Kiedy stosować umowę zlecenia, a kiedy umowę o dzieło?

Pracodawcy chcąc ograniczyć koszty zatrudnienia, a także zmniejszyć ryzyko, jakie niesie za sobą zatrudnienie pracownika na umowę o pracę (nadgodziny, chorobowe, urlopy macierzyńskie, urlopy wypoczynkowe itp.), często korzystają właśnie z umów zlecenia albo o dzieło. Nie zawsze jednak robią to w sposób właściwy narażając się na dotkliwe konsekwencje.

Zarówno umowa zlecenia jak i o dzieło należą do umów o świadczenie usług, uregulowane w kodeksie cywilnym.

Zlecenie należy do najczęściej stosowanych umów o świadczenie usług. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Chodzi tutaj o prowadzenie spraw w zastępstwie i w cudzym interesie. Przyjmujący zlecenie może podjąć się dokonania czynności prawnej w imieniu dającego zlecenie jako jego przedstawiciel albo w imieniu własnym. Jest to umowa polegająca na dołożeniu wszelkich starań przez zleceniobiorcę w celu osiągnięcia założonego celu. Rezultat nie jest tutaj elementem koniecznym, lecz właśnie te działania w celu jego osiągnięcia. Na przykład.: ochrona obiektu, obsługa informatyczna firmy.

Natomiast w umowie o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający - do zapłaty wynagrodzenia. A więc chodzi tutaj o wytworzenie dzieła, jako wyniku zindywidualizowanego wysiłku przyjmującego zamówienie i wydania go z przeniesieniem stosownych praw na zamawiającego. Jest to więc umowa rezultatu, co oznacza, że praca wykonawcy musi prowadzić do osiągnięcia konkretnego materialnego lub niematerialnego efektu. I za ten rezultat przyjmujący zamówienie otrzymuje zapłatę. Na przykład: sporządzenie projektu architektonicznego, napisanie programu komputerowego.

Jeśli przyjmujący zlecenie podejmuje się działania we własnym imieniu, to wówczas nie jest wymagana żadna forma szczególna zawarcia umowy. W takim przypadku nie jest także wymagana forma aktu notarialnego dla zlecenia nabycia nieruchomości.

Natomiast umowa zlecenia, obejmująca umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie, powinna uwzględniać przepisy o formie pełnomocnictwa. Zgodnie z nimi zlecenie obejmujące pełnomocnictwo ogólne powinno być zawarte w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Zawarcie umowy o dzieło podlega ogólnym regułom dotyczącym umów. Kodeks nie wymaga dla jej zawarcia formy szczególnej. Forma pisemna wymagana jest wyłącznie dla celów dowodowych.

Należy pamiętać, że nie można zawierać umów cywilnoprawnych w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki do zawarcia umowy o pracę wynikające z kodeksu pracy. Do tych przesłanek należą: stałe miejsce i godziny pracy, podporządkowanie pracodawcy, osobiste świadczenie pracy. Przesłanki te muszą być spełnione łącznie.

Zawieranie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł. Wystarczy jednak, że w łączącym strony stosunku prawnym wystąpią elementy obce stosunkowi pracy (np. brak podporządkowania poleceniom służbowym przełożonego, możliwość zastąpienia pracownika osobą trzecią, ustalanie harmonogramu czasu pracy bezpośrednio przez zleceniobiorcę, ustalanie wynagrodzenia w oderwaniu od ilości przepracowanych godzin) a zawarcie umowy cywilnoprawnej będzie jak najbardziej właściwe.  

Za osobę zatrudnioną w ramach umowy o dzieło nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.  

W przypadku umowy zlecenia składki są odprowadzane na normalnych zasadach, liczonych od podstawy, którą stanowi wynagrodzenie zleceniobiorcy. Składka chorobowa, tak jak w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą, jest dobrowolna.

Jednak jeżeli zleceniobiorca osiąga inne dochody, np. ze stosunku pracy uzyskuje miesięcznie wynagrodzenie nie mniejsze niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas podlegać będzie, z tytułu zawartej umowy zlecenia, tylko obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Natomiast w przypadku osoby, która podejmuje się zlecenia w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, zleceniodawca nie ponosi żadnych kosztów związanych z obowiązkiem składkowym za taką osobę. Podlega ona bowiem ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu tylko z tytułu prowadzonej przez siebie działalności, czyli sam się z tego obowiązku rozlicza. Jeśli taka osoba podejmuje się zlecenia niezwiązanemu z prowadzoną przez siebie działalnością, wówczas zleceniodawca odprowadza za niego obowiązkową składkę zdrowotną.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ocenia się jako obejście przepisów prawa pracy oraz prawa ubezpieczeń społecznych sytuacje, w których pracodawca zatrudnia pracowników poza czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju co objęte stosunkiem pracy. Umowy cywilnoprawne są więc z mocy prawa nieważne i w to miejsce stosuje się przepisy prawa pracy, które automatycznie rodzą obowiązek opłacania składek na pracownicze ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze pracowników przy wykonywaniu tej samej rodzajowo pracy zawodowej.

Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizuje się w kompleksowej obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych.