Utwór na gruncie prawa autorskiego

Utwór jest dobrem prawnym o niematerialnym charakterze i jako taki podlega ochronie prawnej. Jednak nie każdy wytwór niematerialny jest uznawany za utwór w rozumieniu prawa autorskiego  - musi bowiem spełniać określone warunki.

Co charakteryzuje utwór?

Generalnie rzecz biorąc, za utwór ustawa uznaje każdy przejaw ludzkiej działalności twórczej o indywidualnym charakterze.  Autorem zatem może być tylko i wyłącznie człowiek (warto zapamiętać, że nie mogą nimi być osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej). Tworów przyrody, np. Maczugi Herkulesa nie uznamy zatem za przedmiot prawa autorskiego.

Utwór powinien być rezultatem działania i mieć twórczy charakter. Oznacza to, że jego istotną cechą jest wyróżnianie się na tle innych utworów, niepowtarzalność i oryginalność.

Utwór może być ustalony, co ważne – w dowolnej postaci. Liczy się, by został uzewnętrzniony, czyli by inne osoby (co najmniej jedna) mogły go odebrać. Można ustalić utwór w postaci materialnej, np. słowo pisane, jak też i niematerialnej – zaśpiewanej piosenki, czy ustnego przekazu. Od chwili ustalenia przysługuje utworowi ochrona prawa autorskiego.

Nie bierze się pod uwagę wartości przedmiotu, który jest utworem; tym mianem możemy zatem określić odręczny szkic na skrawku papieru, jak też i obrazy Beksińskiego. Oznacza to również, że sposób wyrażania utworu również nie jest narzucony, tzn. nie ma zasady, która za obraz uznaje tylko dzieło namalowane na płótnie, a rzeźbą nazywa twory wykonane w marmurze. Przy kwalifikacji danego wytworu intelektualnego jako utworu nie ma też znaczenia przeznaczenie utworu.

Utrwalenie utworu przybierać może różne formy. Sensem utrwalania jest takie ustalenie utworu przez wyrażenie jego treści na materialnym nośniku (np. papierze, płycie, kasecie, obrazie), by istniała możliwość jego wielokrotnego odtwarzania.

Jakie utwory wymienia ustawa?

Ustawa dokładnie precyzuje, co w szczególności można uznać za utwór. W katalogu art. 2 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) znalazły się utwory: 

• Wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
• Plastyczne,
• Fotograficzne,
• Lutnicze,
• Wzornictwa przemysłowego,
• Architektoniczne, architektoniczno – urbanistyczne i urbanistyczne,
• Muzyczne i słowno – muzyczne,
• Sceniczne, sceniczno – muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• Audiowizualne (w tym wizualne i audialne)