REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Konflikt przy prowadzeniu spraw spółki jawnej

Mikołaj Barczak
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Jakie są zasady podejmowania przez wspólników decyzji dotyczących prowadzenia spraw spółki jawnej? Jakie mogą być konsekwencje konfliktów w tym zakresie? Czy dopuszczalne jest modyfikowanie wskazanych wyżej zasad postanowieniami umowy spółki?

Przepisy kodeksu spółek handlowych dotyczące prowadzenia spraw spółki jawnej mają zasadniczo charakter dyspozytywny, to jest względnie obowiązujący. Oznacza to, że przepisy kodeksowe mają zastosowanie wtedy, gdy umowa spółki nie stanowi inaczej. Ustawodawca przyjmuje bowiem, że choć stosunki zewnętrzne w spółce (z uwagi na potrzebę ochrony osób trzecich i bezpieczeństwa obrotu) powinny być regulowane przepisami bezwzględnie obowiązującymi, to układanie stosunków wewnętrznych pomiędzy wspólnikami powinno być pozostawione do ich dyspozycji.

REKLAMA

Regulacje zawarte w k.s.h. tworzą pewien wzorzec współdziałania wspólników, który bardzo dobrze funkcjonuje w przypadku istnienia harmonijnej współpracy pomiędzy wszystkimi wspólnikami. Należy jednak zwrócić uwagę, że stosowanie ogólnych zasad wynikających z k.s.h. w razie konfliktu między wspólnikami może doprowadzić do istotnych utrudnień w funkcjonowaniu spółki jawnej.

Kodeksowe zasady prowadzenia spraw spółki

Przyjmuje się, że prowadzenie spraw spółki jawnej polega na dokonywaniu czynności faktycznych i prawnych dla realizacji celu i innych postanowień umowy spółki. Prowadzenie spraw spółki dotyczy sfery wewnętrznych stosunków spółki, to jest stosunków pomiędzy wspólnikami (por. art. 37-47 kodeksu spółek handlowych). Natomiast zewnętrzne aspekty reprezentacji spółki (w stosunkach pomiędzy spółką a osobami trzecimi) określają przepisy art. 29-30 k.s.h.

Warto wiedzieć:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Zasadą jest, że każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki jawnej (wspólnik może zostać wyłączony od prowadzenia spraw spółki tylko na mocy postanowień umowy spółki albo na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu). Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem takiej sprawy, choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników (w takim przypadku konieczna jest jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki). W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki.

REKLAMA

Wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może jednak bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę. Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Odwołać prokurę może zaś każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki.

Dla określenia zakresu uprawnień wspólników związanych z prowadzeniem spraw spółki przepisy k.s.h. posługują się pojęciem „zwykłe czynności spółki”. Pojęcie to nie zostało ustawowo zdefiniowane. Przy jego wykładni należy każdorazowo brać pod uwagę okoliczności faktyczne istniejące w konkretnej spółce. Dzieje się tak, ponieważ identyczne czynności mogą być różnie oceniane w zależności od przedmiotu działalności spółki oraz rozmiarów prowadzonej przez nią działalności (przykładowo dla dużej spółki zajmującej się wynajmem nieruchomości wynajęcie jednego z wielu lokali będących jej własnością będzie zazwyczaj czynnością z zakresu zwykłych czynności spółki; natomiast wynajęcie przez małą spółkę jej jedynego lokalu należałoby zakwalifikować jako czynność przekraczającą zakres zwykłych czynności spółki). Sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki są to czynności dokonywane przez spółkę wyjątkowo, o istotnym znaczeniu z punktu widzenia funkcjonowania spółki (np. zaciągnięcie długoterminowego kredytu, zakup nieruchomości o dużej wartości).

Jak wskazano powyżej:

1. Sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki mogą być podejmowane przez każdego ze wspólników samodzielnie. Oznacza to, że w powyższym zakresie działanie jednego wspólnika jest skuteczne względem spółki. Dopiero wyraźny sprzeciw choćby jednego z pozostałych wspólników wyrażony przed dokonaniem czynności powoduje, że dla dokonania tej czynności wymagana staje się uchwała wspólników. W myśl ogólnych zasad k.s.h. dla powzięcia takiej uchwały konieczna będzie jednomyślność wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Ponieważ - również zgodnie z ogólną regułą przyjętą przez k.s.h. - każdy ze wspólników ma prawo prowadzenia spraw spółki, oznacza to, że zasadą będzie konieczność uzyskania w takim przypadku jednomyślności wszystkich wspólników.

2. Sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności spółki wymagają zgody wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. Decyzje strategiczne z punktu widzenia spółki muszą być zatem podejmowane jednomyślnie. Wymóg ten oznacza, że nawet wspólnicy pozbawieni prawa prowadzenia spraw spółki (na mocy umowy spółki albo orzeczenia sądu) mają wpływ na podjęcie decyzji o dokonaniu czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności spółki.

3. Wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników wykonać czynność nagłą. Zasada ta dotyczy zarówno zwykłych czynności spółki, jak i czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki. Czynnościami nagłymi są czynności, których zaniechanie mogłoby wyrządzić poważną szkodę spółce.

Skutki braku jednomyślności wspólników

Przytoczone wyżej regulacje wskazują jednoznacznie, że tworząc kodeksowy model prowadzenia spraw spółki, ustawodawca oparł się przede wszystkim na zasadzie jednomyślności wspólników. W razie konfliktu między wspólnikami może to doprowadzić do sparaliżowania działań spółki, nawet w drobnych sprawach. Nietrudno bowiem wyobrazić sobie, że jeden ze wspólników może konsekwentnie sprzeciwiać się podejmowaniu przez każdego z pozostałych wspólników działań nawet w sprawach nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki. Sprzeciw ten spowoduje konieczność podjęcia uchwały przez wspólników. W przypadku zaś, gdy wszyscy wspólnicy mają prawo do prowadzenia spraw spółki (takie rozwiązanie kodeks przewiduje jako domyślne), jest oczywiste, że wspólnik, który był przeciwny podjęciu określonej czynności, będzie głosował przeciwko podjęciu uchwały zezwalającej na dokonanie tej czynności. Tym samym nie dojdzie do jednomyślnego podjęcia uchwały przez wspólników posiadających prawo prowadzenia spraw spółki. W podobny sposób mogą być blokowane decyzje w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki: sprzeciw jednego wspólnika - w tym przypadku nawet pozbawionego prawa prowadzenia praw spółki - uniemożliwi dokonanie czynności istotnej z punktu widzenia interesów spółki.

Nie jest przy tym możliwe obejście powyższych utrudnień za pomocą stosowania regulacji o podejmowaniu czynności nagłej przez wspólnika mającego prawo do prowadzenia spraw spółki. W trybie art. 44 k.s.h. mogą być podejmowane tylko czynności nagłe, których zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę. Tym samym zakres czynności, które mogą być dokonane przez wspólnika na podstawie powyższego przepisu, jest wyjątkowo wąski.

Dopuszczalne modyfikacje umowne

Istnieje jednak możliwość uniknięcia większości wskazanych wyżej problemów związanych z różnicami zdań pomiędzy wspólnikami spółki jawnej. W myśl art. 37 k.s.h. regulacje kodeksowe dotyczące prowadzenia spraw spółki jawnej mają zastosowanie tylko wtedy, gdy umowa spółki nie stanowi inaczej. Odstępstwa te mogą być wprowadzane już przy zawieraniu umowy spółki albo później, w drodze wprowadzenia zmian do treści umowy. Charakter bezwzględnie obowiązujący mają jedynie przepisy art. 38 k.s.h. Zgodnie z ich treścią:

1. Nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Jednakże dopuszczalne jest zawarcie w umowie spółki jawnej zapisu, zgodnie z którym do prowadzenia spraw spółki uprawnionych jest kilka osób, z których tylko jedna ma status wspólnika spółki.

2. Nie można ograniczyć prawa wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz jego prawa do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów spółki. Prawo kontroli przysługuje bowiem wspólnikowi jako prawo osobiste i nie może być ono przeniesione na inny podmiot (por. art. 55 k.s.h.). Nie wyklucza to oczywiście możliwości posłużenia się przez wspólnika osobą trzecią (np. posiadającą wiedzę prawniczą albo z zakresu rachunkowości) w celu wykonania prawa kontroli, jednak w takim przypadku osoba ta będzie działać w imieniu wspólnika.

Z zastrzeżeniem powyższych dwóch wyjątków wspólnicy posiadają zatem swobodę umownego ustalania zasad prowadzenia spraw spółki. Oznacza to, że dopuszczalne jest np. przyjęcie w umowie spółki zasady, zgodnie z którą prowadzenie spraw spółki zostaje powierzone wyłącznie jednemu albo kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. W takim wypadku - jeśli wspólnicy nie ustalili inaczej - do prowadzenia spraw spółki przez tylko niektórych wspólników stosuje się przepisy ustawy dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników. Wymaganą przez przepisy uchwałę wszystkich wspólników zastępuje wówczas uchwała tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw spółki. Rozwiązanie to ogranicza zatem krąg osób uprawnionych do podejmowania decyzji.

Przykład

Wspólnikami spółki jawnej są Adam A., Bronisław B. i Cezary C. Zgodnie z umową spółki, prawo prowadzenia spraw spółki zostało powierzone tylko Adamowi A. i Bronisławowi B. Natomiast Cezary C. został wyłączony od prowadzenia spraw spółki. Obecnie wspólnicy rozważają sprzedaż określonej partii towaru wyprodukowanego przez spółkę (co stanowi czynność objętą zakresem zwykłych czynności spółki) nowemu kontrahentowi. Cezary C. jest przeciwny zawarciu tej umowy. Ponieważ jednak, zgodnie z umową, został on wyłączony od prowadzenia spraw spółki, jego zgoda na dokonanie powyższej czynności nie jest wymagana. Natomiast gdyby sprzeciw Cezarego C. dotyczył zakupu przez spółkę nowej nieruchomości (co stanowiłoby czynność przekraczającą zakres zwykłych czynności spółki), jego zgoda - w braku odmiennego postanowienia umowy spółki - nadal byłaby wymagana (w myśl art. 43 k.s.h.).

Zakres odstępstw od zasad ogólnych zawartych w k.s.h., które mogą być zastrzeżone w umowie spółki, jest oczywiście szerszy. Przykładowo dopuszczalne będzie także zawarcie w umowie spółki zapisu, zgodnie z którym nie tylko ustanowienie prokurenta, ale również jego odwołanie wymaga zgody wszystkich wspólników posiadających prawo prowadzenia praw spółki.

Pozbawienie wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki przez sąd

Konflikt istniejący pomiędzy wspólnikami może doprowadzić do sytuacji, w której przyjęcie - w drodze zmiany umowy spółki (wymagającej wszak jednomyślności) - nowych zasad prowadzenia spraw spółki będzie niemożliwe. W takim przypadku, w celu zlikwidowania istniejącego paraliżu decyzyjnego, wspólnicy mogą skorzystać z rozwiązania polegającego na sądowym odebraniu wspólnikowi prawa prowadzenia spraw spółki (art. 47 k.s.h.). Również art. 47 k.s.h. ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że znajduje on zastosowanie tylko wtedy, gdy umowa spółki nie wyłącza jego zastosowania. Należy jednak postulować, aby wspólnicy jedynie w wyjątkowych przypadkach rezygnowali z tego uprawnienia. Może się bowiem okazać, iż będzie to w praktyce jedyny instrument prawny umożliwiający likwidację konfliktu pomiędzy wspólnikami spółki jawnej.

Dla pozbawienia wspólnika prowadzenia spraw spółki konieczne jest zatem wytoczenie przez spółkę powództwa przeciwko temu wspólnikowi. Z chwilą uprawomocnienia się takiego konstytutywnego wyroku pozwany wspólnik traci prawo prowadzenia spraw spółki.

Co warte odnotowania, decyzja o wytoczeniu omawianego powództwa należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, wobec czego wspólnik mający zostać pozbawiony prawa prowadzenia spraw spółki teoretycznie powinien wyrazić zgodę na wytoczenie takiego powództwa. W praktyce jednak odrzuca się takie rozumowanie wskazując, że prowadziłoby ono do niemożności skorzystania przez spółkę z omawianego powództwa (skonfliktowany wspólnik zawsze sprzeciwiałby się powództwu o pozbawienie go prawa do prowadzenia spraw spółki). Z tych względów uchwała wspólników o wytoczeniu powództwa przeciwko wspólnikowi nie musi być podjęta za zgodą wspólnika, który ma zostać pozbawiony prawa do prowadzenia spraw spółki.

Zgodnie z regulacją kodeksową pozbawienie wspólnika prawa do prowadzenia spraw spółki wymaga zaistnienia „ważnych powodów”. Kodeks nie definiuje tego pojęcia pozostawiając jego dookreślenie doktrynie i orzecznictwu. W praktyce wskazuje się, że mogą to być zarówno powody subiektywne (nierzetelność wspólnika albo jego nieuzasadniona konfliktowość), jak i obiektywne (ciężka choroba lub długotrwały wyjazd zagraniczny, który uniemożliwia wspólnikowi prowadzenie spraw spółki). Nie ma przy tym przeszkód, aby wspólnicy już w umowie spółki zawarli katalog przykładowych sytuacji, które uznają za ważne powody uzasadniające wystąpienie z powództwem o odebranie wspólnikowi prawa do prowadzenia spraw spółki.

Warto wiedzieć:

Nawet w przypadku pozbawienia wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki przez sąd, dla dokonania czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki - w braku odmiennego zastrzeżenia umownego - nadal będzie wymagana zgoda tego wspólnika (art. 43 k.s.h.).

W razie niemożliwego do rozwiązania konfliktu pomiędzy wspólnikami konieczne może okazać się ostatecznie nawet rozwiązanie spółki przez sąd lub orzeczenie przez sąd o wyłączeniu danego wspólnika ze spółki (art. 63 k.s.h.).

Zgodnie z przepisem art. 63 k.s.h. każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli jednak ważny powód zachodzi po stronie jednego ze wspólników, sąd może na wniosek pozostałych wspólników orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki. Przeciwne postanowienia umowy są nieważne.

Uprawnienie do reprezentowania spółki

Jak wskazano powyżej, zasady reprezentowania spółki na zewnątrz (to jest w stosunkach między spółką a osobami trzecimi) określają przepisy art. 29-30 k.s.h. Prawo reprezentacji oznacza kompetencję do dokonywania czynności prawnej wobec osób trzecich ze skutkiem dla spółki.

Zasadą jest, że każdy wspólnik ma prawo do reprezentowania spółki (prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki). Umowa spółki może jednak przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. W braku takiego zastrzeżenia w treści umowy, pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki będzie mogło nastąpić tylko z ważnych powodów na mocy prawomocnego wyroku sądu.

Przykład

Wspólnik Adam A., uprawniony do samodzielnego reprezentowania spółki jawnej, zawarł umowę sprzedaży z osobą trzecią. Umowa ta będzie wiążąca dla spółki, która nie może bronić się wobec kontrahenta przez podniesienie zarzutu braku zgody pozostałych wspólników na dokonanie tej czynności prawnej. Adam A. poniesie natomiast wobec spółki odpowiedzialność z tytułu zawarcia umowy wbrew wymogom wiążącym go w stosunkach wewnętrznych (zgodnie z przepisem art. 45 k.s.h.).

W celu uniknięcia powyższej sytuacji, w razie braku dostatecznego zaufania pozostałych wspólników w stosunku do Adama A., można zastrzec w umowie spółki, że nie jest on uprawniony do reprezentowania spółki albo że jest on uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem.

Podstawa prawna:

ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 z późn.zm.).

Mikołaj Barczak

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Prawo Przedsiębiorcy

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Dodatkowy dzień wolny od pracy dla wszystkich pracowników w 2025 r.? To już pewne

Dodatkowy dzień wolny od pracy dla wszystkich pracowników? To już pewne. 27 listopada 2024 r. Sejm uchwalił nowelizację ustawy. Wigilia od 2025 r. będzie dniem wolnym od pracy. Co z niedzielami handlowymi? 

Zeznania świadków w sprawach o nadużycie władzy w spółkach – wsparcie dla wspólników i akcjonariuszy

W ostatnich latach coraz częściej słyszy się o przypadkach nadużyć władzy w spółkach, co stanowi zagrożenie zarówno dla transparentności działania organizacji, jak i dla interesów wspólników oraz akcjonariuszy. Przedsiębiorstwa działające w formie spółek kapitałowych z założenia powinny funkcjonować na zasadach transparentności, przejrzystości i zgodności z interesem wspólników oraz akcjonariuszy. 

BCM w przemyśle: Nie chodzi tylko o przestoje – chodzi o to, co tracimy, gdy im nie zapobiegamy

Przerwa w działalności przemysłowej to coś więcej niż utrata czasu i produkcji. To potencjalny kryzys o wielowymiarowych skutkach – od strat finansowych, przez zaufanie klientów, po wpływ na środowisko i reputację firmy. Dlatego zarządzanie ciągłością działania (BCM, ang. Business Continuity Management) staje się kluczowym elementem strategii każdej firmy przemysłowej.

Z czym mierzą się handlowcy w czasie Black Friday?

Już 29 listopada będzie wyczekiwany przez wielu konsumentów Black Friday. Po nim rozpocznie się szał świątecznych zakupów i zarazem wytężonej pracy dla handlowców. Statystyki pokazują, że Polacy z roku na rok wydają i zamawiają coraz więcej. 

REKLAMA

Taryfa C11. Szaleńcze ceny prądu w Polsce: 1199 zł/MWh, 2099 zł/MWh, 2314 zł/MWh, 3114 zł/MWh

To stawki dla biznesu. Małe i średnie firmy (MŚP nie będzie w 2025 r. objęty zamrożeniem cen prądu. 

Brakuje specjalistów zajmujących się cyberbezpieczeństwem. Luka w ujęciu globalnym od 2023 roku wzrosła o blisko 20 proc., a w Europie o 12,8 proc.

Brakuje specjalistów zajmujących się cyberbezpieczeństwem. Luka w ujęciu globalnym od 2023 roku wzrosła o blisko 20 proc., a w Europie o 12,8 proc. Ekspert przypomina: bezpieczeństwo nie jest kosztem, a inwestycją, która zapewnia ciągłość i stabilność operacyjną

Zamrożenie cen energii w 2025 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw krytycznie o wycofaniu się z działań osłonowych wobec firm

Zamrożenie cen energii w 2025 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorstw krytycznie o wycofaniu się z działań osłonowych wobec firm. Interweniuje u premiera Donalda Tuska i marszałka Sejmu Szymona Hołowni.

ZUS: Wypłacono ponad 96,8 mln zł z tytułu świadczenia interwencyjnego. Wnioski można składać do 16 marca 2025 r.

ZUS: Wypłacono ponad 96,8 mln zł z tytułu świadczenia interwencyjnego. Wnioski można składać do 16 marca 2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował, że przygotowuje kolejne wypłaty świadczenia.

REKLAMA

Black Friday, Cyber Monday. Cyberprzestępcy już na to czekają. Jak firmy mogą się zabezpieczyć?

Black Friday, Cyber Monday. Cyberprzestępcy już na to czekają. Jak firmy mogą się zabezpieczyć przed zagrożeniami? Przedświąteczny sezon zakupowy może stwarzać zagrożenia nie tylko dla klientów ale także dla sklepów.

Wiarygodność ekonomiczna państwa. Problem dla Polski i Węgier

Polska i Węgry mają wyzwania związane z wiarygodnością ekonomiczną – tak wynika z tegorocznego Indeksu Wiarygodności Ekonomicznej. Dotyczy to w szczególności obszarów praworządności, finansów publicznych i stabilności pieniądza.

REKLAMA