REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Podział majątku wspólnego obejmującego udziały w spółce z o.o.

Mikołaj Barczak
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

W jakich przypadkach może dojść do sytuacji, gdy udziały w spółce z o.o. są składnikiem majątku wspólnego? W jaki sposób można w takich przypadkach dokonać podziału majątku wspólnego?

W praktyce coraz częściej dochodzi do sytuacji, w których tytuły uczestnictwa w spółkach kapitałowych (w szczególności udziały w spółce z o.o.) stanowią jeden ze składników majątku wspólnego. Przyczyny powstania tego typu wspólności majątkowej mogą być rozmaite. Do najczęstszych z pewnością należą: spadkobranie oraz nabycie udziałów ze środków pochodzących z majątku wspólnego małżonków. W związku z tym warto zwrócić uwagę na rozwiązania, które umożliwiają podział powstałego w ten sposób majątku wspólnego.

REKLAMA

Kto jest wspólnikiem

REKLAMA

Atrybutem członkostwa w spółce kapitałowej jest przysługujący wspólnikowi tytuł uczestnictwa (udział), nabywany w sposób pierwotny (na etapie zawiązywania spółki lub przy podwyższaniu kapitału zakładowego) albo w sposób pochodny (np. sprzedaż udziału w spółce z o.o.). Nie budzi jednocześnie wątpliwości, że udziały w spółce z o.o. mogą być przedmiotem współwłasności.

Szczególnym przypadkiem współwłasności udziałów jest wspólność majątkowa małżeńska (por. art. 1831 oraz 3321 k.s.h.). W odniesieniu do tego typu wspólności majątkowej powstaje wątpliwość, czy drugi małżonek (nieuczestniczący w transakcji nabycia lub objęcia udziałów) staje się wspólnikiem tylko dlatego, że nabyty udział przynależy do majątku wspólnego. W ocenie Sądu Najwyższego nabyty udział wchodzi w skład majątku wspólnego, jednak wspólnikiem w spółce staje się tylko małżonek będący uczestnikiem czynności prawnej (wyrok SN z 20 maja 1999 r., sygn. akt I CKN 1146/97). Na trafność tego poglądu wskazują - zdaniem Sądu Najwyższego - co najmniej trzy argumenty. Po pierwsze, przedmiotem majątku wspólnego małżonków mogą być tylko prawa (obowiązki) o charakterze majątkowym, a nie korporacyjnym. Z tego powodu tytuł uczestnictwa w spółce w jego przejawie materialnym, odzwierciedlającym prawa „własnościowe” w spółce, staje się elementem majątku wspólnego, natomiast prawa (obowiązki) korporacyjne wykonuje tylko małżonek - nabywca udziału. Po drugie, ocena skutków pochodnego nabycia udziałów nie powinna odbiegać od oceny skutków nabycia pierwotnego, dokonywanego przy obejmowaniu udziałów w stadium zawiązywania spółki. Tymczasem jest oczywiste, że stroną umowy spółki (wspólnikiem) staje się z chwilą jej tworzenia tylko osoba uczestnicząca w umowie, choćby pozostawała w związku małżeńskim, a środki na pokrycie udziału pochodziły z majątku dorobkowego. I po trzecie wreszcie, nie można akceptować - także ze względów czysto praktycznych - sytuacji, w której skład osobowy spółki z o.o. jest niejasny tylko dlatego, że niektórzy ze wspólników pozostają w związku małżeńskim i angażują do spółki środki finansowe stanowiące w całości lub w części przedmiot majątku wspólnego.

Odmiennie przedstawia się natomiast sytuacja, w której współwłasność udziałów jest wynikiem dziedziczenia lub ich kupna wspólnie przez kilku nabywców (jest to tzw. współwłasność ułamkowa). W takim wypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której każdy ze współwłaścicieli jest wspólnikiem w spółce z o.o. Jednocześnie art. 184 k.s.h. wskazuje, że w takim wypadku współuprawnieni z udziału lub udziałów wykonują swoje prawa w spółce (np. prawo głosu) przez wspólnego przedstawiciela. Za świadczenia związane z udziałem (np. z tytułu dopłat) współuprawnieni z udziału odpowiadają wobec spółki solidarnie. Co godne odnotowania, jeżeli współuprawnieni nie wskazali wspólnego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobec któregokolwiek z nich.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Podział sądowy

REKLAMA

Utrzymywanie przez dłuższy czas stanu, w którym istnieje kilku współuprawnionych z udziałów w spółce z o.o., może być kłopotliwe, zwłaszcza w przypadku konfliktu pomiędzy współuprawnionymi. W takich wypadkach może się okazać konieczne dokonanie podziału majątku wspólnego. Jednym ze sposobów podziału majątku wspólnego jest tzw. podział sądowy. Podział ten - co do zasady - dokonywany jest w postępowaniu nieprocesowym, a sądem pierwszej instancji jest sąd rejonowy. Na zasadzie wyjątku od tej reguły podział majątku wspólnego należącego do małżonków może być dokonany w postępowaniu procesowym, tj. w postępowaniu rozwodowym. Ta ostatnia możliwość jest jednak dopuszczalna wyłącznie w sytuacji, gdy przeprowadzenie tego podziału w toku postępowania rozwodowego nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Podstawy prawne dokonywania podziału majątku wspólnego obejmującego udziały w spółce z o.o. mogą być różne - decydujące znaczenie ma każdorazowo sposób powstania majątku wspólnego.

Przykład

Jeśli udziały w spółce z o.o. wchodzą w skład spadku, to ich podziału dokonuje się na podstawie przepisów regulujących dział spadku (art. 680-689 k.p.c.).

Jeżeli udziały w spółce z o.o. wchodzą w skład majątku wspólnego byłych małżonków, to ich podział jest dokonywany na podstawie przepisów regulujących podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (art. 566-567 k.p.c.).

Niezależnie od podstawy prawnej dokonywania w postępowaniu nieprocesowym podziału majątku obejmującego udziały w spółce z o.o., istnieją pewne zasady wspólne dla wszystkich tego typu postępowań działowych. Po pierwsze, postępowanie sądowe wszczynane jest na wniosek uprawnionego podmiotu (np. spadkobiercy lub byłego małżonka), który domaga się podziału istniejącego majątku wspólnego. We wniosku należy wskazać przede wszystkim majątek wspólny podlegający podziałowi (w szczególności określić liczba udziałów w spółce) oraz wskazać wszystkie osoby aktualnie współuprawnione z udziałów. Po drugie, wnioskodawca ma obowiązek uiścić opłatę sądową od wniosku. Jej wysokość uzależniona jest od podstawy prawnej dokonywania podziału (np. od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej pobierana jest opłata w wysokości 1000 zł, a od wniosku o podział majątku wspólnego powstałego wskutek dziedziczenia - opłata w wysokości 500 zł). Po trzecie, przepisy przewidują możliwość uiszczenia przez wnioskodawcę opłaty w niższej wysokości w sytuacji, gdy wniosek zawiera uzgodniony przez wszystkich uczestników postępowania sposób podziału majątku wspólnego (np. od uzgodnionego przez spadkobierców wniosku o dział spadku obejmującego udziały w spółce z o.o. pobierana jest opłata w wysokości 300 zł). Po czwarte, są trzy zasadnicze sposoby dokonania podziału:

1. Podział majątku obejmującego udziały w spółce z o.o. między wszystkich uprawnionych (np. gdy 10 udziałów zostało nabytych wspólnie przez dwóch nabywców, to sąd dokonując podziału majątku wspólnego może każdemu zainteresowanemu przyznać po 5 udziałów).

2. Przyznanie wszystkich udziałów jednemu uczestnikowi postępowania z obowiązkiem spłaty pozostałych uczestników (np. sąd przysądza 2 udziały w spółce jednemu z byłych współuprawnionych z obowiązkiem zapłaty drugiemu kwoty stanowiącej równowartość jednego udziału).

3. Sprzedaż majątku wspólnego obejmującego udziały w spółek z o.o. osobie trzeciej i podział między uczestników postępowania sumy uzyskanej ze sprzedaży.

Każdy z przedstawionych sposobów podziału prowadzi do tego samego rezultatu, tj. zlikwidowania stanu, w którym istnieje kilka osób współuprawnionych do tych samych udziałów w spółce z o.o. Opisywany skutek nastąpi jednak dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia dokonującego podziału majątku wspólnego.

Warto jednocześnie podkreślić, że możliwość żądania dokonania sądowego podziału majątku wspólnego nie jest ograniczona czasowo.

Przykład

10 maja 1995 r. A i B uzyskali stwierdzenie nabycia spadku obejmującego m.in. 20 udziałów w spółce z o.o. Po upływie 11 lat A wystąpił z wnioskiem o dokonanie działu spadku. B podniósł, że wniosek A powinien zostać oddalony z powodu upływu okresu przedawnienia. Sąd nie uwzględnił jednak zarzutu B i dokonał działu spadku, gdyż uprawnienie do żądania działu spadku nie ulega przedawnieniu.

Podział umowny

Niezależnie od podziału sądowego strony mają również możliwość dokonania podziału majątku wspólnego obejmującego udziały w spółce z o.o. na podstawie umowy - bez konieczności angażowania sądu. Przykładowo: jeśli udziały w spółce z o.o. wchodzą w skład spadku, to możliwe jest zawarcie przez spadkobierców umowy o dział spadku (art. 1037 k.c.). Rozwiązanie to ma oczywiście swoje zalety (szybkość dokonania podziału, niższe koszty), jednak jest ono możliwe do przeprowadzenia jedynie w przypadku istnienia zgody stron obejmującej sposób dokonania podziału. Umowa taka może dotyczyć całego spadku albo może być ograniczona tylko do części spadku (art. 1038 § 2 k.c.). Możliwe jest zatem dokonanie podziału części majątku na podstawie umowy (w odniesieniu do składników majątkowych, których sposób podziału między zainteresowanych nie budzi kontrowersji) i następnie przeprowadzenie podziału pozostałej części majątku w postępowaniu sądowym.

Należy przy tym zauważyć, że jeśli na skutek umownego podziału majątku miałoby dojść do zbycia udziałów, to umowa taka powinna zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 k.s.h.). Ponadto jeśli w skład dzielonego majątku wchodzi również nieruchomość, to konieczne jest zawarcie opisywanej umowy w formie aktu notarialnego (art. 1037 § 2 k.c.).

Ograniczenia

Należy pamiętać, iż wstąpienie do spółki z o.o. nowych podmiotów na zasadach ogólnych (w związku z dokonywanym podziałem majątku) nie zawsze będzie dopuszczalne, ponieważ kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość wprowadzenia ograniczeń dotyczących wstępowania do spółki nowych wspólników.

W szczególności należy pamiętać, że zgodnie z art. 183 k.s.h. umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia.

Przykład

Umowa spółki z o.o. zawiera zapis, zgodnie z którym wstąpienie do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika jest niedopuszczalne, a udziały zmarłego wspólnika nabywają w częściach równych dotychczasowi wspólnicy. Jednocześnie umowa spółki nie określa warunków spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki. Brak określenia w umowie spółki warunków spłaty spadkobierców powoduje jednak, że opisywane ograniczenie jest bezskuteczne. Oznacza to, że wszyscy spadkobiercy wstępują do spółki na zasadach ogólnych.

Dodatkowo umowa spółki może wyłączyć lub w określony sposób ograniczyć podział udziałów między spadkobierców, w przypadku gdy zmarły wspólnik miał więcej niż jeden udział. Rozwiązanie to pozwala na uniknięcie nadmiernego zwiększania liczby wspólników, np. przez wprowadzenie zasady, że na skutek podziału spadkobiercy muszą każdorazowo otrzymać pewną określoną minimalną liczbę udziałów. Ponadto umowa spółki może wyłączyć lub ograniczyć podział udziału między spadkobierców - jeżeli według umowy spółki wspólnik może mieć tylko jeden udział. Istnienie tego typu ograniczeń pozwala na uniknięcie nadmiernego „rozdrobnienia” udziału i obniżania jego wartości nominalnej. Wprowadzenie któregokolwiek z opisanych zapisów do umowy spółki powoduje, że rozliczenia pomiędzy spadkobiercami dokonywane są na zasadach określonych w umowie spółki - z pominięciem ogólnych zasad dotyczących podziału majątku spadkowego.

Należy również pamiętać, że umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością (art. 1831 k.s.h.).

Skutki podziału majątku

Podstawowym skutkiem dokonania podziału majątku wspólnego obejmującego udziały w spółce z o.o. jest likwidacja stanu, w którym istnieje kilka osób współuprawnionych do tych samych udziałów. Może się to dokonać przez: przyznanie udziałów jednej osobie, podział udziałów między poszczególnych uprawnionych albo zbycie udziałów osobie trzeciej. Należy w związku z tym zauważyć, że niezależnie od wybranego sposobu podziału majątku wspólnego zainteresowani (nabywca i zbywca udziałów) mają obowiązek zawiadomienia spółki o zbyciu udziału, zbyciu jego części lub ułamkowej części udziału (art. 187 § 1 k.s.h.). Jest to istotny obowiązek, gdyż każdorazowe zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części jest skuteczne wobec spółki dopiero od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania opisanej czynności. Zaniechanie zawiadomienia spółki może zatem teoretycznie spowodować, że np. dywidenda zostanie wypłacona osobie, która nie jest już wspólnikiem, ale nadal - na skutek zaniedbania zainteresowanych - jest wpisana do księgi udziałów (art. 188 k.s.h.).

Dodatkowo należy pamiętać, że jeśli skutkiem podziału majątku jest uzyskanie przez określony podmiot co najmniej 10 proc. kapitału zakładowego, to informacja ta wraz z danymi dotyczącymi liczby posiadanych przez wspólnika udziałów i ich łącznej wysokości podlega wpisowi do KRS (art. 38 pkt 8 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym).

Mikołaj Barczak

radca prawny, OIRP w Bydgoszczy

 

Podstawa prawna:

ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.).

Źródło: Prawo Przedsiębiorcy

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Człowiek ponad algorytmy. Czyli rola umiejętności miękkich w świecie automatyzacji

W miarę jak automatyzacja i sztuczna inteligencja zmieniają całe branże, firmy i miejsca pracy – umiejętności miękkie postrzegane jako jedyna rzecz, której maszyny nie mogą zastąpić, stają się absolutnie niezbędne. Które zatem z kompetencji będą szczególnie cenione przez pracodawców i mogą zadecydować o przewadze konkurencyjnej w 2025 r.?

ZUS: Zmiany w składce zdrowotnej. Jak skorzystają przedsiębiorcy?

Od nowego roku zmieniły się zasady obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przypomina, kto skorzysta z nowych przepisów i kiedy pierwsze płatności według nowych zasad.

Piękny umysł. Wiedza o mózgu w analizie preferencji zachowań i postaw człowieka

W dzisiejszym świecie, w którym wiedza neuronaukowa jest coraz bardziej dostępna, a tematyczne publikacje wychodzą poza ramę dyskursu naukowego i pisane są przystępnym językiem, wiedza o mózgu staje się niebywale wartościowym obszarem do codziennego wykorzystania. Warto, aby sięgali po nią również ci, którzy wspierają wzrost ludzi w biznesie i rozwoju indywidualnym.

Ruszył konkurs ZUS. Można otrzymać dofinansowanie do 80 proc. wartości projektu na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP)

Ruszył konkurs ZUS. Można otrzymać dofinansowanie do 80 proc. wartości projektu na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Wnioski można składać do 10 marca 2025 r. Gdzie złożyć wniosek? Kto może ubiegać się o dofinansowanie? Co podlega dofinansowaniu?

REKLAMA

Podatek dochodowy 2025: skala podatkowa, podatek liniowy czy ryczałt. Trzeba szybko decydować się na wybór formy opodatkowania, jaki termin - do kiedy

Przedsiębiorcy mogą co roku korzystać z innej – jednej z trzech możliwych – form podatku dochodowego od przychodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej. Poza wysokością samego podatku, jaki trzeba będzie zapłacić, teraz forma opodatkowania wpływa również na wysokość obciążeń z tytułu składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Raportowanie ESG: jak się przygotować, wdrażanie, wady i zalety. Czy czekają nas zmiany? [WYWIAD]

Raportowanie ESG: jak firma powinna się przygotować? Czym jest ESG? Jak wdrożyć system ESG w firmie. Czy ESG jest potrzebne? Jak ESG wpływa na rynek pracy? Jakie są wady i zalety ESG? Co należałoby zmienić w przepisach stanowiących o ESG?

Zarządzanie kryzysowe czyli jak przetrwać biznesowy sztorm - wskazówki, przykłady, inspiracje

Załóżmy, że jako kapitan statku (CEO) niespodziewanie napotykasz gwałtowny sztorm (sytuację kryzysową lub problemową). Bez odpowiednich narzędzi nawigacyjnych, takich jak mapa, kompas czy plan awaryjny, Twoje szanse na bezpieczne dotarcie do portu znacząco maleją. Ryzykujesz nawet sam fakt przetrwania. W świecie biznesu takim zestawem narzędzi jest Księga Komunikacji Kryzysowej – kluczowy element, który każda firma, niezależnie od jej wielkości czy branży, powinna mieć zawsze pod ręką.

Układ likwidacyjny w postępowaniu restrukturyzacyjnym

Układ likwidacyjny w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Sprzedaż majątku przedsiębiorstwa w ramach postępowania restrukturyzacyjnego ma sens tylko wtedy, gdy z ekonomicznego punktu widzenia nie ma większych szans na uzdrowienie jego sytuacji, bądź gdy spieniężenie części przedsiębiorstwa może znacznie usprawnić restrukturyzację.

REKLAMA

Ile jednoosobowych firm zamknięto w 2024 r.? A ile zawieszono? [Dane z CEIDG]

W 2024 r. o 4,8 proc. spadła liczba wniosków dotyczących zamknięcia jednoosobowej działalności gospodarczej. Czy to oznacza lepsze warunki do prowadzenia biznesu? Niekoniecznie. Jak widzą to eksperci?

Rozdzielność majątkowa a upadłość i restrukturyzacja

Ogłoszenie upadłości prowadzi do powstania między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej, a majątek wspólny wchodzi w skład masy upadłości. Drugi z małżonków, który nie został objęty postanowieniem o ogłoszeniu upadłości, ma prawo domagać się spłaty równowartości swojej części tego majątku. Otwarcie restrukturyzacji nie powoduje tak daleko idących skutków.

REKLAMA