Finansowanie spółki kapitałowej długiem

Ta właśnie wartość majątku spółki z o.o., równa kapitałowi zakładowemu, nie może - z wyjątkiem szczególnych przypadków określonych w ustawie (np. obniżenie kapitału zakładowego) - być wypłacana wspólnikom w czasie istnienia spółki.

W trakcie funkcjonowania spółki kapitałowej niejednokrotnie może zajść potrzeba dodatkowego finansowania spółki. Może mieć ono podstawę w stosunkach korporacyjnych, regulowanych przez przepisy kodeksu spółek handlowych (podwyższenie kapitału zakładowego, dopłaty w spółce z o.o.). Możliwe jest także podjęcie decyzji o finansowaniu spółki długiem (pożyczka od wspólnika, kredyt udzielony przez wspólnika będącego bankiem, kredyt kupiecki udzielony przez wspólnika).

Podwyższenie kapitału zakładowego wymaga przeprowadzenia odpowiedniego postępowania, a w tym, co do zasady, zmiany umowy (statutu) spółki, a więc zgody kwalifikowanej większości wspólników (w odniesieniu do spółki z o.o. - por. art. 257 i 246 k.s.h., a w odniesieniu do spółki akcyjnej - art. 431 i 415 k.s.h.). Również dopłaty w spółce z o.o. są dozwolone wyłącznie na mocy stosownego postanowienia umowy (art. 177 k.s.h.).

Tych niedogodności nie napotyka się przy finansowaniu spółki długiem. Związane są z nim jednak inne ograniczenia.

Udzielając spółce pożyczki wspólnicy wchodzą w rolę wierzycieli spółki, poza stosunkiem korporacyjnym. Ze względu na swoje uczestnictwo w spółce mają oni jednak z reguły odpowiednią wiedzę o stanie finansów spółki. Zwłaszcza w spółce z o.o. wspólnikowi przysługuje indywidualne prawo kontroli spółki, jeżeli uprawnienie to nie zostało wyłączone lub ograniczone w treści umowy spółki (por. art. 212 i 213 k.s.h.).

Przepisy k.s.h. uwzględniają tę odmienną - niż ma to miejsce w przypadku wierzycieli zewnętrznych - sytuację wspólników. Zgodnie z art. 14 § 3 k.s.h. wierzytelności wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej uważa się za jego wkład do spółki w przypadku ogłoszenia jej upadłości w terminie 2 lat od dnia zawarcia umowy pożyczki.

Przepis ten spotkał się z uzasadnioną krytyką w doktrynie. Podnoszono m.in., że jego wąski zakres przedmiotowy niweczy cel wprowadzenia tej regulacji. Rzeczywiście literalnie ujmując zakres art. 14 § 3 jest ograniczony. Po wstępnej analizie mogłoby się wydawać, że dotyczy on tylko pożyczki w sensie cywilnoprawnym, a więc umowy uregulowanej w art. 720-724 k.c. W sytuacji bowiem, gdy art. 15 § 1 k.s.h. wyraźnie rozróżnia umowę kredytu i umowę pożyczki, a w art 14 § 3 k.s.h. mowa jest wyłącznie o pożyczce, nie ma podstaw do rozszerzenia zakresu art. 14 § 3 k.s.h. na umowę kredytu udzielanego przez bank. Zachodzi jednak pytanie, czy rzeczywiście we wszystkich innych przypadkach, w których nie mamy do czynienia z cywilnoprawną umową pożyczki, stosowanie tego przepisu będzie wyłączone?