W wypadku niewykonania przez spółkę jawną zobowiązań, wierzyciele, których roszczenia nie zostały skutecznie zaspokojone, mogą skierować egzekucję nie tylko do majątku spółki, ale przede wszystkim do majątku osobistego jej wspólników.
Spółka jawna, jako jeden z typów spółek osobowych, charakteryzuje się wszelkimi cechami typowymi dla tej kategorii spółek prawa handlowego. Przede wszystkim spółka jawna:
• nie posiada wyodrębnionych organów (spółkę reprezentują wspólnicy),
• nie posiada osobowości prawnej (co w praktyce oznacza, że nie jest ona odrębnym, od wspólników ją tworzących, podmiotem).
Za zobowiązania spółki odpowiedzialność ponoszą jej wspólnicy, także swym majątkiem prywatnym.
Powyższa regulacja wynika z art. 22 kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.
Pomimo istniejącej zasady osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki jawnej przepisy kodeksu spółek handlowych zawierają jednak istotne ograniczenia w zakresie prowadzenia egzekucji z majątku prywatnego wspólników celem zaspokojenia wierzycieli samej spółki.
Pamiętać bowiem należy, że zasadą przy kreowaniu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej jest odpowiedzialność samej spółki.
Artykuł 31 k.s.h. stanowi, że wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólników dopiero w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Konsekwencją powyższego jest fakt, że wierzyciel zobowiązany jest uprzednio podjąć próbę zaspokojenia się z majątku spółki. Bez skierowania wcześniejszej egzekucji do majątku spółki jawnej nie jest on uprawniony do egzekwowania swoich roszczeń z prywatnego majątku wspólnika.
Warto podkreślić, że, wierzyciel ma możliwość skierowania pozwu przeciwko wspólnikowi spółki jawnej, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bez- skuteczna. Ograniczeniom podlega jedynie sama egzekucja. Skierowane przeciwko wspólnikowi powództwo będzie mogło zostać zrealizowane dopiero w sytuacji wykazania bezsku- teczności egzekucji prze-ciwko samej spółce.
W praktyce przyjmuje się, że w sytuacji, kiedy pozew został wniesiony wyłącznie przeciwko spółce (a nie przeciwko wspólnikowi) nie jest konieczne wytaczanie osobnego powództwa przeciwko wspólnikom, albowiem treść art. 7781 kodeksu postępowania cywilnego pozwala na nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej, chociażby tytuł egzekucyjny był wydany wyłącznie przeciwko spółce.
By uniknąć nieporozumień w praktyce, należy dokonać rozróżnienia na roszczenia powstałe przed datą 20 stycznia 2005 r. oraz powstałe po tej dacie. W przypadku bowiem egzekwowania roszczeń powstałych przed wyżej wskazaną datą sąd w każdym przypadku tytułu egzekucyjnego wydanego przeciwko wspólnikowi pozostającemu w związku małżeńskim nadaje klauzulę wykonalności także przeciwko jego małżonkowi.
Natomiast, w odniesieniu do roszczeń powstałych po 20 stycznia 2005 r. ustawodawca przyjął, iż zaspokojenie długu wynikającego z zobowiązania zaciągniętego przez małżonka wspólnika z całego majątku obojga małżonków powinno mieć jedynie charakter wyjątkowy.
W tym celu ustawodawca wprowadził wymóg, by nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko wspólnikowi było możliwe dopiero po wykazaniu przez wierzyciela, dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Należy jednakże podkreślić, iż w każdym z ww. przypadków odpowiedzialność małżonka wspólnika ogranicza się wyłącznie do majątku objętego wspólnością majątkową i nie może dotyczyć majątku osobistego małżonka wspólnika.
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).
Barbara Trefoń-Jabłońska
Radca prawny w Kancelarii P. Stopczyk & R. Mikulski w Warszawie
