Jakie skutki w podatkach dochodowych ma skorzystanie przez przedsiębiorcę z kaucji

Kaucja ma zwrotny charakter. Jest zwracana dłużnikowi, jeśli prawidłowo spełnił on swoje świadczenie. Mamy zatem w przypadku kaucji do czynienia ze świadczeniem ograniczonym w czasie. W majątku beneficjenta z jednej strony pojawia się określona kwota pieniężna, jednocześnie jednak powinien on uwzględnić fakt, że zwróci ją, jeżeli zobowiązany prawidłowo wypełni postanowienia umowy. Nie dochodzi zatem do przysporzenia w majątku uprawnionego. W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że o zaliczeniu danego przysporzenia majątkowego do przychodów decyduje jego definitywny charakter w tym sensie, że w sposób ostateczny faktycznie powiększa ono aktywa danego podmiotu.

Przypomnę, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 14 maja 1998 r. (SA/Sz 1305/97) stwierdził m.in., że o tym, czy kaucja stanowi przychód, decyduje nie brak jej w katalogu wartości niezaliczonych przez ustawę z 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych do przychodów (art. 12 ust. 4), ale to, czy jest ona wartością przez podatnika otrzymaną w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 1. Otrzymanymi pieniędzmi lub wartościami pieniężnymi są w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy tylko takie wartości, które powiększają aktywa majątkowe podatnika, a więc takie, którymi może on rozporządzać jak własnymi. Skoro kaucja nie może być uznana za wartość „otrzymaną” w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - nie może być uznana za przychód.

Należy stwierdzić, że kwota kaucji stanie się dla wierzyciela przychodem dopiero wówczas, gdy zgodnie z umową, zaspokoi on swoje roszczenia z kaucji. W doktrynie ugruntowane jest stanowisko, że w takim przypadku kaucja pełni rolę kary umownej. Momentem powstania przychodu będzie dzień, w którym kaucja stała się kwotą należną, tzn. dzień wystąpienia okoliczności, które uprawniają wierzyciela do zaspokojenia się z kaucji (przypomnę, że zwrócono na to uwagę w Gazecie Prawnej nr 38/2007).

Podatnik, na którym ciąży obowiązek wypłaty kaucji, nie będzie mógł zaliczyć jej wartości do kosztów podatkowych. Argumenty przemawiające za takim stanowiskiem są zbieżne z tymi, które dotyczą nieuznania kaucji za przychód podatkowy. Może się jednak okazać, że również w sytuacji, gdy uprawniony zaspokoi się z kwoty kaucji na skutek niewykonania zobowiązania przez dłużnika, dłużnik nie będzie mógł zaliczyć kwoty kaucji do kosztów podatkowych. Wynika to z faktu, iż zaspokojenie się z kaucji powinno być traktowane tak samo jak zapłata kary umownej. Przepisy ustaw podatkowych wykluczają w niektórych sytuacjach możliwość zaliczenia kary umownej do kosztów uzyskania przychodów. Dzieje się tak m.in. w przypadku, gdy kara umowna płacona jest z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót lub usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

ANDRZEJ DĘBIEC

partner Kancelaria Lovells

(KT)

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).

• Art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).