Jeśli notariusz, a więc funkcjonariusz państwowy, sporządził umowę sprzeczną z prawem, to za wyrządzoną taką czynnością szkodę odpowiada Skarb Państwa. Od notariusza, a więc profesjonalisty, należy bowiem wymagać fachowej wiedzy, dlatego klient powinien być spokojny o bezbłędność sporządzonego aktu notarialnego.
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe THT DELTA Sp. z o.o. w 1991 r. zawarło z gminą U. umowę notarialną, która przeniosła użytkowanie wieczyste gruntu, zaznaczono w niej naniesione tam budowle, ale ich własności umowa nie przeniosła. Za sporządzenie aktu spółka zapłaciła ok. 51 tys. zł.
Gdy gmina zorientowała się, że akt nie został sporządzony prawidłowo, ponieważ przy przenoszeniu użytkowania wieczystego gruntu należy przenieść własność wzniesionych tam budynków, wystąpiła do sądu o uznanie umowy za nieważną.
Sąd uwzględnił powództwo we wrześniu 1994 r., stwierdzając, że akt notarialny sporządzono sprzecznie z art. 20 obowiązującej wówczas ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (t.j. Dz.U z 1991 r. nr 30, poz. 122 z późn. zm.). Przepis ten mówił, że użytkowanie wieczyste gruntu zabudowanego następuje z równoczesną sprzedażą położonych na tym gruncie budynków i innych urządzeń.
Wyrok utrzymał w mocy sąd II instancji. Na tle tego przepisu Sąd Najwyższy podjął zresztą 29 listopada 1992 r. uchwałę, w której stwierdził, że umowa, przenosząca użytkowanie wieczyste gruntu bez przeniesienia własności położonych na nim budynków, jest nieważna.
Kolejny akt sprawy rozpoczął się w 1998 r. Spółka wniosła przeciwko Skarbowi Państwa – prezesowi Sądu Okręgowego w Warszawie – sprawę o ponad 30 mln zł odszkodowania za szkody spowodowane wadliwym aktem notarialnym.
Wydano wyrok częściowy, obejmujący koszty sporządzenia aktu, którym sąd I instancji zasądził zwrot ok. 51 tys. zł. Stwierdził, że przy sporządzaniu umowy notariusz naruszył art. 50 ustawy z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. z 2002 r. nr 42, poz. 369) oraz art. 417 kodeksu cywilnego, mówiącego o odpowiedzialności SP za szkody wyrządzone przez funkcjonariusza państwowego. Skarb Państwa bronił się brakiem winy notariusza, ponieważ błędnie sporządzona umowa wynikała z kłopotów interpretacyjnych art. 20 powołanej ustawy, a ma to istotne znaczenie przy zastosowaniu obowiązującego wówczas art. 417 k.c.
Wyrok utrzymał w mocy sąd apelacyjny, mimo że podniesiono zarzut przedawnienia, ale pozostał on bez rozpoznania. Sąd potwierdził naruszenie art. 417 k.c., przy czym zajął się także rozważaniem winy notariusza i ją stwierdził.
Wobec tego Skarb Państwa wniósł kasację, ale Sąd Najwyższy wczoraj ją oddalił. Jak zwrócił uwagę, termin przedawnienia w tej sprawie nie minął, a pozwany źle go liczy. W ocenie SN, sąd apelacyjny przeprowadził wywód dotyczący winy notariusza i ją stwierdził, wobec tego art. 417 k.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji ma zastosowanie. Powód miał pełne prawo do zaufania notariuszowi, jako profesjonaliście, a winą notariusza była błędna interpretacja art. 20.
