Umowa o zakazie konkurencji - świadczenia dla pracownika
REKLAMA
REKLAMA
Ze względu na swobodę prowadzenia działalności i wolność konkurencji często może dochodzić do sytuacji, gdy pracownik, oprócz zatrudnienia podstawowego - pracuje także dodatkowo w kilku różnych miejscach. W razie gdy mamy do czynienia z wiedzą bardzo specjalistyczną, pracodawca może chcieć się zabezpieczyć przed „podkupieniem” pracownika przez konkurencję i wykorzystaniem przez nią informacji, jakie posiada pracownik. Do pewnego stopnia zabezpieczeniem przed takimi sytuacjami jest zakaz konkurencji określony przepisami kodeksu pracy (art. 1011-1014 k.p.).
REKLAMA
Zakaz konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
REKLAMA
Stosownie do art. 1011 k.p. w zakresie określonym w odrębnej umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. W kodeksie pracy brak jest definicji „działalność konkurencyjna”. W doktrynie przedmiotu przyjmuje się, że działalność konkurencyjna jest to wszelka działalność, która obiektywnie mogłaby negatywnie oddziaływać na interesy prowadzone przez pracodawcę. Ważne jest, aby w umowie było określone, jaka działalność lub praca jest uważana za konkurencyjną w stosunku do danego pracodawcy.
Umowa zawarta na okres trwania stosunku pracy może dotyczyć każdego pracownika. Nie ma znaczenia, czy ma on dostęp do szczególnie ważnych informacji czy też nie. Umowa taka pod rygorem nieważności powinna być zawarta na piśmie. Jej postanowienia tracą moc najpóźniej z chwilą ustania stosunku pracy.
Odpłatność umowy
Kodeks pracy nie zawiera regulacji co do charakteru umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy. A zatem może być ona zarówno odpłatna, jak i nieodpłatna. Stosownie do wyroku Sądu Najwyższego z 10 października 2002 r., sygn. akt I PKN 560/01, umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może być odpłatna. Jednak odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji w czasie trwania zatrudnienia nie może stanowić części wynagrodzenia zasadniczego pracownika. Sąd Najwyższy zauważył również, że art. 1012 § 3 k.p. nie ma zastosowania przy ustalaniu wysokości odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji obowiązującego w czasie trwania stosunku pracy.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
REKLAMA
Zgodnie z art. 1012 k.p. umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może być zawarta w przypadku, gdy pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Z faktu, że umowa ta jest zawierana między pracodawcą a pracownikiem, wynika, że można ją podpisać przez cały okres trwania stosunku pracy, a najpóźniej w dniu jego rozwiązania. A zatem to pracodawca powinien odpowiednio wcześnie dokonać oceny, czy zawarcie takiej umowy jest konieczne.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie pisemnej. Powinna zawierać określenie zakresu zakazanej działalności, okresu, w jakim dany zakaz ma obowiązywać, a także określenie odszkodowania należnego pracownikowi. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2003 r., sygn. akt III PZP 16/03, w razie nieuzgodnienia przez strony w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy odszkodowania za powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej pracownikowi - zgodnie z art. 56 k.c. w zw. z art. 300 k.p. - przysługuje odszkodowanie w minimalnej wysokości określonej w art. 1012 § 3 k.p.
Odszkodowanie należne pracownikowi
Odszkodowanie nie może być niższe od 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.
Przepisy kodeksu pracy nie określają sposobu obliczenia odszkodowania czy też ustalenia wynagrodzenia będącego podstawą wyliczenia odszkodowania. Ustawodawca powierzył to zadanie stronom umowy. Pojawiły się różne koncepcje co do sposobu ustalenia wynagrodzenia będącego podstawą wyliczenia odszkodowania, jak np.: obliczenie średniego wynagrodzenia miesięcznego z całego okresu pracy pracownika czy też z ostatniego okresu pracy przed rozwiązaniem umowy o pracę odpowiadającego długością okresowi, na jaki zawiera się umowę o zakazie konkurencji.
Inna z koncepcji przewiduje zastosowanie zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wydaje się to słuszne, gdyż biorąc pod uwagę przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 z późn.zm.) zasady te stosuje się właśnie przy obliczaniu różnego rodzaju odszkodowań i odpraw przewidzianych przepisami kodeksu pracy.
Odszkodowanie może być wypłacone w miesięcznych ratach (art. 1012 § 3 k.p.). Z tego sformułowania wynika, że zasadą jest wypłata jednorazowa ze względu na to, że jest ona korzystniejsza dla pracownika. Nie ma jednak przeszkód, aby strony ustaliły wypłaty w okresach miesięcznych, co oddawałoby rytm wypłaty wynagrodzenia za pracę, co do osiągania którego pracownik będzie ograniczony.
Przykład
Strony zawarły umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na okres 2 lat. Odszkodowanie zostało określone w wysokości minimalnej, tzn. 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie określone w stałej stawce miesięcznej w wysokości 2000 zł. W jakiej wysokości będzie się pracownikowi należało odszkodowanie?
Okres zakazu konkurencji wynosi 2 lata, czyli 24 miesiące. Należałoby pomnożyć ten okres przez wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika i ustalić 25 proc. z otrzymanego wyniku. A zatem: (24 x 2000) x 25% = 12 000 zł W przypadku gdy przewidziano jednorazową wypłatę, pracownik powinien otrzymać 12 000 zł. Natomiast gdyby zdecydowano się na wypłatę ratalną w okresach miesięcznych - byłemu pracownikowi należałoby się co miesiąc 500 zł.
Ustanie zakazu konkurencji
Zakaz konkurencji ustaje w momencie upływu okresu, na który została zawarta umowa. Ponadto zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Agnieszka Bolesta-Borkowska
Podstawa prawna:
art. 1011-1014 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.zm.).
REKLAMA
REKLAMA