Człowiek ponad algorytmy. Czyli rola umiejętności miękkich w świecie automatyzacji

Wraz z początkiem tego roku nadeszła kolejna zmiana – dzieci urodzone w latach 2025–2039 będą należeć do pokolenia Beta. Pokolenie to będzie dorastać w świecie, w którym inteligentne technologie zostaną w pełni zintegrowane z życiem codziennym. Badacze społeczni opisują to pokolenie jako „zanurzone w tech - nologii” i zastanawiają się, czy i w jakim stopniu wpłynie to na ograniczenie jego kreatywności i umiejętności społecznych wynikających z technologizacji życia. Ja jestem mniej sceptyczna – rodzicami tych dzieci będą głównie milenialsi i osoby z pokolenia Z, a więc pokolenia, które doświadczone okresem pandemii oraz zdające sobie sprawę z ekonomii nadmiaru może być zdecydowanie ostrożniejsze w kwestii cyfryza - cji życia swoich dzieci. Nie traktuję też podziałów pokoleniowych jako sztywnych etykiet, ale rozwój sztucznej inteligencji w ostatnich latach oraz wzrost znaczenia technologii w naszym życiu zawodowym i prywatnym skłonił mnie do zastanowienia, czy to technologie będą kluczowe dla budowania sukcesu zawodowego i harmonijnego życia, czy też Świętym Graalem w najbliższych latach i dla najbliższych pokoleń będą umiejętności miękkie?

Słowa mają znaczenie

Według definicji za kompetencje twarde można przyjąć umiejętności zawodowe, czyli wszystko, co jest potrzebne do wykonywania danej pracy, m.in. ogół wiedzy, by realizować powierzone zadania. Kompetencje miękkie to przede wszystkim zdol - ności osobiste, zdolności do integracji i organizacji w pracy. Podczas gdy umiejętności twarde dotyczą wykonywania konkretnych zadań technicznych, takich jak np. księgowość podatkowa czy projek - towanie graficzne. Umiejętności miękkie odnoszą się bardziej do sposobu, w jaki je wykonujemy, np. umiejętności kreatywnego rozwiązywania proble - mów lub pracy w zespole.

Termin „umiejętności miękkie” – życzliwość, współ - czucie, empatia – przez lata zyskał złą sławę. W prze - szłości część liderów biznesowych uważała umiejęt - ności miękkie za niepotrzebne i niemające realnego wpływu na zaangażowanie lub wydajność. Rok do roku rośnie zapotrzebowanie na umiejętności, takie jak empatia, współpraca i zdolność adaptacji, a w przestrzeni pojawiają się wskazania, że opisywa - nie tych kompetencji jako miękkich nie odzwierciedla ich dużego znaczenia. Według ekspertów firmy poszukują „trwałych” umiejętności niezbędnych na globalnym rynku pracy, takich jak: współczucie, zaufanie między pracodawcą a pracownikiem, em - patia, umiejętność budowania relacji i życzliwość.

Kluczowe umiejętności miękkie

Stale zmieniający się rynek pracy wymaga od nas ciągłego rozwoju i dostosowywania się do nowych wymagań. Według najnowszych raportów World Economic Forum oraz LinkedIn w najbliższych latach niektóre kompetencje twarde będą szczególnie cenione przez pracodawców. No Fluff Jobs wskazał1 , że kompetencjami, które mogą zadecydować o przewadze konkurencyjnej w 2025 r. mogą być umiejętności programistyczne, które stają się fundamentalne nie tylko w branży IT, umiejętności tworzenia i zarządzania automatyzacją procesów biznesowych, umiejętność pracy z dużymi zbiorami danych oraz znajomość uczenia maszynowego.

W przywołanym przez No Fluff Jobs raporcie LinkedIn „Global Talent Trends 2024” eksperci od pozyskiwania talentów jednoznacznie wskazują na znaczenie umiejętności miękkich – 69 proc. z nich uważa, że w najbliższych latach liderzy rekrutacji będą skupiać się w prowadzonych procesach na umiejętnościach miękkich. „Twarde umiejętności mogą pozwolić kandydatom na wsadzenie nogi w drzwi, ale to umiejętności miękkie ostatecznie je otwierają” – stwierdziła Lydia Liu, Head of HR w LinkedIn Global Talent Report 2 .

Wraz z rozwojem sztucznej inteligencji i automatyzacji zmieniających rynek pracy 92 proc. 3 specjalistów ds. talentów i menedżerów ds. rekrutacji zgadza się, że kandydaci z silnymi umiejętnościami miękkimi są coraz ważniejsi. W rzeczywistości może to zadecydo - wać o zatrudnieniu idealnego kandydata, ponieważ 89 proc. z nich uważa, że „źli pracownicy” mają zazwy - czaj słabe umiejętności miękkie. Czy najbliższe lata będą zatem latami umiejętności miękkich? Według mnie będą one nie tylko ważne, ale zdecydowanie niezbędne. To właśnie unikatowe ludzkie cechy, jak np. kreatywność czy krytyczne myślenie staną się kluczowe dla naszego sukcesu i dobrostanu. KREATYWNOŚĆ Jedną z kluczowych kompetencji, która wskazywana jest jako ta odróżniająca nas od sztucznej inteligencji, jest kreatywność. Dzisiaj kreatywność AI opiera się na przetwarzaniu ogromnych ilości danych i algorytmach uczenia maszynowego. Potrafi ona generować nowe wzory, idee i rozwiązania na podstawie znanych sobie danych, ale jak pisze badaczka MIT Anna Ivanova: „Nie powinniśmy zakładać, że ludzie i modele rozwiązują problemy w ten sam sposób”4. Chociaż sztuczna inteligencja może naśladować procesy twórcze, brakuje jej podstawowych doświadczeń poznawczych i emocjonalnych, które mają ludzie, oraz samoświadomości. Na obecnym rozwoju sztucznej inteligencji eksperci podkreślają, że AI, korzystając z danych i trendów, replikuje, ale nie ma jeszcze (to może być słowo klucz) umiejętności wymyślania na nowo. To ludzie przodują w obszarach „niepewności” i większość doskonale radzi sobie z niejednoznacznością, łącząc pomysły w celu tworzenia nowych rozwiązań. Kreatywność i tworzenie nie polegają na wymyślaniu czegoś od zera, ale na łączeniu pozornie niepowiązanych elementów. Ludzie marzą i śnią, a w świecie, w którym technologia może zautomatyzować niemal wszystko, zdolność ludzkości do wyobrażania sobie niewyobrażalnego może stanowić na tym etapie rozwoju technologii naszą kluczową przewagę.

Krytyczne myślenie

W 2024 r. Światowe Forum Ekonomiczne ostrzegało, że fake newsy, dezinformacja i niekorzystne skutki sztucznej inteligencji staną się w najbliższych latach jednymi z głównych zagrożeń na świecie. W dobie nadmiaru informacji krytyczne myślenie pozwala nam oddzielić fakty od opinii i znaczące sygnały od szumu informacyjnego. Może więc być antidotum na fałszywe informacje i hipotezy. Krytyczne myślenie staje się coraz ważniejszym narzędziem w świecie, w którym każdy ma swoją opinię. Wspiera także organizacje w tak istotnych procesach jak cyberbezpieczeństwo, a co za tym idzie, może mieć wpływ na bezpieczeństwo biznesu. W środowisku pracy umiejętność krytycznego myślenia pozwala na efektywne rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji, ale może też wspierać budowanie skutecznych strategii wpływających na efektywność w pracy. Krytyczne myślenie ogólnie obejmuje wykorzystanie logiki i racjonalności w celu podjęcia decyzji, wspierając odpowiedź na pytanie, w co wierzyć lub jak postępować w danej sytuacji.

Kompetencje w pracy hybryowej

Kreatywność i krytyczne myślenie to tylko przykładowe kompetencje miękkie, które będą poszukiwane na rynku pracy i których rozwinięcie wymaga czasu i zaangażowania. Zespoły HR w tym obszarze mają wiele możliwości i mogą być liderami inspirowania, angażowania i rozwijania talentów. Wraz z dynamicznymi zmianami na rynku pracy pozyskanie, utrzymanie i rozwój talentów – w tym tych, które mają silne kompetencje miękkie, stanowią poważne wyzwanie, a autentyczne przywództwo zespołów HR oparte na umiejętności aktywnego słuchania, empatii i współpracy może być ważnym czynnikiem wspierającym zaangażowanie i dobrostan pracowników przekładający się na zadowolenie z pracy. W czasie rozwoju zespołów hybrydowych umiejętność aktywnego słuchania, zadawanie pytań i autentyczność stają się coraz ważniejsze.

Wybrałam dwie kompetencje, które mogą być game changerem w nadchodzącym roku, bo przywództwo to sposób myślenia:

• Konstruktywna informacja zwrotna – słuchaj, pytaj, rozmawiaj, bądź dostępna/dostępny i pamiętaj o spotkaniach z zespołem. Ucz się razem z swoim zespołem, jak przekazywać informacje zwrotne, aby były precyzyjne, jasne i skoncentrowane na konkretnych przykładach i rozwiązaniach. Opieraj współpracę na zaufaniu i zachęcaj do udzielania informacji zwrotnej.
• Odporność (resilience) i wrażliwość (vulnerability) – dzielenie się doświadczeniami i porażkami nie jest oznaką słabości – to oznaka człowieczeństwa. Nie bój się informować o zadaniach, które sprawiają ci trudność – nie każdy musi być asem w każdej dziedzinie – i przyjmuj wsparcie w tych obszarach. Opowiadaj i zachęcaj zespół do mówienia o swoich porażkach i wyciągniętych z tych doświadczeń wnioskach. Bycie człowiekiem odróżnia nas od AI i sprzyja budowaniu autentycznej więzi w zespole oraz otwiera przestrzeń do rozwoju.
• Buduj relacje, inspiruj i przełamuj bariery hierarchiczne. Rozwijaj najlepsze talenty w zespole, doceniając unikatowe kompetencje.

Pomiar umiejętności miękkich

Wraz z rozwojem technologii, w tym sztucznej inteligencji, identyfikacja, pozyskanie, zatrudnienie i utrzymanie pracowników z umiejętnościami miękkimi będą coraz istotniejszym elementem strategii firm. Kreatywność, zdolność do adaptacji, umiejętność współpracy i uczenia się zawsze będą cenne i wraz z ich rosnącą wartością na rynku pracy firmy coraz częściej będą mierzyły się z wyzwaniem związanym z ich zdefiniowaniem i oceną. W procesach rekrutacyjnych i rozwojowych część firm ma nieustrukturyzowane podejście i wyzwaniem dla wielu z nas będzie wdrożenie procesów pozwalających na ocenę umiejętności miękkich w sposób dokładny i spójny, tak jak to robimy w przypadku kompetencji twardych.

Jak wskazują raporty LinkedIn, pomimo wzrostu znaczenia kompetencji miękkich najpopularniejsze sposoby ich pomiaru nie zmieniły się w ciągu ostatnich dekad. W procesach rekrutacji w przewarzającej mierze polegamy na zadawaniu pytań i obserwacji kandydatów, ale wraz z rozwojem technologii na rynku pojawiają się narzędzia pozwalające na wsparcie tego procesu z wykorzystaniem sztucznej inteligencji i na pewno w najbliższych miesiącach i latach wejdą one do koszyka dodatkowych metod wspierających procesy rekrutacji.

LinkedIn w raporcie „Global Talent Trends” podał sześć wskazówek, które mogą nam pomóc w tym procesie: 1. Określ i opisz umiejętności miękkie najbardziej cenione w firmie. 2. Zidentyfikuj i zdefiniuj umiejętności miękkie wymagane dla danego stanowiska. 3. Testuj narzędzia wspierające ocenienie umiejętności miękkich kandydatów w procesie wstępnej selekcji. 4. Analizuj spójność i strukturę procesu w celu uniknięcia nieświadomych uprzedzeń lub założeń. 5. Wprowadzaj strukturę – korzystaj ze standardowego zestawu pytań dostosowanych do pożądanych umiejętności.

Firmy w najbliższych latach będą potrzebowały pracowników posiadających rozwinięte umiejętności miękkie, a zapotrzebowanie na nie będzie wzrastało wraz z postępem technologicznym i przenoszeniem wielu twardych kompetencji do AI. Jak myślisz, jakie umiejętności miękkie będą niezbędne w twojej organizacji w najbliższych latach?

Dorota Dublanka - Dyrektorka zarządzająca, dyrektorka Departamentu Zasobów Ludzkich i Organizacji w KIR

Przypisy:

1 https://nofluffjobs.com/pl/log/praca-w-it/kompetencje-twarde-na2025-rok-te-umiejetnosci-zapewnia-przewage-na-rynku-pracy/

2 https://business.linkedin.com/talent-solutions/global-talent-trends

3 https://business.linkedin.com/content/dam/me/business/en-us/talent-solutions/resources/pdfs/global-talent-trends-2019-old.pdf

4 https://arxiv.org/pdf/2312.01276