Kto i kiedy ma obowiązek zapłacić VAT, a kiedy podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza dla celów VAT obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Obejmuje ona również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega między innymi odpłatna dostawa towarów, czyli sprzedaż przez podatnika VAT czynnego dokonywana na rzecz innego przedsiębiorcy lub osoby prywatnej.

Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlega z kolei taka czynność, która w żaden sposób nie jest objęta zakresem przedmiotowym ustawy o VAT (ani jako zwolniona, ani jako opodatkowana) z punktu widzenia którejkolwiek ze stron tej czynności.

Przepisy ustawy o VAT mają wpływ na opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Temu ostatniemu podatkowi podlegają transakcje dokonywane w obrocie nieprofesjonalnym pomiędzy osobami prywatnymi, np. umowa sprzedaży samochodu przez osoby niebędące przedsiębiorcami. Nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

• opodatkowana podatkiem od towarów i usług,

• zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:

• umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,

• umowy spółki i jej zmiany,

• umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Oznacza to, że wyłączenie z podatku od czynności cywilnoprawnych będzie miało zastosowanie do sytuacji, w których stroną czynności będzie podatnik zwolniony podmiotowo z VAT, jak również gdy czynność będzie zwolniona przedmiotowo z VAT.

Jednak wyjątkiem niepodlegającym wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych są umowy sprzedaży, m.in. prawa użytkowania wieczystego.