Skarga o wznowienie postępowania

Kiedy można wnieść skargę

Skarga o wznowienie to nadzwyczajny środek zaskarżenia, którego rola polega na eliminowaniu z obiegu wadliwych prawomocnych orzeczeń. Dotyczy w głównej mierze pomyłek sądowych, ale można ją też zastosować do zwalczania niekorzystnych wyroków, które zostały wydane na podstawie nieprawidłowych dokumentów. Duże praktyczne zastosowanie znajdzie również w sytuacji pojawienia się nowych okoliczności. Wystarczy przecież, że przedsiębiorca dowie się, że świadkiem transakcji był pracownik kontrahenta, który posiada informacje istotne dla rozstrzygnięcia.

Skarga przysługuje nie tylko od prawomocnego wyroku, lecz także od każdego prawomocnego orzeczenia rozstrzygającego sprawę merytorycznie (nakaz zapłaty, postanowienie wydane w postanowieniu nieprocesowym). Skarga o wznowienie postępowania jest szczególnym środkiem procesowym umożliwiającym jedynie ponowne rozpoznanie sprawy już zakończonej prawomocnym orzeczeniem merytorycznym. Postępowanie wszczęte w jej wyniku dotyczy tylko sprawy, w której skargę wniesiono, i toczy się w jej granicach. Nie jest dopuszczalne w tym postępowaniu stosowanie takich przepisów, które powodowałyby zmianę powództwa zarówno pod względem przedmiotowym, jak i podmiotowym.

Tabela 1. Przyczyny wznowienia postępowania cywilnego

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

W maju 2008 r. uprawomocnił się wydany przeciwko spółce z o.o. „Iocus” wyrok zasądzający roszczenie. Podczas sporu pełnomocnik spółki zachował się biernie, ponieważ nie dysponowano jeszcze pełną wiedzą o kontrahencie i jego metodach działania. Teraz jednak sytuacja uległa zmianie - wyszły na jaw nowe okoliczności - okazuje się, że firma była zaangażowana w wystawianie pustych faktur, oszustwa podatkowe (toczy się przeciwko niej postępowania karnoskarbowe) i prawdopodobnie spółka padła ofiarą takiej praktyki. W takiej sytuacji można wnieść skargę o wznowienie z powodu przestępstwa, ale trzeba by poczekać na prawomocny wyrok sądu karnego lub też udowadniać popełnienie przestępstwa w procesie cywilnym.

Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności oraz na podstawie przewidzianej w art. 401¹ k.p.c. (wyrok TK) właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji, właściwy jest sąd instancji wyższej. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy. Skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. W sytuacji wznowienia z powodu orzeczenia TK skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia TK. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia TK orzeczenie nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu, a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym - od dnia ogłoszenia tego postanowienia (art. 407 § 2 k.p.c.). Warto podkreślić, że wznowienie postępowania w sprawie, której akta zaginęły, może nastąpić dopiero po odtworzeniu tych akt.

Zapamiętaj

• Po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana (art. 408 k.p.c.).

• Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie (art. 416 k.p.c.).

• Dopuszczalność wznowienia postępowania nie jest uzależniona od wykazania, iż strona nie mogła uzyskać zmiany orzeczenia przy wykorzystaniu zwykłego środka odwoławczego.

Jak napisać skargę

Skarga o wznowienie powinna czynić zadość warunkom pozwu oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia. Sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą na ustawowej podstawie. Na żądanie sądu skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia (art. 410 § 2 k.p.c.).

Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia. Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności bądź oddala skargę o wznowienie, bądź uwzględniając ją, zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i w razie potrzeby pozew odrzuca lub postępowanie umarza. Jeżeli do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest Sąd Najwyższy, sąd ten orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia, a rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi drugiej instancji (art. 412 § 3 k.p.c).

Wniesienie skargi o wznowienie postępowania samo przez się nie wstrzymuje wykonania wyroku. Upoważnia jedynie stronę do złożenia wniosku o wstrzymanie wykonania wyroku, wszakże jego skuteczność uzależniona jest od uprawdopodobnienia, że w razie wykonania wyroku wnoszącemu skargę grozi niepowetowana szkoda. Inne okoliczności nie uzasadniają uwzględnienia wniosku. Wstrzymanie wykonania nie może też nastąpić z urzędu. Przeciwdziałanie strony przeciwnej polega na złożeniu odpowiedniego zabezpieczenia. Stąd też przed rozpoznaniem wniosku sąd powinien doręczyć jego odpis stronie przeciwnej i wezwać ją do oświadczenia, czy złoży zabezpieczenie w terminie i wysokości oznaczonej przez sąd. Odpowiednie zabezpieczenie polega z reguły na złożeniu do depozytu sądowego stosownej kwoty, w wysokości ustalonej przez sąd. Przy jej ustalaniu należy kierować się wysokością szkody, jaka grozi skarżącemu na skutek wykonania wyroku. Uprawdopodobnienie służy ustaleniu okoliczności stanowiących podstawę decyzji wydawanych w kwestiach incydentalnych. Nie może ono być podstawą do wydania decyzji co do istoty sprawy. Uprawdopodobnienie nie oznacza, że ustalenia nie muszą być zgodne z rzeczywistością, ale oznacza tylko, że ustalenia te nie muszą być wynikiem sformalizowanych czynności dowodowych. Dla uprawdopodobnienia wystarczające są więc pisemne oświadczenia osób trzecich lub organów administracji publicznej czy kserokopie dokumentów. W zasadzie nie jest możliwe uprawdopodobnienie określonej okoliczności poprzez złożenie na piśmie wyjaśnień samej strony, która wywodzi skutki prawne z faktu, który ma być uprawdopodobniony. Możliwe jest zaś uprawdopodobnienie w drodze wyjaśnień złożonych ustnie na posiedzeniu. Może ono nastąpić również przez przeprowadzenie dowodu w formie określonej w ustawie procesowej (np. dowodu z zeznań świadków lub z zeznań stron). Ciężar uprawdopodobnienia faktu spoczywa na stronie, która wywodzi skutki prawne z tego faktu. Nie jest wykluczone powołanie dowodów przeciwnych przez drugą stronę. Uprawdopodobnienie podlega ocenie według takich samych zasad jak dowód.

Wzór skargi

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

CO NA TO SĄD?

Odesłanie do przepisów o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, zawarte w art. 406 k.p.c., obejmuje jedynie ich stosowanie odpowiednie, a zatem dopasowane do specyfiki postępowania wznowieniowego, natomiast art. 409 k.p.c. odwołuje się wprawdzie do pozwu, ale tylko w celu sprecyzowania podstawowych warunków formalnych skargi, których listę następnie uzupełnia. Żadna z tych norm nie stanowi więc wystarczającej podstawy prawnej dla wykładni art. 519¹ § 1 k.p.c. rozszerzającej pojęcie odrzucenia wniosku także na odrzucenie skargi o wznowienie postępowania.

Postanowienie SN z 12 czerwca 2008 r., sygn. akt III CZ 26/08, niepublikowane

1. Wypełnienie obowiązku związanego z wymaganiem określonym w art. 424⁵ § 1 pkt 3 k.p.c. - nałożonego na osoby uprawnione do sporządzenia skargi, którymi są profesjonalni pełnomocnicy procesowi lub podmioty o kwalifikacjach wskazanych w ustawie - nie może być zastąpione przez powołanie jedynie podstaw skargi i ich uzasadnienie.

2. Skarżącego obciąża obowiązek przedstawienia analizy prawnej przepisów dotyczących środków zaskarżenia, których zastosowanie - w odniesieniu do zaskarżonego orzeczenia - jest niedopuszczalne lub z innych przyczyn na pewno nie mogłoby odnieść skutku. Skarżący powinien zatem wykazać, powołując odpowiednie przepisy, że od zaskarżonego orzeczenia nie przysługuje kasacja (skarga kasacyjna) i dlatego wzruszenie zaskarżonego orzeczenia nie było możliwe. Skarżącego obciąża nie tylko obowiązek wykazania, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było możliwe, ale także wykazanie, że nie jest możliwe. Skarżący powinien zatem wykazać, że wznowienie postępowania w sprawie zakończonej zaskarżonym orzeczeniem - w świetle przepisów art. 399-416¹ k.p.c. - jest niedopuszczalne ze względu na rodzaj zaskarżonego orzeczenia albo zarzuty przeciwko temu orzeczeniu nie mieszczą się w podstawach skargi o wznowienie postępowania. Tylko w następstwie przeprowadzenia takiego wywodu prawnego skarżący spełni obowiązek wykazania, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia nie tylko nie było, ale nie jest możliwe.

Postanowienie SN z 28 lutego 2006 r., sygn. akt I CNP 12/06, niepublikowany

Adam Malinowski - radca prawny 

¹ Jak stwierdził NSA w Warszawie w wyroku z 19 maja 2004 r. (sygn. akt GSK 5/04, M.Prawn. z 2004 r. nr 12, poz. 535): z końcowego (...) zwrotu art. 403 § 2 k.p.c. wynika, że „wykrycie” odnosi się do okoliczności i dowodów w poprzednim postępowaniu w ogóle nieujawnionych i wówczas nieujawnialnych, bo nieznanych stronom. Nie odnosi się ono zatem do okoliczności i dowodów jawnych z materiału poprzedniego postępowania, a tylko niedostrzeżonych przez stronę. Inaczej bowiem skarga o wznowienie służyłaby korygowaniu błędów popełnionych przez stronę przy prowadzeniu poprzedniej sprawy. W podobnym tonie wypowiedział się NSA w Białymstoku w wyroku z 23 września 2002 r. (sygn. akt SA/Bk 899/01, Prz.Podat. z 2003 r. nr 6, poz. 62), w którym wskazano: o ile w momencie wznawiania postępowania, istotność dla sprawy nowych faktów lub nowych dowodów ocenia się z punktu widzenia ich wpływu na treść decyzji ostatecznej, kończącej postępowanie mające być wznowionym (nowe fakty lub dowody wskazują, że przy wiedzy o nich w momencie podejmowania decyzji, zapadłoby rozstrzygnięcie innej treści), o tyle już po wznowieniu postępowania istotność dla sprawy nowych ujawnionych okoliczności winna być oceniana poprzez pryzmat porządku prawnego, według którego sprawa od nowa jest rozstrzygana. Wznowienie postępowania ma służyć rozpatrzeniu od nowa całej sprawy, przy stosowaniu prawa obowiązującego w chwili orzekania.

² Postanowienie SN z 4 marca 2005 r., sygn. akt III CZP 134/04, niepublikowane.

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po nasze publikacje

KOMPLET: VAT zmiany od 1 lipca 2021 + JPK_VAT + VAT w e-commerce

Tylko teraz

99,00 zł

119,70 zł

Przejdź do sklepu