Nieuczciwa konkurencja

Podstawowym aktem prawnym, regulującym zagadnienia z zakresu nieuczciwej konkurencji, jest ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 z późn. zm.). Warto orientować się w jej zapisach, by móc bronić się przed zakazanymi praktykami, naruszającymi dobra firmy.

Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (art. 3 ust. 1).

Ogólnie w ustawie tej chodzi o nieuczciwe czyny przedsiębiorców wobec innych przedsiębiorców. Zgodnie z zapisami wykładni, przedsiębiorcą jest każda osoba (fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej), która prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową, uczestniczy w działalności gospodarczej.

W pewnych przypadkach za osobę, której mogą dotyczyć przepisy ww. ustawy, można uznać np. pracownika firmy (por. art. 11, 12 i 14 ustawy), obowiązuje konieczność zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa przez 3 lata od ustania stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, na podstawie którego był zatrudniony (chyba że informacja przestała być poufna lub gdy umowa z pracownikiem stanowi inaczej).

Z roszczeniami mogą występować także krajowe lub regionalne instytucje, których zadaniem jest ochrona interesów przedsiębiorców lub konsumentów (np. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów).

W przypadku kwestii dotyczących reklamy, o niedozwolony czyn może zostać także oskarżona agencja reklamowa lub twórca zakazanej reklamy (nie tylko reklamujący dany towar/usługę przedsiębiorca).

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wymienia przykłady działań, które są zaliczane do czynów nieuczciwej konkurencji. Uważa się za nie:

• Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa - nazwa firmy, godło, skrót literowy/inny symbol nie mogą wprowadzać osób trzecich w błąd co do tego, z jaką firmą mają do czynienia, np. sugerując, że dotyczą innego przedsiębiorstwa. W przypadku likwidacji, podziału lub przekształcenia przedsiębiorstwa należy ustalić takie oznaczenie firmy, które nie będzie mylące.

• Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług lub brak odpowiednich oznaczeń - w odniesieniu do miejsca pochodzenia danego towaru lub usługi (szczególnie, jeśli korzystają one z regionalnej ochrony ze względu na szczególne cechy lub właściwości - np. szampan z Szampanii).

• Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług - szczególnie w zakresie: pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy (nie można np. zatajać ryzyka związanego z korzystaniem z towaru/usługi), konserwacji lub innych ważnych dla konsumentów cech. Dotyczy to także oznaczeń pojawiających się w toku prowadzenia samej działalności handlowej, np. na drukach firmowych czy rachunkach.

• Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa - dot. przekazania, ujawnienia lub wykorzystania informacji o gospodarczej wartości, poufnych, nieujawnionych publicznie lub nabywanie ich od nieuprawnionych osób - o ile takie działanie zagraża/narusza interes danego przedsiębiorcy. Mogą to być np. dane techniczne, opisy technologii czy rozwiązań organizacyjnych.

• Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy - częste bywa np. nakłanianie pracowników lub klientów do przejścia do konkurencyjnej firmy lub niewykonania/niewłaściwego wykonania obowiązków zawartych w łączącej ich z danym przedsiębiorcą umowie. Tego typu proceder jest bezprawny, o ile dane działanie ma przynieść korzyść namawiającemu (lub osobom trzecim), natomiast zaszkodzić innemu przedsiębiorcy; nie dotyczy to związków zawodowych, o ile działają zgodnie z przepisami o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

• Naśladownictwo produktów - zabronione jest nie tyle kopiowanie samych funkcjonalności produktów znajdujących się na rynku (np. rozwiązania gwarantującego skuteczność danego środka chemicznego), ile kopiowanie zewnętrznej postaci produktu/usługi, które wprowadza w błąd co do tego, kto jest ich producentem (zwykle tego typu nadużycia wiążą się z wykorzystaniem znaku graficznego łudząco podobnego do znaku innej firmy, np. pisanie Adibas, co kojarzy się z marką Adidas).

• Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie - gdy dany przedsiębiorca rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje na temat swojej lub innej firmy/produktów/usług (najczęściej dotyczy to plotek o sytuacji finansowej czy gospodarczej innej firmy, albo np. informowanie o wynikach badań, które SA nierzetelne czy posługiwanie się nieprawdziwymi stopniami, choćby naukowymi, pracowników, sugerującymi ich wyższe od prawdziwych kwalifikacje). Dochodzić swoich roszczeń można wtedy, gdy takie działanie przysparza strat pomawianemu przedsiębiorcy i korzyści pomawiającemu (lub innym podmiotom).

• Utrudnianie dostępu do rynku - np. w wyniku stosowania cen dumpingowych (sprzedawania towarów/usług po zaniżonej cenie - poniżej kosztów ich pozyskania) lub sprzedaży towarów/usług po cenach nieuwzględniających marży handlowej (dot. głównie sklepów wielkopowierzchniowych, oskarżanych o utrudnianie dostępu do rynku mniejszym pomiotom). Nie dotyczy to wyprzedaży towarów, których termin minimalnej trwałości/przydatności do spożycia zbliża się ku końcowi, wyprzedaży z konieczności (likwidacja obiektu - maks. 3 m-ce trwania wyprzedaży; likwidacja sieci handlowej - maks. 1 rok trwania wyprzedaży) ani tzw. posezonowych wyprzedaży dwa razy do roku trwających nie dłużej niż miesiąc każda); ponadto nakłanianie osób trzecich (np. hurtowników) do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom lub namawianie klientów do niekorzystania z oferty innych przedsiębiorców. Zakazane jest także nieuzasadnione i nierówne traktowanie klientów (np. oferowanie lepszych rabatów bardziej lubianym, mimo że zamawiają tyle samo towaru co inni), a także pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży (tzw. opłaty za końcówkę regału). Dodatkowo nie wolno narzucać/wymuszać na odbiorcach skorzystania z oferty innego kontrahenta, uzależniając od tego zajście sprzedaży ani stwarzać warunków sugerujących konieczność skorzystania z oferty konkretnego przedsiębiorcy (z którym np. dany przedsiębiorca jest powiązany gospodarczo).

• Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną - dotyczy osób fizycznych będących przedsiębiorcami lub działających na rzecz konkretnych przedsiębiorców (muszą mieć stosowne uprawnienia - do reprezentowania, kontroli nad firmą lub podejmowania decyzji w imieniu danego przedsiębiorcy) lub takich, którym prawo do podejmowania decyzji udzieliły osoby działające na rzecz danego przedsiębiorcy.

• Nieuczciwa lub zakazana reklama - sprzeczna z przepisami prawa (jakiejkolwiek dziedziny), dobrymi obyczajami (co bywa problematyczne), uchybiająca godności człowieka, ingerująca w jego sferę prywatności (dot. np. nagabywania w miejscach publicznych lub wysyłania niezamówionych przesyłek na koszt odbiorcy, także wysyłania spamu), wprowadzająca klientów w błąd (co może wpłynąć na ich decyzje odnośnie nabycia danej usługi lub towaru, np. gwarantując możliwość rzucenia palenia), reklama nierzeczowa (odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci), reklama „ukryta” (sprawiająca wrażenie neutralnej wypowiedzi/informacji) typowa dla teledysków lub filmów, w których np. główny bohater ma na ręce zegarek znanej marki.

• Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej - tzw. piramid finansowych ('łańcuszków'), polegających na proponowaniu określonych towarów/usług poprzez obietnice uzyskania szczególnych korzyści, o ile dany konsument nakłoni kolejne osoby do takiego zakupu. Proceder jednak może być zgodny z prawem, jeżeli korzyści materialne uzyskiwane z uczestnictwa w systemie pochodzą ze środków uzyskiwanych w wyniku zakupu/sprzedaży dóbr i usług po rynkowej cenie oraz o ile osoba rezygnująca z udziału w takim systemie ma prawo do odsprzedania organizatorowi systemu wszystkich kupionych (i nadających się do sprzedaży) towarów/materiałów/próbek za minimum 90% ceny ich zakupu, nabytych w ciągu 6 miesięcy od daty rezygnacji złożonej organizatorowi systemu.

• Prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym - chodzi tu o organizowanie tzw. systemów argentyńskich, zabronionych w Polsce od 3 czerwca 2004 r. (mają zakaz zawierania nowych umów - zawarte po tej dacie są nieważne; stare obowiązują na dotychczasowych zasadach), w ramach których osoby przystępujące do systemu wzajemnie się finansują (np. sprzedają mieszkania i udzielają na nie pożyczki).