Na jakich zasadach ZUS wypłaca świadczenia przedsiębiorcom

Dokumenty do wypłaty świadczeń w okresie trwania ubezpieczenia chorobowego osoby prowadzące pozarolniczą działalność składają w jednostce ZUS właściwej ze względu na swoją siedzibę. Jeśli prawo do zasiłku lub świadczenia rehabilitacyjnego powstało po ustaniu ubezpieczenia, świadczenie to wypłaca ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Niżej przedstawiamy zasady obliczania okresu wypłaty zasiłku chorobowego i jego wysokości, zasady obniżania wysokości zasiłku, wyliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, uwzględniania w podstawie wymiaru zasiłku przychodu za miesiące nie w pełni przepracowane oraz zasady ponownego ustalania podstawy wymiaru.

Okres wypłaty zasiłku chorobowego i jego wysokość

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność i osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności mają prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia zwolnienia lekarskiego, jeżeli mają okres wyczekiwania.

Zasiłek chorobowy dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność przysługuje za każdy dzień zwolnienia lekarskiego, łącznie przez 182 dni. W przypadku gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada na okres ciąży, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje przez okres 270 dni. Gruźlicę lekarz oznacza na zwolnieniu lekarskim kodem D, natomiast ciążę kodem B lub poświadcza odrębnym zaświadczeniem.

Zasiłek chorobowy ZUS wypłaca w wysokości 80% kwot stanowiących podstawę wymiaru, a za okres pobytu w szpitalu w wysokości 70% podstawy wymiaru. Natomiast zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru (również za okres pobytu w szpitalu), jeżeli niezdolność do pracy:

• powstała wskutek wypadku przy pracy, choroby zawodowej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

• przypada na okres ciąży,

• powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

WAŻNE!

Podstawę wymiaru świadczenia ZUS ustala na podstawie kwot, od których zostały opłacone składki na ubezpieczenie chorobowe.

Obniżenie wysokości zasiłku

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby współpracujące przy działalności mają obowiązek dostarczyć do ZUS zwolnienie lekarskie w terminie 7 dni od daty jego otrzymania.

WAŻNE!

Termin na dostarczenie do ZUS zaświadczenia lekarskiego ZUS ZLA wynosi 7 dni od daty jego otrzymania.

Okres 7 dni na dostarczenie zaświadczenia lekarskiego ZUS liczy od następnego dnia po dacie jego otrzymania. Jeżeli zwolnienie lekarskie wpłynie do ZUS po tym terminie, ZUS obniży zasiłek chorobowy o 25% za okres od 8. dnia zwolnienia lekarskiego do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego. Jeśli jednak zwolnienie lekarskie wpłynie do ZUS po tym terminie z przyczyny niezależnej od osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, ZUS nie obniży wysokości zasiłku chorobowego. W tym przypadku osoba ta powinna tę okoliczność udowodnić.

PRZYKŁAD

Krystyna L. prowadzi działalność gospodarczą. W związku z chorobą otrzymała zwolnienie lekarskie na okres od 1 do 17 czerwca 2009 r. 12 czerwca 2009 r. zwolnienie zostało dostarczone do ZUS. Termin 7 dni, w którym Krystyna L. powinna dostarczyć zwolnienie do ZUS, rozpoczął się 2 czerwca i upłynął 8 czerwca. Ponieważ nie dotrzymała tego terminu, ZUS obniży zasiłek chorobowy o 25% za okres od 8. dnia zwolnienia od pracy do dnia dostarczenia zwolnienia lekarskiego, tj. od 8 do 12 czerwca 2009 r.

WAŻNE!

Zwolnienie lekarskie jest przekazane do ZUS w terminie, jeżeli 7. dnia od jego otrzymania zostało przesłane do ZUS listem poleconym.

W tym przypadku nie ma znaczenia, że list do ZUS zostanie dostarczony po upływie 7 dni.

 

Podstawa wymiaru zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego

Podstawę wymiaru zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS oblicza od kwoty, od której zostały obliczone składki na ubezpieczenie chorobowe. Składki na ubezpieczenie chorobowe osoba prowadząca pozarolniczą działalność za siebie i za osobę współpracującą opłaca od takiej samej kwoty, jaka jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Do 31 grudnia 2008 r. minimalna podstawa wymiaru składek nie mogła być niższa od kwoty 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Tak ustalona podstawa wymiaru obowiązywała od 3. miesiąca następnego kwartału, przez kolejne 3 miesiące. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mogła zadeklarować opłacenie składek od wyższej kwoty.

Od 1 stycznia 2009 r. podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe osób prowadzących działalność i osób współpracujących przy prowadzeniu działalności jest zadeklarowana kwota, jednak nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka w tak ustalonej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W 2009 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 3193 zł, a 60% tej kwoty to 1915,80 zł (3193 zł x 60% = 1915,80 zł).

Osoby, które rozpoczęły prowadzenie działalności po 24 sierpnia 2005 r., po spełnieniu dodatkowych warunków mogą przez pierwsze 24 miesiące opłacać składki od kwoty 30% obowiązującego minimalnego wynagrodzenia - 1276 zł. Podstawa wymiaru od 1 stycznia 2009 r. w tym przypadku wynosi 382,80 zł.

WAŻNE!

Zasiłki i świadczenie rehabilitacyjne ZUS również obliczy od kwoty 30% minimalnego wynagrodzenia.

ZUS ustalając podstawę wymiaru zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego uwzględnia kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty 13,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.

Wysokość zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS oblicza na podstawie przeciętnego miesięcznego przychodu z 12 miesięcy kalendarzowych nieprzerwanego ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli ubezpieczenie trwało krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, to podstawą wymiaru świadczenia jest przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.

ZUS uwzględnia w podstawie wymiaru świadczeń przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego z tytułu, z którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ZUS uważa również kolejne okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu, np. kolejne okresy prowadzenia pozarolniczej działalności trwające bez przerwy albo gdy przerwa przypada na dzień ustawowo wolny od pracy.

WAŻNE!

Jeżeli niezdolność do pracy powstała po okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej, w podstawie wymiaru świadczenia ZUS uwzględni przychód osoby ubezpieczonej za okres po wznowieniu tej działalności.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego (również po wznowieniu wykonywania działalności), podstawą wymiaru świadczenia jest najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.

Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS obliczy podstawę wymiaru świadczenia z przychodu za pierwszy niepełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczenie chorobowe powstało w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w następnym miesiącu.

PRZYKŁAD

Grzegorz P. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności 21 maja 2009 r. i od tego dnia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w maju stanowiła kwota 702,46 zł. W okresie od 1 stycznia 2007 r. do 30 kwietnia 2009 r. Grzegorz P. pracował na podstawie umowy o pracę. Zachorował 5 czerwca 2009 r. Ma wymagany okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, ponieważ przerwa między obecnym a poprzednim ubezpieczeniem nie przekroczyła 30 dni. Dlatego ma prawo do zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ZUS wyliczył z przychodu za pierwszy niepełny miesiąc ubezpieczenia, tj. za maj 2009 r. w wysokości 606,15 zł (702,46 zł - 13,71% z 702,46 zł).

 

Uwzględnianie w podstawie wymiaru przychodu za niepełne miesiące ubezpieczenia

Jeżeli w okresie, z którego ZUS ustala podstawę wymiaru zasiłku, przychód osoby ubezpieczonej został zmniejszony z powodu niewykonywania działalności lub współpracy w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, to ZUS przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń:

• wyłączy przychód za miesiące, w których działalność lub współpraca była wykonywana przez mniej niż połowę miesiąca,

• przyjmie przychód za miesiące, w których działalność lub współpraca była wykonywana przez co najmniej połowę miesiąca.

WAŻNE!

W podstawie wymiaru świadczeń dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność i osoby współpracującej ZUS uwzględni przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania.

PRZYKŁAD

Katarzyna J. od 5 lat podlega ubezpieczeniu chorobowemu z działalności. Chorowała od 28 maja do 15 czerwca 2009 r. Do podstawy przysługującego jej zasiłku chorobowego ZUS przyjmie przeciętny miesięczny przychód z 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, poprzedzających miesiąc choroby, tj. od maja 2008 r. do kwietnia 2009 r. Wcześniej Katarzyna J. pobierała zasiłek chorobowy od 1 kwietnia do 4 czerwca 2008 r. i od 10 grudnia 2008 r. do 20 stycznia 2009 r. W podstawie wymiaru zasiłku ZUS nie uwzględni przychodu za maj i grudzień 2008 r. oraz za styczeń 2009 r., tj. za miesiące, w których Katarzyna J. pobierała zasiłek chorobowy i nie wykonywała działalności lub wykonywała ją przez mniej niż połowę miesiąca. Przychód za czerwiec 2008 r., w którym wykonywała działalność przez więcej niż połowę miesiąca, ponieważ pobierała zasiłek chorobowy, ZUS przyjmie w kwocie faktycznej bez uzupełniania. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma kwot przychodu (pomniejszona o 13,71%) za czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad 2008 r. oraz za luty, marzec i kwiecień 2009 r., podzielona przez 9.

Jeżeli w każdym miesiącu kalendarzowym z okresu, z którego ZUS ustala podstawę wymiaru zasiłku, osoba ubezpieczona wykonywała pracę przez mniej niż połowę miesiąca z powodów, o których mowa wyżej, i przychód w każdym miesiącu był zmniejszony, to przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia ZUS przyjmuje przychód za wszystkie miesiące, bez jego uzupełnienia.

Ponowne ustalenie podstawy wymiaru

ZUS nie ustala na nowo podstawy wymiaru kolejnego zasiłku przysługującego osobie prowadzącej pozarolniczą działalność i osobie współpracującej przy działalności, jeżeli w pobieraniu zasiłków tego samego rodzaju, albo w przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku nie było przerwy. Jeśli natomiast między okresami pobierania zasiłków wystąpi przerwa, ZUS nie ustala na nowo podstawy wymiaru świadczenia w przypadku przerwy krótszej niż 3 miesiące kalendarzowe.

Jeżeli poprzednio pobieranym świadczeniem było świadczenie rehabilitacyjne i w związku z tym podstawa wymiaru została zwaloryzowana, to podstawę wymiaru kolejnego zasiłku ZUS ustali na podstawie kwoty przyjętej jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, po waloryzacji.

Gdzie złożyć zaświadczenie lekarskie

Zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie trwania ubezpieczenia oraz za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli tytuł ubezpieczenia ustał w czasie pobierania zasiłku, należy złożyć w ZUS właściwym według siedziby płatnika składek.

PRZYKŁAD

Monika C. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, mieszka w Krakowie, natomiast siedziba firmy mieści się w Katowicach. W okresie od 3 do 18 maja chorowała i otrzymała zwolnienie lekarskie. Zwolnienie lekarskie ZUS ZLA oraz zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3a powinna złożyć w ZUS w Katowicach, tj. w ZUS właściwym dla siedziby płatnika.

W przypadku gdy niezdolność do pracy powstanie po zakończeniu tytułu ubezpieczenia, prawo do zasiłku chorobowego ustali oraz zasiłek wypłaci ZUS właściwy według miejsca zamieszkania.

 

Pytania i odpowiedzi

(?) Od lutego 1999 r. prowadzę działalność gospodarczą i od początku podlegam ubezpieczeniu chorobowemu. W okresie od października 2008 r. do 31 marca br. zawiesiłem wykonywanie działalności gospodarczej. Od 13 maja br. przebywam na zasiłku chorobowym i jest to dłuższe leczenie. Czy zawieszenie mojej działalności ma wpływ na prawo do zasiłku chorobowego? Czy otrzymam zasiłek chorobowy z ZUS?

Przerwa w Pana ubezpieczeniu chorobowym spowodowana zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej była dłuższa niż 30 dni, dlatego do okresu ubezpieczenia wymaganego do nabycia prawa do zasiłku chorobowego ZUS nie wliczy poprzedniego okresu ubezpieczenia chorobowego przed zawieszeniem działalności. W związku z tym prawo do zasiłku chorobowego uzyska Pan po upływie 90 dni podlegania ubezpieczeniu chorobowemu po wznowieniu wykonywania działalności, tj. od 30 czerwca 2009 r.

(?) Prowadzę firmę handlową. 17 kwietnia 2009 r. lekarz wystawił mi zwolnienie lekarskie na okres od 18 kwietnia do 15 maja 2009 r. Zwolnienie lekarskie 18 kwietnia dostarczyłem księgowej, która wraz z drukiem Z-3a zaniosła je do ZUS 27 kwietnia. Obecnie zostałem pisemnie poinformowany przez ZUS o obniżeniu zasiłku chorobowego o 25%. Czy słusznie ZUS obniżył mi zasiłek chorobowy, jeżeli zwolnienie dostarczyłem księgowej następnego dnia po jego otrzymaniu?

Płatnikiem zasiłku chorobowego dla Pana, jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, jest ZUS, dlatego to właśnie do ZUS powinien Pan dostarczyć zwolnienie lekarskie w ciągu 7 dni od daty jego otrzymania, tj. do 24 kwietnia 2009 r. Nie dotrzymał Pan tego terminu. ZUS obniżył więc przysługujący Panu zasiłek chorobowy o 25% za okres od 8. dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego, tj. za okres od 25 do 27 kwietnia 2009 r.

(?) Od 4 lat prowadzę firmę transportową. Od początku podlegam wszystkim ubezpieczeniom społecznym, w tym również ubezpieczeniu chorobowemu. Od 14 maja 2009 r. jestem na zwolnieniu lekarskim. Za maj br. z powodu kłopotów ze zdrowiem opłaciłem składki po terminie. Czy w tej sytuacji mam prawo do zasiłku chorobowego?

Opłacenie składki za maj 2009 r. po obowiązującym terminie spowodowało, że od 1 maja 2009 r. nie podlega Pan dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Dlatego nie ma Pan prawa do zasiłku chorobowego od 14 maja, mimo że niezdolność do pracy z powodu choroby powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ostatniego dnia ubezpieczenia. W Pana przypadku ustało tylko ubezpieczenie chorobowe, ale nie ustał tytuł tego ubezpieczenia, ponieważ nadal prowadzi Pan działalność. Opłacenie składek po terminie spowodowało, że został Pan wyłączony z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W tej sytuacji może Pan wystąpić do ZUS z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie.

(?) Od 1 maja br. rozpocząłem działalność gospodarczą i z tym dniem zgłosiłem się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przed rozpoczęciem własnej działalności do 30 kwietnia br. byłem zatrudniony przez 8 lat na podstawie umowy o pracę. 3 maja trafiłem do szpitala i od tego dnia mam wystawione zwolnienie lekarskie. Jak w tej sytuacji ZUS naliczy zasiłek chorobowy? Czy na podstawie wynagrodzenia z umowy o pracę?

Trafił Pan do szpitala w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego z tytułu działalności, dlatego podstawę wymiaru zasiłku chorobowego będzie stanowiła najniższa zadeklarowana przez Pana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe za maj, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie. ZUS do ustalenia podstawy wymiaru nie wliczy wynagrodzenia, które otrzymywał Pan z umowy o pracę.

(?) Od 3 lat podlegam ubezpieczeniom społecznym z działalności. W okresie od 1 marca do 29 sierpnia 2008 r. pobierałam zasiłek chorobowy w związku z chorobą nadciśnieniową, a następnie przyznano mi świadczenie rehabilitacyjne na 6 miesięcy (do 25 lutego br.). 21 maja miałam wypadek komunikacyjny i obecnie jestem na zwolnieniu lekarskim. Jak w tej sytuacji ZUS ustali podstawę wymiaru zasiłku chorobowego?

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres od marca do sierpnia 2008 r. została ustalona z uwzględnieniem przychodu za okres od marca 2007 r. do lutego 2008 r. Po wykorzystaniu zasiłku chorobowego przyznano Pani świadczenie rehabilitacyjne na 6 miesięcy (od 30 sierpnia 2008 r.). Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego stanowiła zwaloryzowana podstawa wymiaru zasiłku chorobowego o wskaźnik waloryzacji obowiązujący w III kwartale 2008 r. (tj. o 110,40%). Od 21 maja 2009 r. ma Pani prawo do zasiłku chorobowego. Podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ZUS nie ustali na nowo, ponieważ przerwa między poprzednio pobieranym świadczeniem a obecnie pobieranym zasiłkiem chorobowym trwała krócej niż trzy miesiące kalendarzowe. Podstawą wymiaru zasiłku chorobowego jest wcześniej ustalona podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, tj. zwaloryzowana podstawa wymiaru zasiłku chorobowego.

• art. 1-7, art. 11, art. 13, art. 48-50, art. 57, art. 61, art. 62 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),

• art. 7-9 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.),

• art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 1, art. 11 ust. 2, art. 13 pkt 4, art. 14, art. 18 ust. 8, art. 36a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),

• art. 14a ust. 1 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (DzU z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.).

Bogusław Nowakowski

specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych