Odpowiedzialność karna pracodawcy
REKLAMA
REKLAMA
Prawa pracownicze chronione są nie tylko przez prawo pracy czy też prawo cywilne. Na ochronę interesów pracowniczych, a tym samym na odpowiedzialność pracodawcy z tytułu naruszenia tych interesów wskazuje również prawo karne. W szczególności zaś uregulowania takie znalazły się w rozdziale XXVIII Kodeksu Karnego zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową”.
REKLAMA
Naruszenie praw pracowniczych
REKLAMA
Co do zasady naruszenie praw pracowniczych jest wykroczeniem z art. 281 i art. 282 § 1 k.p., ale jeżeli następuje ono złośliwie lub uporczywie, będzie to już przestępstwo z art. 218 § 1 Kodeksu karnego. Co ważne, nie ma w tym przypadku potrzeby wykazywania, że pracownik został narażony na jakąkolwiek szkodę.
Kodeks karny stanowi, że kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo nawet pozbawienia wolności do 2 lat. Pracodawca, który złośliwie lub uporczywie odmawia ponownego przyjęcia pracownika do pracy, o którego przywróceniu orzekł sąd, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
W tym miejscu można zadać pytanie, czy taką samą ochroną będą objęte osoby, które wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednak jednoznaczna. Jeżeli strony zawarły umowę cywilnoprawną, a faktycznie nawiązały stosunek pracy (tzn. praca jest wykonywana pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę), to prawa zleceniobiorcy, będącego faktycznym pracownikiem, będą chronione przez art. 218 k.k. Jeżeli natomiast umowa zlecenie jest faktycznie umową cywilnoprawną, to w takim przypadku prawa zleceniobiorcy nie będą podlegały ochronie przewidzianej w przedmiotowym przepisie.
Przez pojęcie prawa pracownika, które są chronione w myśl art. 218 k.k., należy rozumieć prawo do:
• wolności pracy,
• minimalnego wynagrodzenia za pracę,
• wypoczynku,
• poszanowania godności i innych dóbr osobistych,
• równości i niedyskryminacji,
• godziwego wynagrodzenia,
• ułatwień w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.
Stąd też przestępstwem będzie każde złośliwe i uporczywe zachowanie pracodawcy (zarówno działanie, jak i zaniechanie), które oznacza naruszenie któregokolwiek z praw pracownika wynikających ze stosunku pracy.
Do takich zachowań można zaliczyć:
• wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów prawa pracy,
• naruszenie przepisów o czasie pracy,
• niewypłacenie wynagrodzenia lub świadczenia ubezpieczeniowego,
• odmowę udzielenia urlopu,
• naruszenie praw kobiet i młodocianych wynikających z przepisów prawa pracy.
Prawa pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego obejmują prawo do otrzymywania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w przewidzianych przez prawo sytuacjach, w określonych terminach i wysokości.
Kodeks karny w art. 218 nie chroni prawa pracownika do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ponieważ ochrona tego prawa znalazła się w odrębnym przepisie Kodeksu karnego (art. 220 k.k.).
WaŻne!
Ochrona przewidziana w art. 218 k.k. nie obejmuje praw wynikających ze zbiorowego prawa pracy, tj. prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych czy prawa do strajku.
Nieprzywrócenie do pracy
Warunkiem odpowiedzialności z art. 218 k.k. jest to, aby pracodawca odmówił przywrócenia pracownika do pracy, w sytuacji gdy o takim przywróceniu orzekł właściwy organ. Wątpliwości w tym aspekcie nie powoduje sytuacja, gdy to sąd orzeka o przywróceniu pracownika do pracy. Jeżeli jednak pracownik nie pójdzie do sądu, a zażąda postępowania przed komisją pojednawczą, w którego efekcie zostanie zawarta ugoda między stronami, to pojawia się wątpliwość, czy niewykonanie takiej ugody będzie przestępstwem. Niewykonanie ugody nie wystarczy do odpowiedzialności za przestępstwo. W art. 218 k.k. mowa jest bowiem wyraźnie o orzeczeniu, a nie o ugodzie - stąd niewykonanie ugody nie jest przestępstwem, a jedynie wykroczeniem.
Obowiązek wypłaty wynagrodzenia
Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589 ze zm.) dodała do art. 218 regulację, w myśl której pracodawca, który jest zobowiązany orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Szczególną uwagę w tym zakresie zwraca wysokość sankcji za takie działanie pracodawcy. Naruszenie praw pracownika wynikających ze stosunku pracy lub z ubezpieczenia społecznego podlega karze pozbawienia wolności do 2 lat. W regulacji, o której mowa, kara pozbawienia wolności może zostać orzeczona nawet na 3 lata.
Sprawca przestępstwa
Sprawcą przestępstwa z art. 218 k.k. może być tylko pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu. Nie ma wątpliwości, że jeżeli pracodawcą jest osoba fizyczna, to tylko ta osoba indywidualnie może być sprawcą tego przestępstwa. Problem może pojawić się w zakładach pracy, które mają złożoną strukturę organizacyjną. W takich zakładach sprawcą może być każda osoba, która z mocy przepisów wewnętrznych spółki (regulaminu, statutu) jest upoważniona do wykonywania w imieniu pracodawcy czynności z zakresu prawa pracy, np. członek zarządu, kierownik działu kadr).
Uporczywość i złośliwość działania
REKLAMA
Przestępstwo z art. 218 k.k. może zaistnieć, gdy pracodawca działa w sposób uporczywy lub złośliwy. W doktrynie przyjmuje się, że złośliwe zachowanie ma miejsce, gdy pracodawca wstrzymuje pracownikowi wynagrodzenie w celu dokuczenia mu, wyrządzenia mu przykrości. Innymi słowy, złośliwość musi wynikać z chęci dokuczenia, okazania lekceważenia itp.
Uporczywość zachodzi natomiast w sytuacji, w której pracodawca wielokrotnie odmawia żądaniu pracownika, chociaż jest ono uzasadnione i oparte na prawie. Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że pojęcie uporczywości zawiera zarówno wielokrotność uchylania się od wykonania powinności, jak i świadomość niweczenia tym możliwości osiągnięcia stanu założonego przez prawo (postanowienie SA z 13 grudnia 2000 r., II AK z 289/00, KZS 2000/12/28).
Postępowanie
Ściganie przestępstw w art. 218 k.k. następuje z oskarżenia publicznego z urzędu. Sprawy takie rozpoznaje sąd rejonowy. Postępowanie jest prowadzone natomiast w formie dochodzenia przez prokuraturę. Państwowa Inspekcja Pracy sama nie może prowadzić takiego postępowania, nie ma do tego uprawnień. Natomiast najczęściej to PIP jest autorem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, na skutek którego wszczynane jest takie postępowanie.
Bartłomiej Sikora
aplikant adwokacki
Podstawa prawna:
• art. 218 Kodeksu karnego.
REKLAMA
REKLAMA