Odpowiedzialność karna pracodawcy

Prawa pracownicze chronione są nie tylko przez prawo pracy czy też prawo cywilne. Na ochronę interesów pracowniczych, a tym samym na odpowiedzialność pracodawcy z tytułu naruszenia tych interesów wskazuje również prawo karne. W szczególności zaś uregulowania takie znalazły się w rozdziale XXVIII Kodeksu Karnego zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową”.

Co do zasady naruszenie praw pracowniczych jest wykroczeniem z art. 281 i art. 282 § 1 k.p., ale jeżeli następuje ono złośliwie lub uporczywie, będzie to już przestępstwo z art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Co ważne, nie ma w tym przypadku potrzeby wykazywania, że pracownik został narażony na jakąkolwiek szkodę.

Kodeks karny stanowi, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo nawet pozbawienia wolności do 2 lat. Pracodawca, który złośliwie lub uporczywie odmawia ponownego przyjęcia pracownika do pracy, o którego przywróceniu orzekł sąd, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

W tym miejscu można zadać pytanie, czy taką samą ochroną będą objęte osoby, które wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednak jednoznaczna. Jeżeli strony zawarły umowę cywilnoprawną, a faktycznie nawiązały stosunek pracy (tzn. praca jest wykonywana pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę), to prawa zleceniobiorcy, będącego faktycznym pracownikiem, będą chronione przez art. 218 k.k. Jeżeli natomiast umowa zlecenie jest faktycznie umową cywilnoprawną, to w takim przypadku prawa zleceniobiorcy nie będą podlegały ochronie przewidzianej w przedmiotowym przepisie.

Przez pojęcie prawa pracownika, które są chronione w myśl art. 218 k.k., należy rozumieć prawo do:

• wolności pracy,

• minimalnego wynagrodzenia za pracę,

• wypoczynku,

• poszanowania godności i innych dóbr osobistych,

• równości i niedyskryminacji,

• godziwego wynagrodzenia,

• ułatwień w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.

Stąd też przestępstwem będzie każde złośliwe i uporczywe zachowanie pracodawcy (zarówno działanie, jak i zaniechanie), które oznacza naruszenie któregokolwiek z praw pracownika wynikających ze stosunku pracy.