Odsetki w praktyce handlowej

Bardzo ważne jest nie tylko ich prawidłowe określenie w umowie, ale również, a może przede wszystkim, dochodzenie ich w sądzie.

Wynagrodzenie za używanie pieniędzy

Odsetki stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, płatne z reguły w rzeczach zamiennych tego samego rodzaju co dług główny, w stosunku do jego wysokości i czasu trwania używania. Obowiązek płacenia odsetek nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Podstawowymi regulacjami dotyczącymi odsetek są art. 359-360 i art. 481-482 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Odsetki są płatne periodycznie i mają charakter świadczenia ubocznego wobec wierzytelności głównej, co oznacza, że w zasadzie nie mogą istnieć bez istnienia roszczenia głównego. Są jednak na tyle ściśle związane z roszczeniem głównym, że obowiązek płacenia odsetek nie może powstać bez obowiązku uiszczenia należności głównej i w zasadzie dzieli jej losy. Z takiego stanu rzeczy płyną ważkie konsekwencje praktyczne.

PRZYKŁAD

Spółka z o.o. „Regio” ma roszczenie w stosunku do jednego z kontrahentów, które ma być powiększone o nieprzedawnione odsetki. Wynika ono częściowo

z umowy zastawniczej, a częściowo z poręczenia. W takiej sytuacji zabezpieczenie wynika z mocy prawa. Zabezpieczenie roszczenia dokonane w trybie art. 317 k.c. (zastaw) lub 879 k.c. (poręczenie) zabezpiecza również związane z wierzytelnością odsetki, o ile nie są przedawnione. Z podobną sytuacją mamy do czynienia na gruncie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 z późn. zm.). Otóż w zasadzie zabezpieczenie wierzytelności hipoteką zabezpiecza również roszczenie o nieprzedawnione odsetki. Warto jednak wskazać, że spotykana bardzo często w praktyce obrotu nieruchomościami hipoteka kaucyjna zabezpiecza jedynie odsetki mieszczące się we wpisie hipoteki.

Inną konsekwencją subsydiarności odsetek jest art. 451 § 1 k.c., zgodnie z którym dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. Jak wskazał SN w wyroku z 8 marca 2002 r. (sygn. akt III CKN 548/00, OSNC z 2003 r. nr 5, poz. 60): ustawowe odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, którego termin był oznaczony, stają się zaległą należnością uboczną w rozumieniu art. 451 § 1 zdanie drugie k.c. bez potrzeby uprzedniego wezwania dłużnika do zapłaty tych odsetek.

ZAPAMIĘTAJ

Odsetki stają się wymagalne z upływem pierwszego dnia od terminu wymagalności roszczenia głównego i każdy następny dzień opóźnienia powoduje wymagalność roszczenia o odsetki za okres poprzedzający tę datę.

 

Przelew, pokwitowanie i kapitalizacja

Przelew wierzytelności powoduje przeniesienia na nabywcę również uprawnienia do żądania zapłaty odsetek.

Jak stanowi art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Z pokwitowania zapłaty dłużnej sumy wynika domniemanie zapłaty należności ubocznych. Z pokwitowania świadczenia okresowego wynika domniemanie, że spełnione zostały również świadczenia okresowe wymagalne wcześniej. Trzeba zatem bardzo uważnie podchodzić do kwestii kwitowania zapłaty. Może się bowiem okazać, że przez samo stwierdzenie zapłaty głównego długu wierzyciel w sposób dorozumiany zrzeka się zapłaty odsetek. Jeśli nawet taka interpretacja byłaby zbyt surowa, to z pewnością na wierzyciela przechodzi w tym zakresie ciężar dowodu, co może uniemożliwić lub znacznie utrudnić dochodzenie odsetek w sądzie.

PRZYKŁAD

Spółka jawna zakupiła od wspólników spółki cywilnej kilka samochodów z terminem płatności wyznaczonym na 12 stycznia 2009 r. Upoważniony uchwałą wspólników do reprezentowania spółki cywilnej wspólnik pokwitował w osobnym dokumencie przyjęcie zapłaty całości długu. Tymczasem do zapłaty doszło dopiero 25 lutego 2009 r. W takiej sytuacji dochodzenie odsetek ustawowych może być znacznie utrudnione. Na wspólnikach spółki cywilnej spocznie bowiem w tym zakresie ciężar dowodu i konieczność udowodnienia niezapłacenia odsetek.

NASZA RADA

• Pomimo akcesoryjnego charakteru odsetek nie ma żadnych przeszkód, by dochodząc należności głównej, zrzec się odsetek. Podobnie można wystąpić do sądu z powództwem dotyczącym tylko odsetek, bez dochodzenia należności głównej.

• Wierzyciel może domagać się odsetek, niezależnie od tego, czy ich suma przewyższa wartość należności głównej.

Przepisy nie pozwalają na dowolną kapitalizację odsetek. Zgodnie z art. 482 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Nie dotyczy to pożyczek długoterminowych udzielanych przez instytucje kredytowe. W tym wypadku wcześniejsza kapitalizacja jest dopuszczalna. Kodeks cywilny ustanawia zakaz umawiania się z góry o zapłatę procentu składanego. Dotyczy to zarówno odsetek kapitałowych, jak i odsetek za opóźnienie. Możemy zatem stwierdzić, iż odsetki od zaległych odsetek to instytucja znajdująca zupełnie wyjątkowe zastosowanie, a ograniczenia (tzw. zakaz anatocyzmu) mają na celu ochronę dłużnika przed lawinowo rosnącymi obciążeniami. Jak wskazał SA w Katowicach w wyroku z 12 lutego 1992 r. (sygn. akt I ACr 31/92, OSA z 1992 r. nr 7, poz. 62): zgodnie z art. 482 § 1 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia powództwa. Żądanie odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek możliwe jest dopiero od momentu wytoczenia powództwa o odsetki, a nie za okres wcześniejszy, co stanowi dodatkową ochronę dłużnika przed nadmiernym obciążeniem. Co oczywiste stosowne żądanie można jednak zgłosić już w pozwie, należycie uzasadniając, iż odsetki należą się w wyższej niż wynikałaby to z ustawy wysokości. Bardzo ważne jest przy tym właściwe umiejscowienie sytuacji w czasie, ponieważ odsetki liczymy od określonej daty. Dniem wniesienia pozwu będzie dzień złożenia pisma w sądzie na właściwym dzienniku podawczym albo data stempla pocztowego (nie ma zatem znaczenia data widniejąca na piśmie). Warto też pamiętać, że pod pojęciem „wytoczenie powództwa” nie zawsze będzie się kryło tylko złożenie sprawy w sądzie. Tytułem przykładu można tu wskazać na wystawiany w trybie art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn. zm.) bankowy tytuł egzekucyjny. Jest to po prostu dokument, który bank wysyła do sądu z prośbą o zaopatrzenie w klauzulę wykonalności i po tej czynności może on stać się podstawą egzekucji komorniczej bez konieczności przeprowadzenia rozprawy sądowej. Na takim też stanowisku stanął SN w uchwale z 27 czerwca 1995 r. (sygn. akt III CZP 76/95, OSNC z 1995 r. nr 11, poz. 155), w której czytamy: wystawienie bankowego tytułu wykonawczego (...) obejmującego odsetki od zaległych odsetek jest równoznaczne z wytoczeniem o nie powództwa w rozumieniu art. 482 § 1 k.c.

 

Odsetki ustawowe za opóźnienie i zwłokę

Zazwyczaj w praktyce handlowej będziemy mieli do czynienia z odsetkami za opóźnienie lub za zwłokę. Różnica między tymi dwiema instytucjami jest taka, że zwłoka to zawinione opóźnienie. Jeśli zatem dochodzi do przekroczenia terminu spełnienia świadczenia, a dłużnikowi w efekcie tej sytuacji można postawić zarzut niestarannego działania, to mamy do czynienia ze zwłoką w prawnym rozumieniu. Oprócz odsetek przewiduje ona przede wszystkim sankcję w postaci możliwości odstąpienia od umowy. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Nie ma zatem znaczenia brak zawinienia. Wystarczy jednodniowe opóźnienie i już powoduje ono konieczność zapłaty odsetek. Odsetki liczymy przy tym od dnia następnego po dniu wymagalności świadczenia. Wniosek taki płynie też pośrednio z art. 360 k.c., zgodnie z którym w braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.

PRZYKŁAD

Dniem zapłaty w umowie dostawy był 2 marca 2009 r. Jeśli do tego dnia nie doszło do zapłaty (uznania rachunku wierzyciela), to powstaje obowiązek zapłaty odsetek ustawowych, jednak liczonych dopiero od 3 marca.

ZAPAMIĘTAJ

• Roszczenie o odsetki powstaje od chwili opóźnienia i obejmuje okres aż do momentu, gdy dłużnik spełni świadczenie pieniężne.

• Dłużnik nie może zwolnić się z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie.

Tabela. Odsetki ustawowe i od zaległości podatkowych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Odsetki maksymalne

Jeżeli stopa odsetek nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Niedopuszczalne jest zastrzeganie w umowach odsetek wyższych niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Odsetki maksymalne zależą więc od aktualnego poziomu stóp procentowych. Obecnie stopa kredytu lombardowego to 5,5%, zatem odsetki maksymalne od 26 lutego 2009 r. wynoszą 22% w skali roku. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza tę wartość, to należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się polskie przepisy antylichwiarskie.

 

CO NA TO SĄD?

1. Zastrzeganie w umowie pożyczki między osobami fizycznymi odsetek w wysokości nadmiernej niemającej uzasadnienia ani w wysokości inflacji, ani w zyskach osiąganych w ramach normalnej, rzetelnie prowadzonej działalności gospodarczej może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

2. Postanowienia umów zastrzegające nadmierne odsetki nie stają się nieważne w całości, a jedynie co do nadwyżki. Nadwyżkę zaś, stosownie do treści art. 359 § 2 k.c. stanowią odsetki przerastające wysokość odsetek ustawowych. Nieważność postanowienia umowy w przedmiocie wysokości odsetek wywołuje bowiem taki skutek, jak gdyby wysokość ta nie była w inny sposób oznaczona. Dotyczy to zarówno wynagrodzenia za wskazany w umowie okres korzystania z pożyczonych pieniędzy, jak i odszkodowania z tytułu opóźnienia zwrotu tych pieniędzy.

Wyrok SN z 23 czerwca 2005 r., sygn. akt II CK 742/04, niepublikowany

Odsetki za opóźnienie w płatności sumy pieniężnej wyrażonej w walucie obcej przysługują wierzycielowi w tej samej walucie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Uchwała SN z 12 czerwca 1981 r., sygn. akt V PZP 3/81, OSNC z 1982 r. nr 7, poz. 92

Dłużnik nie może zwolnić się z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie. Odsetki stają się wymagalne z upływem pierwszego dnia od terminu wymagalności roszczenia głównego i każdy następny dzień opóźnienia powoduje wymagalność roszczenia o odsetki za okres poprzedzający tę datę. Na koniec warto jeszcze przytoczyć uchwałę SN z 8 maja 1990 r. (sygn. akt III CZP 20/90, OSNC z 1991 r. nr 1, poz. 6), zgodnie z którą: po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego należność główną wraz z obowiązującymi w dacie orzekania ustawowymi odsetkami zwłoki dopuszczalne jest dochodzenie dalszych wyższych odsetek zwłoki określonych w rozporządzeniach Rady Ministrów wydanych po dacie prawomocnego osądzenia sprawy.

Terminy zapłaty w transakcjach handlowych

Odmienne zasady stosujemy w przypadku transakcji określonych w ustawie art. 5-9 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. nr 139, poz. 1323 z późn. zm.). W rozumieniu tej ustawy transakcją handlową jest umowa, której przedmiotem jest odpłatne dostarczanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, jeżeli strony tej umowy zawierają ją w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z art. 6 ustawy, jeżeli strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31. dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Jeżeli termin zapłaty nie został określony w umowie, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za okres począwszy od 31. dnia po spełnieniu świadczenia niepieniężnego - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu do zapłaty (np. w doręczonej fakturze lub rachunku). Jeżeli dłużnik, w terminie określonym w umowie albo wezwaniu, nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, który spełnił określone w umowie świadczenie niepieniężne, wierzycielowi przysługują, bez odrębnego wezwania, odsetki w wysokości odsetek od zaległości podatkowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty. Co więcej, czynność prawna wyłączająca lub ograniczająca omówione uprawnienia jest nieważna.

PRZYKŁAD

Dostawca podpisał 10 września 2008 r. z „Porto s.j.” umowę dostawy komponentów komputerowych za cenę 150 000 zł. Została ona wykonana przez dostawcę 17 września. Termin zapłaty strony ustaliły na 2 miesiące, a zatem dostawca może już od 18 października (począwszy od 31. dnia) żądać odsetek ustawowych, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności zapłaty (17 listopada 2008 r.). Jeżeli zaś „Porto s.j.” opóźni się z zapłatą, dostawca może żądać odsetek w wysokości odsetek od zaległości podatkowych za okres od dnia wymagalności zapłaty (a w praktyce dzień po nim, czyli od 18 listopada 2008 r.).

 

Odsetki w obrocie wekslowym

Ciekawie prezentują się też kwestie odsetek od zobowiązań wekslowych. Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz.U. nr 37, poz. 282 z późn. zm.) w wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, może wystawca zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej. W każdym innym wekslu zastrzeżenie takie uważa się za nienapisane. Stopa odsetek powinna być określona w wekslu, w braku jej określenia zastrzeżenie oprocentowania uważa się za nienapisane. Odsetki biegną od daty wystawienia weksla, jeżeli nie wskazano innej daty. W wypadku weksla, którego termin płatności jest z góry ustalony, można uwzględnić zaległe odsetki już w momencie wystawienia weksla, stąd w art. 5 prawa wekslowego jest mowa tylko o wekslu płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu. W razie zamieszczenia takiej klauzuli na wekslu odsetki biegną od daty wystawienia weksla, chyba że strony uzgodniły inny termin. Warto podkreślić, że wysokość odsetek powinna wynikać z weksla, stąd nie odpowiada prawu zamieszczenie na blankiecie adnotacji, że odsetki są ustawowe. Warto wskazać w tym kontekście na wyrok SN z 8 października 1929 r. (sygn. akt Rw 840/29, OSP z 1930 r. nr 1, poz. 18), w którym czytamy: skargą o wydanie wekslowego nakazu zapłaty nie można dochodzić odsetek umownych lub bankowych, niewyrażonych w wekslu.

Na gruncie prawa wekslowego należy jeszcze wskazać na art. 48 i 49 ustawy, zgodnie z którym posiadacz weksla może żądać od zobowiązanego zwrotnie nieprzyjętej lub niezapłaconej sumy wekslowej wraz z odsetkami, jeżeli je zastrzeżono, oraz odsetek od wysokości sześć od sta, a przy wekslach wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych od dnia płatności. To samo żądanie dotyczy osoby, która wykupiła weksel i dochodzi zapłaty od swoich poprzedników. Jak wskazał SN w wyroku z 26 listopada 2002 r. (sygn. akt V CKN 1411/00, OSNC z 2004 r. nr 2, poz. 29): weksel niezupełny w chwili wystawienia (in blanco) może zostać uzupełniony przez wpisanie jako sumy wekslowej sumy wierzytelności, na zabezpieczenie której został wystawiony. Przy uzupełnieniu weksla nie jest wyłączona możliwość uwzględnienia innych wierzytelności istniejących między stronami, musi to jednak wynikać z zawartego przez nie porozumienia w przedmiocie uzupełnienia weksla. Określenie w art. 48 pkt 4 prawa wekslowego, że maksymalna wysokość prowizji komisowej może wynosić „jedną szóstą od sta od sumy wekslowej”, oznacza 1/6% (jedną szóstą procenta) sumy wekslowej.

Przedawnienie odsetek

Odsetki są świadczeniem nietypowym¹, ponieważ ich wymagalność następuje każdego dnia i z każdym też dniem następuje przedawnienie części odsetek. Precyzyjnie ujął ten problem SN w uchwale z 5 kwietnia 1991 r. (sygn. akt III CZP 20/91, OSNC z 1991 r. nr 10-12, poz. 120) stwierdzając, że: roszczenie o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym

Przedawnienie odsetek

Odsetki są świadczeniem nietypowym¹, ponieważ ich wymagalność następuje każdego dnia i z każdym też dniem następuje przedawnienie części odsetek. Precyzyjnie ujął ten problem SN w uchwale z 5 kwietnia 1991 r. (sygn. akt III CZP 20/91, OSNC z 1991 r. nr 10-12, poz. 120) stwierdzając, że: roszczenie o odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia². Jako świadczenie okresowe odsetki przedawniają się w zasadzie w terminie trzyletnim. Jeśli jednak termin przedawnienia roszczenia głównego jest krótszy, to stosujemy go również do odsetek. Najlepiej będzie posłużyć się przykładem opartym na często występującej w praktyce tzw. sprzedaży profesjonalnej. Zgodnie z art. 554 k.c. roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch. Na tle tego przepisu doszło do rozbieżności co do terminu przedawnienia odsetek. Powszechnie uważano, że po dwóch latach przedawnia się roszczenie przedsiębiorcy, o zapłatę należności głównej z umowy sprzedaży, natomiast roszczenie o odsetki od tej należności - dopiero po trzech latach. Tak było do wydania uchwały SN z 17 czerwca 2003 r. (sygn. akt III CZP 37/03, niepublikowana), w której przyjęto, że roszczenie o odsetki za opóźnienie w zapłacie ceny wynikającej z umowy sprzedaży zawartej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawnia się z upływem lat dwóch. Taka interpretacja przepisów spowodowała, że termin, w którym przedsiębiorcy mogli dochodzić od dłużników odsetek za opóźnienie w zapłacie przy umowie sprzedaży, skrócił się do dwóch lat. Komplikacje praktyczne dla wielu firm są oczywiste. Dlatego doszło do wydania uchwały SN z 26 stycznia 2005 r., sygn. akt III CZP 42/2004, Biuletyn SN z 2005 r. nr 1, poz. 11), w której stwierdzono: ustanowiony w art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 k.c. Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego³. W praktyce oznacza to zatem, że nie ma obecnie innego terminu przedawnienia odsetek niż termin trzyletni. Jeżeli roszczenie główne przedawnia się w dłuższym terminie, to termin przedawnienia odsetek ulegnie skróceniu.

ZAPAMIĘTAJ

Roszczenia o odsetki za opóźnienie przedawniają się odrębnie od roszczenia głównego, z tym jednak zastrzeżeniem, iż z reguły nie później niż z upływem terminu przedawnienia roszczenia głównego.

Adam Malinowski - radca prawny

 

¹ Warto w tym kontekście spojrzeć na uchwałę SN z 6 sierpnia 1996 r. (sygn. akt III CZP 86/96, OSNIC z 1996 r. nr 12, poz. 154, w której stwierdzono: dostawca energii elektrycznej może żądać odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, określonego zaliczkowo za tę energię w rachunku prognostycznym.

² Świadczenie pieniężne niespełnione w oznaczonym terminie albo niespełnione niezwłocznie po wezwaniu staje się od razu w całości wymagalne i może być w całości dochodzone. Natomiast roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie, chociaż powstaje już z pierwszym dniem opóźnienia, powstaje tylko co do odsetek za ten dzień. W razie dalszego opóźnienia proces powstawania tego roszczenia toczy się dalej, tzn. wierzyciel nabywa prawo do odsetek oddzielnie za każdy kolejny dzień - przez cały czas opóźnienia. Chwila powstania roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie jest, przy braku ustawowo określonych terminów płatności tych odsetek, jednoznaczna z chwilą ich wymagalności, czemu dawało wyraz orzecznictwo Sądu Najwyższego m.in. w uchwale składu 7 sędziów z dnia 22 września 1970 r. (sygn. akt III PZP 18/79, OSNCP z 1971 r. z. 1, poz. 5). Jeżeli zaś roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie powstaje i staje się wymagalne oddzielnie w każdym kolejnym dniu opóźnienia, to bieg przedawnienia tego roszczenia będzie się rozpoczynał zgodnie z treścią art. 120 k.c. również oddzielnie z każdym dniem opóźnienia.

³ W orzeczeniu z 19 stycznia 1990 r. (sygn. akt IV CR 294/89, niepublikowane) SN wyjaśnił: roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, uzyskuje byt niezależny od długu głównego i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Może więc ono istnieć, zarówno po wygaśnięciu wskutek przedawnienia świadczenia głównego, jak i po upływie terminu przedawnienia przewidzianego dla tego roszczenia, jeżeli zostało ono wcześniej spełnione.