Forma prawna działalności a optymalizacja obciążeń podatkowych

Stawiając pierwsze kroki w budowaniu własnej firmy należy podjąć decyzję, co do formy prowadzenia działalności. Polskie prawo pozostawia tu w większości przypadków przedsiębiorcy dużo swobody. Oczywiście z wyborem formy prowadzenia działalności wiąże się również wybór formy opodatkowania na przyszłość. Dlatego też przed podjęciem takiej decyzji warto dokonać odpowiedniej analizy i wybrać najbardziej odpowiednie w danej sytuacji. Poniżej przedstawione zostały najbardziej obecnie popularne lub interesujące z podatkowego punktu widzenia formy prowadzenia działalności gospodarczej.

Działalność gospodarcza osoby fizycznej

Najczęściej spotykaną formą działalności prowadzoną przez osobę fizyczną jest indywidualna działalność gospodarcza. Podstawą prawną rozpoczęcia działalności w tej formie są przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2004 r.

Osoba będąca właścicielem przedsiębiorstwa prowadzonego w formie indywidualnej działalności gospodarczej odpowiada za wszelkie zobowiązania prowadzonej działalności całym majątkiem przedsiębiorstwa jak i osobistym. Jednocześnie założenie indywidualnej działalności gospodarczej nie wymaga spełnienia minimalnych wymogów kapitałowych.

Obecnie rejestracja działalności gospodarczej następuje w tzw. „jednym okienku”. Oznacza to, że wypełniając jeden wniosek EDG-1 dokonujemy także m.in. zgłoszenia rejestrującego lub aktualizującego dla celów podatkowych.

Należy pamiętać, że polskie prawo podatkowe przewiduje opodatkowanie działalności gospodarczej osoby fizycznej:
• na zasadach ogólnych według skali podatkowej 18% i 32%;
• podatkiem liniowym według stawki 19% (z wyłączeniem możliwości stosowania tej formy opodatkowania w stosunku do osób, które świadczyły usługi na rzecz tego samego podmiotu w ramach stosunku pracy w danym lub poprzednim roku podatkowym);
• ryczałtem ewidencjonowanym (dostępnym dla podatników osiągających przychody w wysokości nieprzekraczającej 150 tys. EURO oraz nieprowadzącym działalności w zakresie wskazanym w ustawie np. w zakresie usług reklamowych);
• kartą podatkową (dostępną wyłącznie dla podatników świadczących określone usługi, np. fryzjerskie lub kosmetyczne).

Należy podkreślić, iż opodatkowanie na zasadach ogólnych i podatkiem liniowym dotyczy dochodu, z tym, że w przypadku podatku liniowego ograniczone są możliwości dokonywania odliczeń od dochodu i podatku. W ryczałcie ewidencjonowanym podatek określany jest jako procent od przychodu, np. 17% przychodów ze świadczenia usług doradztwa w zakresie oprogramowania komputerowego. Karta podatkowa zaś określa miesięczne stawki podatku dochodowego w zależności od zakresu działalności, liczby zatrudnionych pracowników i miejsca prowadzenia działalności.

Co do zasady, im bardziej zryczałtowana jest forma opodatkowania wybrana przez przedsiębiorcę, tym mniejsze są obowiązki dokumentacyjne, które należy spełniać z punktu widzenia przepisów podatkowych i rachunkowych.

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki można dokonać wyboru optymalnej formy opodatkowania.
Należy ponadto pamiętać o obowiązku rejestracji dla celów podatku VAT, w przypadku gdy sprzedaż opodatkowana przekracza łącznie kwotę 50 tyś. zł w roku podatkowym.

Spółka cywilna

Instytucja spółki cywilnej przewidziana jest w przepisach Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Należy pamiętać, iż z punktu widzenia podatku dochodowego spółka cywilna jest transparentna tzn. nie jest uznawana za podatnika. Opodatkowaniu podlegają zaś poszczególni wspólnicy w stosunku do przyznanego im udziału w zyskach spółki. Zasady opodatkowania wspólników pozostają analogiczne do opodatkowania indywidualnej działalności gospodarczej (pod warunkiem, że wspólnikiem spółki cywilnej nie jest np. spółka kapitałowa).

Inna jest jednak sytuacja spółki cywilnej z punktu widzenia opodatkowania podatkiem VAT. Spółka cywilna prowadząca działalność opodatkowaną jest uznawana na gruncie VAT jako podatnik i w konsekwencji podlega obowiązkowi rejestracji (po przekroczeniu kwoty 50 tys. zł sprzedaży opodatkowanej w roku podatkowym).

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa to spółka osobowa, której istnienie regulują przepisy kodeksu spółek handlowych. Spółka komandytowa charakteryzuje się istnieniem dwóch kategorii wspólników: komplementariuszy i komandytariuszy. Komplementariusz to wspólnik, który odpowiada za zobowiązania spółki w sposób nieograniczony. Komandytariusz zaś to osoba, która ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego wkładu. Istnienie spółki komandytowej wymaga udziału co najmniej jednego komplementariusza i jednego komandytariusza. W uproszczeniu można stwierdzić, iż spółka komandytowa to szczególna odmiana spółki jawnej, charakteryzująca się możliwością ograniczenia odpowiedzialności niektórych wspólników.

Rejestracji spółki komandytowej dokonuje się w Krajowym Rejestrze Sądowym. W ramach tzw. „jednego okienka” nie ma obecnie konieczności odrębnej rejestracji w Urzędzie Statystycznym, Urzędzie Skarbowym (dla celów podatku dochodowego). czy ZUS.

Z podatkowego punktu widzenia spółka komandytowa nie jest uznawana za podatnika podatku dochodowego. Podatnikami pozostają w tym przypadku jej wspólnicy w stosunku do przypisanego im udziału w zyskach. Jednocześnie spółka komandytowa może być podatnikiem w rozumieniu przepisów o VAT.

Struktura spółki komandytowej jest obecnie powszechnie wykorzystywana ze względów podatkowych. W konstruowanej najczęściej strukturze rolę komplementariusza pełni spółka
z o.o., zaś rolę komandytariuszy osoby fizyczne. Jednocześnie struktura udziału w zyskach preferuje komandytariuszy, a udział komplementariusza jest ustalany na bardzo niskim poziomie.

Takie rozwiązanie pozwala na jednoczesne ograniczenie odpowiedzialności wspólników będących osobami fizycznymi (do wysokości sumy komandytowej) oraz uniknięcie opodatkowania na poziomie spółki, co występuje przy spółkach kapitałowych.

Należy pamiętać, iż w odróżnieniu od indywidualnej działalności osoby fizycznej czy spółek cywilnych, spółka komandytowa od momentu powstania jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Spółka partnerska

Ciekawą formą prowadzenia działalności gospodarczej dla przedstawicieli tzw. wolnych zawodów stanowi spółka partnerska.

Posiada ona cechy innych spółek osobowych, tzn. podatnikami podatku dochodowego są poszczególni wspólnicy. Jednocześnie jednak poszczególni partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów oraz działań osób zatrudnionych w spółce, które podlegały kierownictwu innego partnera w trakcie wykonywania usług będących przedmiotem działalności spółki (o ile umowa spółki nie stanowi inaczej). Przykładowo lekarz działający w spółce partnerskiej odpowiada wyłącznie za szkody wynikające z jego działalności.

Jednocześnie jednak partnerzy odpowiadają osobiście i solidarnie całym majątkiem za zobowiązania spółki, które nie są związane z wykonywaniem wolnego zawodu.

Spółka partnerska jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych po przekroczeniu w poprzednim roku przychodów netto w wysokości 1,2 mln EURO.

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółka komandytowo-akcyjna (SKA) jest stosunkowo mało rozpowszechniona w praktyce obrotu gospodarczego. Jej istota polega na tym, iż jeden ze wspólników - komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, podczas gdy inni wspólnicy - akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania do wysokości wniesionego kapitału. Należy podkreślić, iż w roli komplementariusza może występować zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna.

W zakresie opodatkowania SKA nie jest podatnikiem podatku dochodowego. W związku z powyższym podatnikiem pozostają wspólnicy. Szczególnie interesująca z podatkowego punktu widzenia jest pozycja akcjonariusza SKA. Zdaniem organów podatkowych akcjonariusz SKA podlega opodatkowaniu analogicznie do innych wspólników spółek osobowych. Jednocześnie jednak niektóre sądy administracyjne prezentują odmienne stanowisko, zgodnie z którym akcjonariusz SKA powinien podlegać opodatkowaniu jak wspólnik spółki kapitałowej lub też na zasadach ogólnych jako dochód z pozostałych źródeł.

W zależności od przyjętej interpretacji sytuacja podatkowa akcjonariusza SKA różni się znacząco i może być narzędziem optymalizacji podatkowych.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości SKA jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Spółka z o.o.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to najczęściej występująca w obrocie spółka. Zalicza się ją do tzw. spółek kapitałowych, a jej funkcjonowanie reguluje Kodeks spółek handlowych. Podstawową cechą spółki z o.o. jest odpowiedzialność za swoje zobowiązania bez ograniczenia tj. spółka jest odpowiedzialna całym obecnym i przyszłym majątkiem, podczas gdy wspólnicy co do zasady nie są odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Należy jednak podkreślić, iż w określonych przypadkach za zaległości podatkowe spółki z o.o. całym swoim majątkiem odpowiadają członkowie jej zarządu, zaś w przypadku spółki z o.o. w organizacji jej pełnomocnik, a nawet wspólnicy w przypadku braku powołania pełnomocnika.

Obecnie minimalny kapitał jaki należy wnieść do spółki wynosi 5 tys. zł, co uczyniło ją jeszcze bardziej dostępnym rozwiązaniem dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej. Należy podkreślić, iż spółka z o.o. może zostać utworzona przez jednego wspólnika (ale nie inną spółkę z o.o.), zaś wkład wniesiony zarówno w formie pieniężnej jak i niepieniężnej.

Podstawową różnicą w zakresie klasyfikacji podatkowej w stosunku do opisanych powyżej jest to, że spółka z o.o. jako osoba prawna podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych, którego stawka wynosi obecnie 19%.

Co ważne, w przypadku wypłaty dywidendy na rzecz wspólników będących osobami fizycznymi dojdzie do podwójnego opodatkowania - na poziomie spółki podatkiem dochodowym od osób prawnych oraz u wspólnika zgodnie z regulacjami podatku dochodowego od osób fizycznych.

Należy również podkreślić, iż zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości spółka z o.o. jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych od początku swojego istnienia.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna to drugi z typów spółki kapitałowej przewidzianej Kodeksem spółek handlowych. Minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej wynosi obecnie 100 tyś. zł.

Spółka akcyjna jest osobą prawną i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych według stawki 19%.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości spółka akcyjna jest zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Co więcej, jej sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta bez względu na wysokość przychodów.

Rafał Szafraniec

Manager, Tax KPMG