Czy przedsiębiorca budowlany może zaliczyć do kosztów diety przy własnych podróżach

RADA

Przy usługach budowlano-remontowych odbywanie podróży nie jest istotą świadczonych usług. W takim przypadku przedsiębiorca ma prawo zaliczać do kosztów diety naliczone z tytułu odbywanych podróży służbowych związanych ze świadczonymi usługami. Szczegóły - w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 52 updof nie stanowi kosztu uzyskania przychodów wartość diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarczą i osób z nimi współpracujących - w części przekraczającej wysokość diet przysługujących pracownikom, określoną w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra. Tymi odrębnymi przepisami są rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej:

• z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju - Dz.U. Nr 236, poz. 1991; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 186, poz. 1555,

• z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju - Dz.U. Nr 236, poz. 1990; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 227, poz. 1661.

Na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 52 updof wyłączone z kosztów są diety z tytułu podróży służbowej przedsiębiorcy i osób z nim współpracujących, w części przekraczającej wysokość diet przysługujących na podstawie przywołanych rozporządzeń. Natomiast kwoty mieszczące się w wysokości limitów diet określanych we wskazanych rozporządzeniach mogą być zaliczone do kosztów jako diety z tytułu podróży służbowej przedsiębiorcy. Problematyczne jest jednak to, czy dana podróż przedsiębiorcy jest podróżą służbową.

Pojęcie podróży służbowej nie zostało zdefiniowane przepisami prawa podatkowego ani przepisami innych ustaw. Jedynie w ustawie - Kodeks pracy w art. 77⁵ § 1 wskazano, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Analizując przepis art. 23 ust. 1 pkt 52 updof, wysnuwamy prawidłowy wniosek, że odnosi się on do wysokości diet, a nie do zakresu definicji podróży służbowej określonej w przepisach prawa pracy. Podkreślał to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 29 sierpnia 2008 r. (sygn. akt II FSK 812/07):

Określenie „podróż służbowa” nie zostało w prawie podatkowym zdefiniowane (...). Nie można jednak było wprost korzystać z rozumienia tego określenia, wynikającego ze wskazanych przepisów wydanych na podstawie prawa pracy. Odnosiły się one jednoznacznie do pracowników, a art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy podatkowej odsyłał do nich tylko w zakresie wysokości diet. Określeniu temu należało nadać znaczenie potoczne: podróż służbowa przedsiębiorcy to podróż związana z wykonywaniem przez niego działalności gospodarczej. (...) „podróże służbowe” mogą być stałym elementem prowadzonej działalności gospodarczej.

Organy podatkowe w najnowszych interpretacjach są jednak odmiennego zdania. Dla nich kluczowe jest to, czy podróżowanie jest istotą świadczonych usług przez przedsiębiorcę. Podkreślał to Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 25 listopada 2009 r. (nr IPPB1/415-724/09-2/EC):

Przedmiotem prowadzonej działalności są usługi transportowe. Realizacja tego rodzaju usług wiąże się z ich wykonywaniem poza siedzibą firmy. Pobyt Wnioskodawcy poza miejscowością, w której znajduje się siedziba firmy, nie jest podróżą służbową. Wyjazdy krajowe czy zagraniczne są nieodzowne dla realizacji istoty działalności i jako takie nie są podróżami służbowymi. W konsekwencji należy stwierdzić, iż w przedstawionym stanie faktycznym brak jest podstaw do zaliczenia w ciężar kosztów uzyskania przychodów prowadzonej działalności gospodarczej wartości diet z tytułu wskazanych w przedmiotowym wniosku podróży.

Podstawą dla takiego stanowiska organów podatkowych stała się uchwała Sądu Najwyższego wydana w składzie 7 sędziów w dniu 19 listopada 2008 r. (sygn. akt II PZP 11/08), która pojęcie podróży służbowej w sposób jednoznaczny uzależniła od istoty świadczonych usług. Warto jednak zwrócić uwagę, że ta problematyczna kwestia nie jest nadal rozstrzygnięta jednoznacznie. Już bowiem w wyroku z 28 października 2009 r. (sygn. akt I SA/Po 723/09) WSA w Poznaniu uznał:

Prywatny przedsiębiorca nie pełni wobec siebie „służby”. Realizuje działalność gospodarczą określonego (przez siebie) rodzaju. Nie ma przy tym znaczenia, wbrew twierdzeniu organu podatkowego, iż wyjazdy skarżącego są nieodłącznie związane z charakterem prowadzonej przez niego działalności (świadczenie usług jako kierowca).

Przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie usług transportowych mogą więc nadal liczyć na korzystne rozstrzygnięcie sądu administracyjnego.

Należy jednak podkreślić, że przy usługach budowlano-remontowych odbywanie podróży nie jest istotą świadczonych usług. W takim przypadku przedsiębiorca ma prawo zaliczać do kosztów diety naliczone zgodnie z przepisami przywoływanych rozporządzeń z grudnia 2002 r. z tytułu odbywanych podróży służbowych, związanych ze świadczonymi usługami. Nie dotyczą go wątpliwości i kontrowersje, które mają miejsce przede wszystkim przy świadczeniu usług transportowych.

Ryszard Kubacki

doradca podatkowy

• art. 23 ust. 1 pkt 52 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1541