Sprawozdanie stanie się dowodem dla fiskusa

Publikacja w sprawozdaniu finansowym danych o transakcjach przeprowadzonych na nierynkowych warunkach może sprowadzić na spółkę kontrolę z urzędu skarbowego lub urzędu kontroli skarbowej. Ujawnianie w informacji dodatkowej do sprawozdania tego typu transakcji przeprowadzonych ze stronami powiązanymi wymagają przepisy znowelizowanej 18 marca 2008 r. ustawy o rachunkowości. Mają one zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdania za 2008 rok. Za strony powiązane są uważane nie tylko jednostki powiązane, ale też członkowie zarządu oraz ich rodziny.

Szacowanie dochodu

Renata Iwińska, doradca podatkowy, wiceprezes zarządu Spółki Doradztwa Podatkowego Krzysztof Modzelewski i Wspólnicy, podkreśla, że zgodnie z przepisami ustawy o CIT prowadzenie transakcji z podmiotami powiązanymi na warunkach nierynkowych jest zasadniczo niedopuszczalne. Wymóg stosowania warunków rynkowych wynika wprost z art. 11 ust. 1 tej ustawy.

Jednocześnie przepis ten daje organom podatkowym prawo oszacowania dochodu podlegającego opodatkowaniu (a więc ustalenia ceny transakcji na poziomie rynkowym). Może się tak stać, jeżeli w wyniku zawartej na warunkach nierynkowych transakcji z kontrahentem powiązanym podatnik zaniżył dochód do opodatkowania (poprzez stosowanie zaniżonych cen sprzedaży lub wykazując zawyżone koszty zakupu).

- Różnica pomiędzy nowo oszacowaną przez organy podatkowe wyższą ceną sprzedaży a ceną pierwotnie ustaloną w transakcji z kontrahentem powiązanym będzie stanowiła dodatkowy dochód do opodatkowania - twierdzi nasza rozmówczyni.

Podobnie dochód taki stanowić będzie różnica pomiędzy pierwotną ceną zapłaconą za towar lub usługę a nowo oszacowaną przez organ podatkowy niższą ceną zakupu.

Ekspert podkreśla również, że przysługująca organom podatkowym na podstawie art. 11 ustawy o CIT kompetencja do szacunkowego ustalania dochodów stanowi odstępstwo od ogólnych zasad dotyczących ustalania podstawy opodatkowania. W konsekwencji oznacza to, że organy podatkowe muszą wykazać, że w wyniku istniejących powiązań między kontrahentami doszło do ustalenia nierynkowych warunków transakcji.

- Należy się spodziewać, że wykazanie w sprawozdaniu finansowym informacji o transakcjach z podmiotami powiązanymi na warunkach innych niż rynkowe ułatwi organom podatkowym wykorzystanie swych kompetencji do ustalania dochodu podatnika w drodze oszacowania - wyjaśnia Renata Iwińska.

- Organy podatkowe nie będą już musiały udowadniać, że dana transakcja przeprowadzona została na warunkach odbiegających od warunków rynkowych gdyż to sam podatnik - w swoim sprawozdaniu finansowym potwierdzi ten fakt.

Dokumentacja podatkowa

Michał Kołosowski, biegły rewident, członek zarządu Europejskiego Centrum Audytu, przyznaje, że przepis wymagający ujawniania transakcji na warunkach innych niż rynkowe, mający na celu zwiększenie wiarygodności jednostek oraz ich transparentności, w praktyce może okazać się przepisem nieużywanym. Spółki są bowiem zobowiązane do identyfikowania takich transakcji zgodnie z art. 9a ustawy o CIT.

- W stosunku do istotnych transakcji z takimi podmiotami spółki są zobowiązane sporządzać dokumentację podatkową dotyczącą użytych cen, tak aby udowodnić ich rynkowość i nie narazić się na szacowanie dochodu ze strony organów podatkowych - twierdzi nasz rozmówca.

Wymogi standardu

Ujawniając fakt zawarcia transakcji na warunkach nierynkowych, spółka może sama sprowokować kontrolę ze strony organów podatkowych, które przecież mają również dostęp do sprawozdań finansowych jednostek. W takim kontekście zasadne jest pytanie, czemu taki przepis pojawił się w znowelizowanej ustawie o rachunkowości? Według Michała Kołosowskiego, może to wynikać z błędnego zrozumienia intencji Międzynarodowego Standardu Rachunkowości 24 (MSR 24), którego celem było zwrócenie uwagi na możliwość wpływu transakcji z jednostkami powiązanymi na sytuację finansową bądź zysk lub stratę jednostki.

Ewa Sobińska, biegły rewident, prezes zarządu ABES Audyt, dodaje, że MSR 24, nakłada wymóg ujawnienia między innymi istoty związku z podmiotem powiązanym i informacji dotyczących transakcji między tymi podmiotami niezbędnych do zrozumienia ich wpływu na sprawozdanie finansowe jednostki. Nie wypowiada się na temat ustalania cen i wyjaśnia we wprowadzeniu, że jednostka może przedstawić je jako równorzędne z tymi, które obowiązują w transakcjach zawartych na warunkach rynkowych tylko wtedy, gdy warunki te mogą zostać potwierdzone. Jak widać, przepis ustawy jest odwrotnością tego, czego wymaga MSR 24.

Nowy zakres ujawnianych informacji

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

SZACOWANIE PRZEZ ORGAN PODATKOWY

Dochody podmiotów powiązanych, które stosują ceny nierynkowe, organ podatkowy określa w drodze oszacowania, stosując następujące metody: porównywalnej ceny niekontrolowanej, ceny odprzedaży, rozsądnej marży (koszt plus). Jeżeli nie jest możliwe zastosowanie tych metod, stosuje się metody zysku transakcyjnego.

3 miesiące od dnia bilansowego to czas na sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego

Agnieszka pokojska

agnieszka.pokojska@infor.pl