Zabezpieczenie wekslowe w prawie pracy

Przepisy nie wyłączają możliwości zabezpieczenia wekslowego roszczeń pracodawcy przeciwko pracownikowi. Jest to zatem prawnie dopuszczalne, jeśli pracodawca nie działał w niedozwolony sposób - np. stosując groźbę lub podstęp. Nie każdy jednak weksel pracowniczy korzysta z przymiotu legalności, co wynika z ochronnej funkcji prawa pracy. Można wskazać, że w przypadku szkód powstałych w wyniku nieuzasadnionego rozwiązania stosunku pracy przez pracownika żądanie wcześniejszego wekslowego zabezpieczenia tych roszczeń jest nieważne z mocy prawa (art. 18 § 2 k.p.), ponieważ jest sprzeczne z zasadą wolności pracy i konsekwencjami tej zasady w postaci pracowniczej wolności rozwiązania umowy (wyrok SN z 19 marca 1998 r., I PKN 560/97, OSNP 1999/5/160). Podobnie ocenimy np. zabezpieczenie roszczeń mogących powstać na skutek czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą lub ciążą albo zabezpieczenie roszczeń o zwrot nadpłaty wynagrodzenia.

Ważne!

Nieważny jest weksel zabezpieczający potencjalne roszczenia pracodawcy przysługujące mu na wypadek odejścia pracownika z pracy.

Zazwyczaj pracodawca chce zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze za mienie powierzone. Co do zasady jest to możliwe, ponieważ stosowanie weksli jest dopuszczalne w relacjach między pracodawcą a pracownikiem, ale tylko w przypadku odpowiedzialności odszkodowawczej i to nie tylko za mienie powierzone (art. 124 i nast. k.p.), ale także przy zwykłej szkodzie pracowniczej. Co oczywiste, weksle nie mogą zmieniać kodeksowych zasad odpowiedzialności - np. niedopuszczalny byłby weksel statuujący nieograniczoną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy nieumyślnej. W takiej sytuacji pracownik odpowiada do wysokości trzykrotnego wynagrodzenia i do wysokości wyrządzonej szkody. Niedopuszczalne jest zatem rozszerzanie tej odpowiedzialności za pomocą weksla.

Najczęściej pracodawca będzie żądał wystawienia i podpisania weksla własnego in blanco. Od 1 stycznia 2007 r. w związku ze zniesieniem opłaty skarbowej można to zrobić na zwykłej kartce papieru. Podpis złożony na takim wekslu uprawnia pracodawcę do wpisania w nim dowolnej kwoty, z czego może wynikać ryzyko, że pracodawca zbędzie weksel, a po nadejściu terminu płatności nabywca przedstawi dokument do zapłaty. Zobowiązanie zawarte w wekslu nie jest bowiem uzależnione od przyczyny wystawienia. Dlatego określenie okoliczności uprawniających do wypełnienia powinna zawierać deklaracja, w której zostaną wpisane brakujące elementy - suma zobowiązania, data wystawienia i termin zapłaty. Jej istnienie może też ułatwić pracodawcy odparcie ewentualnych zarzutów, że weksel został uzupełniony niezgodnie z porozumieniem. W wyroku z 18 marca 1998 r. (I PKN 436/97, OSNP 1999/4/126) Sąd Najwyższy stwierdził, że abstrakcyjny charakter zobowiązania z weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia, czy i w jakim zakresie pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w powierzonym mieniu, a w konsekwencji czy wypełnienie weksla jest zgodne z deklaracją.