REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Filip Kolańczyk
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

W praktyce obrotu gospodarczego powszechnie spotyka się z pojęciem przewłaszczenia na zabezpieczenie. Często jego stosowanie budzi wątpliwości. Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest umową nienazwaną, nie uregulowaną szczegółowo w przepisach prawa.

Dopuszczalność stosowania umowy przewłaszczenia wynika z zasady swobody zawierania umów, wynikającej z art. 3531 kc. Na gruncie prawa bankowego istnieje wprawdzie ogólna regulacja przewłaszczenia na zabezpieczenie, dotyczy ona jednak wyłącznie wierzytelności banków (art. 101 ustawy Prawo bankowe). Stąd też nie można uznać, że stanowi ona powszechne uregulowanie tej instytucji w stosunku do innych niż banki podmiotów.

REKLAMA

Pojęcie przewłaszczenia na zabezpieczenie

W klasycznym ujęciu umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie polega na tym, że dłużnik w celu zabezpieczenia istniejącej wierzytelności przenosi na wierzyciela własność określonej rzeczy. Wierzyciel natomiast po spłacie przez dłużnika wierzytelności zabezpieczonej przewłaszczeniem lub wystąpienia innego zdarzenia opisanego w umowie zobowiązany jest przenieść własność rzeczy z powrotem na dłużnika. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 września 2003 roku (III CZP 53/03, OSNC 2004/11/170), „umowa o przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie jest jednym ze sposobów zapewnienia wierzycielowi realizacji pieniężnego zobowiązania dłużnika. Jej istotę stanowi przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy w celu jego zaspokojenia w razie niewykonania przez dłużnika zobowiązania oraz zobowiązanie się wierzyciela do zwrotnego przeniesienia własności, jeżeli dłużnik zobowiązanie wykona”.

W praktyce oprócz opisanego modelu klasycznego umowy przewłaszczenia przyjmują także następujące formy:

• umowy zobowiązującej do przeniesienia własności z zastrzeżeniem warunku zawieszającego (własność w takiej sytuacji przejdzie automatycznie z chwilą ziszczenia się tego warunku);

Dalszy ciąg materiału pod wideo

• umowy warunkowej, tzn. zastrzegającej warunek do przejęcia prawa własności.

Przedmiot przewłaszczenia

Przedmiotem przewłaszczenia na zabezpieczenie mogą być rzeczy ruchome, prawa majątkowe, a także o rzeczy zmiennym składzie (np. zapasy magazynowe).

Wątpliwości niekiedy budzi fakt możliwości przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości. Zdaniem części doktryny zabezpieczenie takie jest sprzeczne z art. 157 kc. Odmienne zapatrywanie w tej sprawie ma jednak Sąd Najwyższy, który w orzeczeniach z dnia 29 maja 2000 r. (III CKN 246/00, OSNC 2000/11/213) i 8 marca 2002 r. (III CKN 748/00, OSNC 2003/3/33) przesądził jednak dopuszczalność przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości, wskazując wyraźnie, że „przewłaszczenie nieruchomości na kredytodawcę wraz z jego zobowiązaniem się do przeniesienia własności tej nieruchomości na kredytobiorcę w razie terminowej spłaty kredytu nie narusza art. 157 § 1 w związku z art. 58 § 1 i art. 94 kc”. Zdaniem Sądu Najwyższego spłata zobowiązania, jakim jest kredyt, nie jest warunkiem w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, albowiem zależy wyłącznie od woli strony (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1999 r., I CKN 1069/98, OSNC 1999/9/160). W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że konstruując umowę przewłaszczenia nieruchomości, trzeba zwrócić szczególną uwagę na jej konstrukcję, tak by uniknąć wątpliwości co do naruszenia art. 157 § 1 kc.

Forma umowy

REKLAMA

Co do zasady umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie przenosząca własność na wierzyciela może być zawarta w dowolnej formie, chyba że przepis prawa przewiduje dla ważności określonej czynności prawnej inną formę (np. dla przeniesienia własności nieruchomości konieczne jest sporządzenie umowy przewłaszczenia w formie aktu notarialnego, na przedsiębiorstwa formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym).

Zawarcie umowy przewłaszczenia w formie ustnej, choć teoretycznie dopuszczalne, rodzi jednak wątpliwości przede wszystkim natury dowodowej. Trudne może okazać się bowiem wykazanie faktu ustanowienia zabezpieczenia oraz zasad jego realizacji. Problemy mogą także powstać przy zgłoszeniu przejścia prawa własności odpowiednim organom administracji, np. przy rejestracji zmiany właściciela samochodu.

REKLAMA

Zawierając umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie, warto zwrócić uwagę na treść art. 84 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, zgodnie z którym umowa przeniesienia własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa zawarta w celu zabezpieczenia wierzytelności jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną. W razie więc ogłoszenia upadłości przez dłużnika wierzyciel, który nie posiada umowy zawartej w powyższej w formie, nie może żądać wyłączenia danego przedmiotu z masy upadłości. Oznacza to, że zaspokojenie jego roszczenia odbywa się na zasadach ogólnych, zgodnie z kolejnością opisaną w art. 342 ustawy, co w praktyce często uniemożliwia uzyskanie jakiejkolwiek kwoty i niweczy sens tego zabezpieczenia.

Z punktu widzenia wierzyciela, nawet w sytuacji, gdy przepis prawa nie wymaga, aby umowa przewłaszczenia zawarta była w formie szczególnej, warto dla celów bezpieczeństwa zawrzeć umowę na piśmie z datą pewną. Do uzyskania daty pewnej nie jest konieczna obecność obu stron umowy. Wystarczy, że po jej podpisaniu wierzyciel przedłoży ją notariuszowi celem sporządzenia na niej odpowiedniej wzmianki. W tym miejscu wskazać należy, że nie ma konieczności uzyskania dodatkowo daty pewnej w przypadku zawarcia umowy przewłaszczenia w formie aktu notarialnego albo z podpisem notarialnie poświadczonym. Obie te formy zawierają bowiem w sobie datę pewną.

W mojej ocenie wierzyciel nie będzie mógł domagać się wyłączenia zabezpieczonej rzeczy w przypadku zawarcia umowy pod warunkiem lub umowy zobowiązującej.

Zgoda osób trzecich

Zawierając umowę przewłaszczenia niektórych rzeczy, przenoszącej bezwarunkowo własność na wierzyciela, należy pamiętać, że może się okazać, iż zawarcie takiej umowy wymagać będzie zgody innych niż sam dłużnik podmiotów.

Przykładem może być przeniesienie w celu zabezpieczenia własności nieruchomości przez spółkę z o.o. na jej wierzyciela. W takiej sytuacji co do zasady przeniesienie własności nieruchomości na wierzyciela wymagać będzie zgody zgromadzenia wspólników spółki dłużnika, chyba że umowa spółki stanowić będzie inaczej (art. 228 pkt 4 ksh). Brak takiej zgody skutkować może nieważnością dokonanej czynności. Zgoda może okazać się także konieczna w przypadku nabycia udziałów w spółce kapitałowej. W razie istnienia wymogu uzyskania zgody, jej brak będzie skutkował bezskutecznością przewłaszczenia w części rozporządzającej prawem do udziałów (Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 1993 r., II CRN 60/93, OSNC 1994/7-8/159).

Innym przykładem jest przewłaszczenie nieruchomości rolnej lub nieruchomości, o której mowa w art. 109 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W mojej ocenie w takiej sytuacji przeniesienie własności nieruchomości będzie dopuszczalne pod warunkiem nieskorzystania z prawa pierwokupu przez podmioty uprawnione.

Zawarcie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie wyklucza uznania takiej czynności za bezskuteczną w trybie art. 59 kc lub art. 527 kc. Także dokonania przewłaszczenia po zajęciu rzeczy w toku egzekucji spowoduje konsekwencje, o których mowa np. w art. 848 kpc i 930 kpc.

Przewłaszczenia na tle innych zabezpieczeń

Na mocy ważnie zawartej bezwarunkowej umowy przewłaszczenia wierzyciel staje się właścicielem rzeczy. Co do zasady może więc rzeczą dysponować. Praktycznie więc wierzyciel może rzecz sprzedać dalej, zatrzymać dla siebie lub np. wynająć.

W przeciwieństwie do innych zabezpieczeń przedmiot, podlegając przewłaszczeniu, nie podlega egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi, który rzecz przewłaszczył i jak to zostało wspomniane wyżej przy zachowaniu właściwej formy (pisemnej z datą pewną), podlega wyłączeniu z masy upadłości. W przeciwieństwie do tradycyjnego zastawu przedmiot przewłaszczenia może pozostać we władaniu dłużnika, co w praktyce też najczęściej ma miejsce. W przeciwieństwie zaś do hipoteki czy zastawu rejestrowego dokonanie przewłaszczenia na zabezpieczenie nie wymaga często czasochłonnego wpisu do rejestru.

Przeniesienie własności rzeczy na dłużnika

Powrotne przejście prawa własności na dłużnika zależy od konstrukcji umowy przewłaszczenia. W przypadku umowy ruchomości z chwilą spłaty rzeczy własność może przechodzić na dłużnika z mocy prawa. W przypadku zaś umów bezwarunkowych zwrotne przeniesienie własności rzeczy wymaga kolejnej umowy, co z kolei w razie braku współpracy ze strony wierzyciela naraża dłużnika na długotrwały proces o zwrot rzeczy.

Skutki na tle prawa podatkowego

Z przewłaszczeniem na zabezpieczenie wiążą się wątpliwości natury podatkowej. Przede wszystkim dotyczą one kwestii związanych podatkiem VAT oraz podatkiem dochodowym. W szczególności wątpliwości rodzą się co do momentu powstania obowiązku podatkowego, zwłaszcza w przypadku bezwarunkowych umów przenoszących własność. W przypadku przewłaszczenia na zabezpieczenie, odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które zostały przewłaszczone w celu zabezpieczenia wierzytelności, dokonuje dotychczasowy właściciel, co jest korzystnym rozwiązaniem z punktu widzenia dłużnika.

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie stanowi dla wierzycieli ciekawą alternatywę dla innych środków zabezpieczeń. Pomimo braków regulacji ustawowych, zachowując należytą formę i konstrukcję umowy, jest to konkurencyjny środek zabezpieczenia w stosunku do zastawu lub hipoteki.

Filip Kolańczyk

radca prawny Kancelaria Prawna Skoczyński Wachowiak Strykowski

 

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Twój Biznes

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Koszty zatrudnienia to główne wyzwanie dla firm w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    W pierwszym półroczu 2024 roku wiele firm planuje rozbudowanie swoich zespołów – potwierdzają to niezależne badania ManpowerGroup czy Konfederacji Lewiatan. Jednocześnie pracodawcy mówią wprost - rosnące koszty zatrudnienia to główne wyzwanie w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    Nauka języka obcego poprawi zdolność koncentracji. Ale nie tylko!

    Ostatnia dekada przyniosła obniżenie średniego czasu skupienia u człowieka aż o 28 sekund. Zdolność do koncentracji spada i to wina głównie social mediów. Czy da się to odwrócić? 

    Nowe przepisy: Po świętach rząd zajmie się cenami energii. Będzie bon energetyczny

    Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że po świętach pakiet ustaw dotyczących cen energii trafi pod obrady rządu. Dodała też, że proces legislacyjny musi zakończyć się w pierwszej połowie maja.

    Wielkanoc 2024. Polacy szykują się na święta przed telewizorem?

    Jaka będzie tegoroczna Wielkanoc? Z badania online przeprowadzonego przez firmę Komputronik wynika, że leniwa. Polacy są zmęczeni i marzą o odpoczynku. 

    REKLAMA

    Biznes kontra uczelnie – rodzaj współpracy, korzyści

    Czy doktorat dla osób ze świata biznesu to synonim synergii? Wielu przedsiębiorców może zadawać sobie to pytanie podczas rozważań nad podjęciem studiów III stopnia. Na ile świat biznesu przenika się ze światem naukowym i gdzie należy szukać wzajemnych korzyści?

    Jak cyberprzestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję?

    Hakerzy polubili sztuczną inteligencję. Od uruchomienia ChataGPT liczba złośliwych wiadomości pishingowych wzrosła o 1265%! Warto wiedzieć, jak cyberprzestępcy wykorzystują rozwiązania oparte na AI w praktyce.

    By utrzymać klientów tradycyjne sklepy muszą stosować jeszcze nowocześniejsze techniki marketingowe niż e-commerce

    Konsumenci wciąż wolą kupować w sklepach stacjonarnych produkty spożywcze, kosmetyki czy chemię gospodarczą, bo chcą je mieć od razu, bez czekania na kuriera. Jednocześnie jednak oczekują, że tradycyjne markety zapewnią im taki sam komfort kupowania jak sklepy internetowe.

    Transakcje bezgotówkowe w Polsce rozwijają się bardzo szybko. Gotówka jest wykorzystywana tylko do 35 proc. transakcji

    W Polsce około 2/3 transakcji jest dokonywanych płatnościami cyfrowymi. Pod tym względem nasz kraj jest w światowej czołówce - gotówka jest wykorzystywana tylko do ok. 35 proc. transakcji.

    REKLAMA

    Czekoladowa inflacja (chocoflation) przed Wielkanocą? Trzeci rok z rzędu produkcja kakao jest mniejsza niż popyt

    Ceny kakao gwałtownie rosną, ponieważ 2024 r. to trzeci z rzędu rok, gdy podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Z analiz Allianz Trade wynika, że cenę za to będą płacić konsumenci.

    Kończy się najostrzejsza zima od 50 lat. Prawie 5 mln zwierząt hodowlanych zginęło z głodu w Mongolii

    Dobiegająca końca zima w Mongolii, najostrzejsza od pół wieku, doprowadziła do śmierci niemal 5 mln kóz, owiec i koni, które nie są w stanie dotrzeć do pożywienia. To duży cios w gospodarkę kraju zamieszkanego przez ok. 3,3 mln ludzi, z których ok. 300 tys. utrzymuje się z hodowli zwierząt - podkreśliło Radio Swoboda.

    REKLAMA