Czy wynagrodzenie wypłacane z tytułu umowy o pracę zawartej z jedynym udziałowcem spółki z o.o. będzie kosztem podatkowym spółki
REKLAMA
Nowo powstała jednoosobowa spółka z o.o. zamierza (działając przez pełnomocnika) podpisać z udziałowcem umowę o pracę, powierzając mu funkcję prezesa zarządu. Czy zawarcie takiej umowy jest dopuszczalne? Czy można zaliczyć do kosztów wynagrodzenie wypłacane na podstawie takiej umowy?
RADA
Umowa o pracę zawarta z jedynym udziałowcem, która nie zawiera elementu podporządkowania pracownika pracodawcy, jest nieważna, bez względu na to, w jakiej formie zostanie zawarta. Żadne świadczenie wynikające z takiej umowy nie może być uznane za koszt podatkowy spółki. Niektóre organy podatkowe zajmują odmienne stanowisko w tej sprawie.
UZASADNIENIE
Kwestia prawnej skuteczności umów o pracę zawieranych przez udziałowców jednoosobowych spółek z o.o. z tymi spółkami była wielokrotnie przedmiotem rozważań sądów cywilnych i administracyjnych.
Na gruncie prawa podatkowego przepisem „zachęcającym” wspólników do nawiązywania stosunku pracy ze spółką jest art. 16 ust. 1 pkt 38 updop. Powołana norma wyłącza z katalogu kosztów uzyskania przychodów wszelkie wydatki związane z dokonywaniem jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowców niebędących pracownikami w rozumieniu odrębnych przepisów.
Praktyka wskazuje, że podatnicy nie do końca rozumieją treść zacytowanego przepisu, a zwłaszcza sformułowanie „świadczenia jednostronne”, które to wyrażenie nie jest ani używane, ani tym bardziej definiowane przez prawo cywilne. Można jedynie domniemywać, że ustawodawca podatkowy miał na myśli świadczenia z umów jednostronnie zobowiązujących.
Interpretując art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy w tym kontekście, należy stwierdzić, iż kosztem podatkowym spółki będą, w każdym wypadku, te wydatki na rzecz udziałowców, które spotykają się z ekwiwalentnym świadczeniem wzajemnym.
W opisanym przez Państwa stanie faktycznym wynagrodzenie wypłacane wspólnikowi nie ma charakteru jednostronnego, jest to bowiem (bez względu na stosunek prawny łączący tę osobę ze spółką) zapłata za wykonywanie funkcji prezesa organu zarządzającego spółką.
Opinię tę podziela większość organów podatkowych. W piśmie wydanym przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w Krakowie 19 lipca 2005 r., nr DP3/423-7/05/57131) czytamy, że:
(...) wynagrodzenie za pełnienie funkcji członka zarządu wypłacane udziałowcowi niebędącemu pracownikiem nigdy nie stanowi jednostronnego świadczenia spółki. Wobec tego, że należy się za sprawowanie zarządu, a na to składa się - w myśl art. 201 § 1 ustawy - Kodeks spółek handlowych - obowiązek reprezentowania i prowadzenia spraw spółki, jest ono ekwiwalentem za czas poświęcony pracy na rzecz spółki. Do tego rodzaju wydatków nie znajduje więc zastosowania wyłączenie z art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Dopuszczalność zaliczenia należności wypłacanych prezesowi zarządu do kosztów uzyskania przychodów Spółki uwarunkowana jest nadto ważnością czynności prawnej będącej podstawą poniesienia wydatku.
Warto nadmienić, że spółka i członkowie jej zarządu mogą - w zasadzie dowolnie - wybrać rodzaj stosunku prawnego, przy pomocy którego określą wzajemne relacje. I tak, obok więzi organizacyjnej wynikającej wprost z powołania, może to być umowa o pracę, zlecenie lub różnie nazywane umowy przypominające swą treścią zlecenie (np. kontrakt menedżerski, umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem, umowa o świadczenie usług itp.). W odniesieniu jednak do udziałowców jednoosobowych spółek z o.o., którzy zamierzają jednocześnie zarządzać tym podmiotem, zawieranie umowy o pracę nie jest wskazane. Na temat przyczyn nieskuteczności tego typu umów wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 grudnia 2000 r., sygn. akt I SA/Ka 1564/99, w którym czytamy, że:
Z istoty spółki jednoosobowej wynika, że pomiędzy nią a jej jedynym wspólnikiem niemożliwy jest do zrealizowania zasadniczy (konstytutywny) element stosunku pracy, jakim jest podporządkowanie pracownika pracodawcy. Niemożność ta dotyczy przy tym zarówno sytuacji, gdy umowę o pracę zawrze w imieniu spółki jej wspólnik działający jako jednoosobowy zarząd, czy też pełnomocnik ustanowiony przez tegoż jedynego wspólnika działającego jako zgromadzenie wspólników. Za każdym razem faktycznie stronami umowy jest ta sama osoba, zatem nie może ona działać w warunkach podporządkowania samej sobie, a tym samym pozostawać w stosunku pracy. Wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy jest zawsze jej świadczeniem w ramach podporządkowania.
Zaprezentowane stanowisko zostało powtórzone w wielu innych orzeczeniach wydawanych zarówno przez NSA, jak i Sąd Najwyższy.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
W przypadku umowy o pracę zawieranej z jedynym udziałowcem spółki z o.o. nie można mówić o spełnieniu podstawowego elementu tej umowy, tj. podporządkowaniu pracownika pracodawcy.
Należy jednak zaznaczyć, że pojawiały się również stanowiska mniej rygorystyczne, nakazujące badać przede wszystkim cel umowy i charakter wykonywanej na jej podstawie pracy. W wyroku z 27 października 2000 r., sygn. akt SA/Bk 5/99, Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, iż spełnienie warunku podporządkowania pracy nie jest bezwzględnie konieczne wobec osób kierujących danym podmiotem. Opinie te nie znajdują jednak akceptacji organów podatkowych, toteż ostrożność nakazuje nawiązać ze spółką inny stosunek prawny (np. zlecenie) lub poprzestać na powiązaniu wyłącznie organizacyjnym.
Zawarcie nieważnej umowy o pracę będzie miało negatywne skutki w wielu sferach funkcjonowania spółki, w tym także na gruncie prawa podatkowego. W głównej mierze chodzi o niemożność zaliczenia przez spółkę do kosztów kwot wypłaconych wynagrodzeń.
W kwestii tej wypowiadały się również organy podatkowe. W piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Krakowie wydanym 19 lipca 2005 r., nr DP/3/423-6/05/57134, stwierdzono, że:
(...) tylko ważna czynność prawna w rozumieniu art. 58 ustawy - Kodeks cywilny może stanowić podstawę prawną uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu i zaksięgowania go w tym charakterze. Stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy o pracę uniemożliwia zaliczenie do kosztów podatkowych Spółki kwot wynagrodzeń wypłaconych z tego tytułu jednoosobowemu wspólnikowi oraz odprowadzonych na jego rzecz składek na ubezpieczenie społeczne.
Pod koniec ubiegłego roku Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 października, sygn. akt II FSK 1352/05, stwierdził, że ważność umowy zawieranej z jedynym udziałowcem nie powinna mieć wpływu na możliwość zaliczania do kosztów wynagrodzenia wypłacanego na podstawie takiej umowy. Przyjęcie takiego stanowisku może jednak spowodować wejście w spór z organami podatkowymi (na stronie 81 prezentujemy treść powyższego wyroku - przyp. redakcji)
• art. 16 ust. 1 pkt 38 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 251, poz. 1847
• art. 156, art. 210 § 1 i 2 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych - Dz.U. Nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540
Małgorzata Rymarz
ekspert w zakresie podatków dochodowych
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak
Autopromocja
REKLAMA
REKLAMA