze przedsiębiorcy (art. 41 § 2 k.r.o. in fine), wierzyciel będzie mógł uzyskać przeciwko małżonkowi wspólnika klauzulę wykonalności na podstawie art. 787¹ § 1 k.p.c.: tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika z ograniczeniem jego odpowiedzialności do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa²⁴. Zakres zastosowania tego przepisu będzie jednak ograniczony do sytuacji, w której przedmiotem wkładu będzie prawo używania przedsiębiorstwa. W przypadku bowiem przeniesienia własności przedsiębiorstwa na spółkę, przedsiębiorstwo przestanie wchodzić w skład majątku wspólnego małżonków i art. 41 § 2 k.r.o. in fine nie znajdzie zastosowania²⁵. Dodatkowym mankamentem tej koncepcji jest konieczność posiadania tytułu przeciwko wspólnikowi - nie wystarczy tytuł przeciwko spółce z klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi. Wierzyciel, chcąc skorzystać z tej drogi, będzie więc musiał pozwać zarówno spółkę, jak i wspólników, co - jak już wcześniej wspomniano - jest dopuszczalne.

 

Alternatywne sposoby rozszerzenia odpowiedzialności wspólnika na majątek wspólny

Wierzyciel, chcąc rozszerzyć zakres odpowiedzialności na cały majątek wspólny małżonka, powinien uzyskać zabezpieczenie od wspólnika (za zgodą małżonka - art. 41 § 1 k.r.o.) lub bezpośrednio od małżonka. W literaturze wskazuje się w szczególności na poręczenie²⁶ lub poręczenie wekslowe²⁷, gdyż ich ustanowienie nie jest najprostsze i nie wymaga szczególnej formy, ale oczywiście możliwe są wszelkie prawem przewidziane zabezpieczenia, nie tylko osobiste, ale również rzeczowe (hipoteka, zastaw). Prima facie poręczenie za dług spółki przez wspólnika spółki jawnej wydaje się co najmniej niecelowe, skoro i tak odpowiada on za ten dług z mocy art. 22 § 2 k.s.h. Szczegółowe rozważania na temat poręczenia zobowiązania spółki przez jej wspólnika przekraczają ramy niniejszego opracowania. Ograniczę się jedynie do wskazania, iż - udzielając poręczenia - wspólnik zaciąga własny dług względem wierzyciela spółki. Równolegle będą więc funkcjonować dwa reżimy odpowiedzialności wspólnika za cudzy dług: ustawowa, na podstawie art. 22 § 2 k.s.h. oraz umowna, wynikająca z umowy poręczenia. Jako że poręczenie jest czynnością prawną, możliwe będzie uzyskanie zgody małżonka wspólnika na zawarcie umowy poręczenia na podstawie art. 41 § 1 k.r.o., a tym samym sięgnięcie w egzekucji do majątku wspólnego małżonków. Mankamentem takiego rozwiązania jest konieczność uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko wspólnikowi. Nie jest bowiem możliwe nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi wspólnika tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce, nawet gdy małżonek wyraził zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Oczywiście - pozywając wspólnika - należy oprzeć żądanie na odpowiedzialności mającej podstawę w umowie poręczenia, a nie w ustawie. W przypadku poręczenia wekslowego sytuacja jest jeszcze prostsza, gdyż zobowiązanie poręczyciela ma charakter abstrakcyjny i może być dochodzone w postępowaniu nakazowym. Powyższe uwagi dotyczyły sytuacji, gdy poręczycielem jest wspólnik spółki jawnej, zaś jego małżonek jedynie wyraża zgodę na zaciągnięcie zobowiązania. Możliwe jest również poręczenie cywilne lub wekslowe długu spółki przez samego małżonka spółki jawnej. W takim jednak przypadku odpowiedzialność małżonka nie ograniczy się do majątku wspólnego, ale obejmie również majątek osobisty.

Podsumowanie

W świetle ustaleń, odpowiedzialność za długi spółki wspólnika spółki jawnej ogranicza się do jego majątku osobistego oraz do składników majątku wspólnego określonych w art. 41 § 2 k.r.o. Ewentualna zgoda małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez spółkę jawną bądź wspólnika spółki, jak też na zawarcie umowy spółki, nie powoduje skutku określonego w art. 41 § 1 k.r.o., tj. nie upoważnia wierzyciela spółki do uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi wspólnika. De lege ferenda należy postulować zmiany w przepisach mające na celu ułatwienie sięgnięcia przez wierzyciela spółki do majątku wspólnego wspólnika i jego małżonka (np. przez taką modyfikację art. 41 § 1 k.r.o., aby małżonek mógł wyrazić zgodę również na zobowiązanie, za które drugi małżonek odpowiada z mocy ustawy lub przez wprowadzenie przepisu na kształt art. 41 § 2 k.r.o. in fine, odnoszącego się do udziału małżonka w handlowych spółkach osobowych). W obecnym stanie prawnym wierzyciel, chcąc mieć pewną możliwość sięgnięcia do majatku wspólnego wspólnika spółki jawnej i jego małżonka, powinien zadbać o to już przy dokonywaniu czynności ze spółką. Najłatwiejszym sposobem jest zawarcie ze wspólnikami spółki pozostającymi w związku małżeńskim umowy poręczenia, na zawarcie której zgodę wyrażą małżonkowie tych wspólników. Możliwe jest rozszerzenie odpowiedzialności wspólnika na cały majątek wspólny, w przypadku dokonania przez niego, za zgodą małżonka, osobistego zabezpieczenia długu spółki. Dla realizacji tej odpowiedzialności konieczne jest jednak uzyskanie przez wierzyciela osobnego tytułu egzekucyjnego przeciwko wspólnikowi. Odbieranie zgody od małżonka wspólnika na zaciągnięcie zobowiązania przez spółkę nie zabezpiecza w należyty sposób interesu wierzyciela, podobnie jak zgoda małżonka na zawarcie umowy spółki.

Paweł Bieżuński

aplikant radcowski przy OIRP w Warszawie

 

¹ Por. A. Kidyba, Handlowe spółki osobowe, tom 1, Zakamycze 2005, s. 161.

² Ustawa z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn.zm.), dalej jako k.p.c.

³ Ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.), dalej jako k.s.h.

⁴ Na temat realizacji odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej patrz P. Bieżuński, Spółka cywilna w sądowym postępowaniu egzekucyjnym, Prawo Spółek 2011, nr 1, s. 45 i nast.

⁵ M. Litwińska-Werner [w:] Prawo spółek handlowych, tom 2A (red. S. Włodyka), C.H. Beck 2007, s. 474; na temat długu i odpowiedzialności patrz W. Czachórski, A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Zarys wykładu, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2003, s. 60 i nast.

⁶ Nie ma przeszkód, aby wytoczyć powództwo jednocześnie w stosunku do spółki i wspólników.

⁷ Tak też A. J. Witosz, Odpowiedzialność wspólników spółek osobowych. Przypadki szczególne, LexisNexis 2008, s. 19.

⁸ Tak samo w przypadku spółki komandytowej na gruncie kodeksu handlowego wypowiedział się A. Kappes, Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki, Zakamycze 1997, s. 135.

⁹ Zdaniem P. Tereszkiewicza, Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jawnej, Oficyna 2008, s. 78, odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej ma charakter ustawowy i jest następstwem zawarcia umowy spółki, a więc obowiązek odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli wynika z członkostwa w spółce.

¹⁰ Wyrok SN z 29 listopada 2006 r., sygn. akt II CSK 250/06, OSNC 2007, nr 10, poz. 155.

¹¹ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt I ACa 726/08, Lex nr 508532.

¹² Tak A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Lex/el. 2011, komentarz do art. 22 k.s.h.

¹³ Ustawa z 25 lutego 1960 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 z późn.zm.), dalej jako k.r.o.

¹⁴ J. Pietrzykowski [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. K. Pietrzykowski), C.H. Beck 2010, komentarz do art. 41 k.s.h.

¹⁵ P. Bodył-Szymala, M. Wojcieszak, Ustawowy ustrój majątkowy po nowelizacji k.r.o. z perspektywy stosunków prawnych z udziałem banków, cz. 2, Prawo Bankowe 2005, nr 10, s. 31 i nast.

¹⁶ Uchwała SN z 12 maja 2005 r., sygn. akt III CZP 21/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 58.

¹⁷ A. Stępień, Odpowiedzialność wspólnika pozostającego w związku małżeńskim za zobowiązania spółki jawnej - wybrane zagadnienia, Radca Prawny 2006, nr 6, s. 62-63.

¹⁸ Takie rozwiązanie autorka sama jednak ocenia jako kontrowersyjne, A. Stępień, Odpowiedzialność wspólnika pozostającego w związku małżeńskim za zobowiązania spółki jawnej - wybrane zagadnienia, Radca Prawny 2006, nr 6, s. 63.

¹⁹ M. Sieradzka, Prawna możliwość nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika będącego wspólnikiem spółki jawnej, Przegląd Prawa Handlowego 2009, nr 10, s. 21.

²⁰ A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Lex/el. 2011, komentarz do art. 31 k.s.h.

²¹ R. Klimecki, R. Walczak, Odpowiedzialność wspólników handlowych spółek osobowych po nowelizacji prawa rodzinnego, Monitor Prawniczy 2006, nr 19, wersja elektroniczna.

²² Por. G. Gorczyński, Spółka jawna jako podmiot prawa, Oficyna 2009, s. 269.

²³ Por. A. Lutkiewicz-Rucińska [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. H. Dolecki, T. Sokołowski), Lex 2010, komentarz do art. 41 k.r.o.

²⁴ Szerzej o przedsiębiorstwie w znaczeniu przedmiotowym patrz P. Bieżuński, Aport przedsiębiorstwa do spółki prawa handlowego - wybrane zagadnienia, Prawo Spółek 2009, nr 7-8, s. 55 i nast.

²⁵ Por. A. Stępień, Odpowiedzialność wspólnika pozostającego w związku małżeńskim za zobowiązania spółki jawnej - wybrane zagadnienia, Radca Prawny 2006, nr 6, s. 64; A. J. Witosz, Odpowiedzialność wspólników spółek osobowych. Przypadki szczególne, LexisNexis 2008, s. 261.

²⁶ W. Górecki, Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania handlowych spółek osobowych - próba rozwiązania problemu, część II, Przegląd Prawa Handlowego 2008, nr 2, s. 43 i nast.

²⁷ G. Gorczyński, Spółka jawna jako podmiot prawa, Oficyna 2009, s. 269.