Pomoc dla pracodawców zatrudniających pracowników niepełnosprawnych

Niektórym pracodawcom przysługuje uprawnienie do uzyskania dofinansowania wynagrodzenia niepełnosprawnych pracowników. 1 stycznia 2008 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z późn.zm.). Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, zgodnie ze znowelizowanymi art. 25a ust. 2-5, może refundować część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od zatrudnionego na ubezpieczenie emerytalne bądź część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie emerytalne - pracodawcy zatrudniającemu mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Warunkiem uzyskania refundacji jest terminowe opłacanie przez pracodawcę tych składek w całości.

Refundacja i dofinansowanie

Pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych PFRON refunduje część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od pracownika na ubezpieczenia emerytalne i chorobowe oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. I w tym przypadku warunkiem uzyskania pomocy jest terminowe opłacania przez pracodawcę tych składek w całości.

Refundacja z PFRON może uzyskać także pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6 proc., w stosunku do zatrudnionych osób niepełnosprawnych:

- zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - część wynagrodzenia odpowiadającą składce należnej od pracownika na ubezpieczenie emerytalne oraz część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie emerytalne,

- zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności - część kosztów osobowych pracodawcy odpowiadającą składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie wypadkowe

Warunkiem uzyskania refundacji jest terminowe opłacenie przez pracodawcę tych składek w całości.

Osobie niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą PFRON refunduje obowiązkowe składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota stanowiąca 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, pod warunkiem terminowego opłacenia tych składek w całości.

Również niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika, PFRON refunduje składki na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe - pod warunkiem terminowego opłacenia tych składek w całości.

Niektórzy pracodawcy mogą ubiegać się o pomoc określoną w znowelizowanym art. 26a ust. 2-4 ustawy o rehabilitacji zawodowej (...). Otóż pracodawcy zatrudniającemu w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników oraz pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc. przysługuje miesięczne dofinansowanie. Wysokość tego dofinansowania wynosi:

- 851,76 zł - czyli 70 proc. kwoty stanowiącej 130 proc. najniższego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu 2007 r. i wynoszącego 936 zł - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

- 720,72 zł - czyli 70 proc. kwoty stanowiącej 110 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

- 327,60 zł - czyli 70 proc. kwoty stanowiącej 50 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

W przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych, dofinansowanie wynosi:

- 1095,12 zł - czyli 90 proc. kwoty stanowiącej 130 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

- 926,64 zł - czyli 90 proc. stanowiącej 110 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

- 421,20 zł - czyli 90 proc. kwoty stanowiącej 50 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej przysługuje:

- 1216,80 zł - czyli 130 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

- 1029,60 zł - czyli 110 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

- 468 zł - czyli 50 proc. najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przy czym kwoty dofinansowania zwiększa się o 702 zł (czyli 75 proc. najniższego wynagrodzenia) w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, oraz niewidomych.

Warunki udzielania pomocy

Szczegółowe warunki udzielania pracodawcom wykonującym działalność gospodarczą oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą pomocy określonej we wspomnianych wyżej art. 25a ust. 2-5 oraz art. 26a ust. 2 i 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej (...) określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą (Dz.U. Nr 240, poz. 1756). Począwszy od 1 stycznia 2008 r. rozporządzenie to stosuje się do udzielania i rozliczania pomocy na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych poniesionych przez pracodawcę.

Pomoc dla wymienionych wyżej:

- pracodawców zatrudniających mniej niż 25 osób (art. 25a ust. 2 ustawy);

- pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej (art. 25a ust. 3 ustawy);

- pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pracowników i osiągających wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc. (art. 25a ust. 4),

- pracodawców zatrudniających mniej niż 25 pracowników oraz pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników i osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc. (art. 26a ust. 2),

- pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej (art. 26a ust. 3 ustawy)

jest udzielana jako pomoc na zatrudnienie i przekazywana na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych. Warunkiem uzyskania pomocy jest ponoszenie przez pracodawcę podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, będących kosztami dodatkowymi w stosunku do tych, które pracodawca poniósłby w przypadku zatrudnienia osób niebędących osobami niepełnosprawnymi. Ponadto, pracodawca powinien zobowiązać się do przekazywania organowi udzielającemu pomocy informacji o wysokości i rodzaju podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, poniesionych przez pracodawcę w okresie sprawozdawczym, a ponadto rozliczenia kwoty przekazanej pomocy oraz zwrotu nienależnie pobranej kwoty pomocy, w terminie do 15 lutego roku następującego po roku sprawozdawczym, a także przechowywania przez okres 10 lat dokumentacji pozwalającej na sprawdzenie zgodności przyznanej pomocy z przepisami rozporządzenia.

Rozporządzenie określa maksymalną miesięczną kwotę pomocy. Wynosi ona w przypadku:

1) osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - 130 proc. najniższego wynagrodzenia,

2) osoby zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 110 proc. najniższego wynagrodzenia,

3) osoby zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności - 50 proc. najniższego wynagrodzenia

- a także 100 proc. kwoty odpowiadającej składkom na ubezpieczenia społeczne, które PFRON refunduje pracodawcy prowadzącemu zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej, wymienionym w art. 25a ust. 3 ustawy.

W przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, oraz niewidomych, zatrudnionych u pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej, maksymalną kwotę pomocy zwiększa się o 702 zł (75 proc. najniższego wynagrodzenia).

Pomoc może być udzielana łącznie z każdą pomocą przeznaczoną na zatrudnienie osób niepełnosprawnych, pod warunkiem że łącznie nie przekroczy kwoty ponoszonych przez pracodawcę podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, będących kosztami dodatkowymi w stosunku do tych, które pracodawca poniósłby w przypadku zatrudnienia osób niebędących osobami niepełnosprawnymi, w okresie, na który osoba lub osoby niepełnosprawne są zatrudnione. Pomoc może być również udzielana łącznie z pomocą na zatrudnienie oraz inną pomocą w rozumieniu art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, jak i z innym wsparciem ze środków Wspólnoty Europejskiej, w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, pod warunkiem że łącznie nie przekroczy ona 100 proc. kosztów płacy, w okresie, na jaki osoby niepełnosprawne zostały zatrudnione.

Pozostała jeszcze kwestia pomocy osobie niepełnosprawnej prowadzącej działalność gospodarczą. Przypomnijmy, że PFRON refunduje obowiązkowe składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota stanowiąca 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (art. 25a ust. 5 pkt 1 ustawy). Pomoc ta jest udzielana jako pomoc de minimis, zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1998/2006 z 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz.Urz. UE L 379 z 28 grudnia 2006, str. 5). Pomoc nie może zostać udzielona, jeżeli jej wartość brutto - łącznie z wartością innej pomocy de minimis, otrzymanej w okresie obejmującym bieżący rok kalendarzowy i poprzedzające go dwa lata kalendarzowe - spowodowałaby przekroczenie maksymalnej kwoty pomocy:

- stanowiącej równowartość 200 tys. euro w przypadku osoby niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą;

- stanowiącej równowartość 100 tys. euro w przypadku osoby niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą w sektorze transportu drogowego.

W przypadku osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą w sektorze rybołówstwa pomoc ta udzielana jest zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 875/2007 z 24 lipca 2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis dla sektora rybołówstwa i zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 1860/2004 (Dz.Urz. UE L 193 z 25.07.2007, str. 6). Pomoc nie może zostać udzielona, jeżeli wartość tej pomocy brutto łącznie z wartością innej pomocy de minimis dla sektora rybołówstwa, otrzymanej w ciągu trzech lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, spowodowałaby przekroczenie:

- maksymalnej kwoty pomocy, stanowiącej równowartość 30 tys. euro;

- skumulowanej kwoty pomocy dla rybołówstwa, określonej dla Polski, zgodnie z art. 3 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 875/2007 z 24 lipca 2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis dla sektora rybołówstwa i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1860/2004.

Podwyższone koszty zatrudniania

Rozporządzenie w sprawie udzielania pomocy pracodawcom (...) wyjaśnia, jak należy rozumieć ponoszone przez pracodawcę podwyższone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych, będące kosztami dodatkowymi w stosunku do tych, które pracodawca poniósłby w przypadku zatrudnienia osób niebędących osobami niepełnosprawnymi. Są to:

1) obciążenia wynikające z niższej produktywności osób niepełnosprawnych w zakresie:

a) zwiększonego czasu wykonywania czynności pracy przez zatrudnione osoby niepełnosprawne. Kwotę podwyższonych kosztów pracodawca wylicza jako sumę obciążeń obliczonych jako wyrażona w procentach różnica między obowiązującą w zakładzie pracy ustaloną dla pracownika niebędącego osobą niepełnosprawną minimalną wydajnością dla danej czynności lub zespołu czynności w określonej jednostce czasu a rzeczywistą wydajnością zatrudnionej osoby niepełnosprawnej wykonującej tę czynność lub te czynności w tej samej jednostce czasu;

b) zwiększonego zużycia materiałów i surowców. Kwotę podwyższonych kosztów pracodawca wylicza jako sumę obciążeń obliczonych jako wyrażona w procentach różnica między obowiązującym w zakładzie pracy maksymalnym zużyciem surowców lub materiałów dla wykonania określonej czynności lub zespołu czynności a rzeczywistym zużyciem surowców lub materiałów przez zatrudnione osoby niepełnosprawne wykonujące tę czynność lub zespół czynności;

c) zwiększonej absencji chorobowej. Kwotę podwyższonych kosztów pracodawca wylicza jako sumę obciążeń obliczonych jako wyrażona w procentach różnica między średnią absencją chorobową pracowników niepełnosprawnych a średnią absencją chorobową pracowników niebędących osobami niepełnosprawnymi - w tym samym okresie sprawozdawczym;

d) korzystania przez osobę niepełnosprawną z:

- dodatkowego urlopu wypoczynkowego i skróconego czasu pracy. Kwotę podwyższonych kosztów pracodawca wylicza jako sumę obciążeń obliczonych na podstawie liczby nieprzepracowanych dni w okresie sprawozdawczym proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy zatrudnionych osób zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

- 15-minutowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek, obliczonej jako ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy;

- zwolnienia od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy, obliczonego jako ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy;

- zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym. Kwotę podwyższonych kosztów pracodawca wylicza jako sumę obciążeń obliczonych na podstawie liczby nieprzepracowanych dni w okresie sprawozdawczym proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy zatrudnionych osób niepełnosprawnych;

Koszty, o których mowa w pkt 1, pracodawca wylicza w odniesieniu do pracownika niepełnosprawnego.

2) koszty zatrudniania pracowników dotyczące czasu przeznaczonego wyłącznie na pomoc w pracy pracownikowi niepełnosprawnemu;

3) koszty adaptacji pomieszczeń, obliczone jako różnica między poniesionymi kosztami adaptacji pomieszczeń stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności zatrudnionych pracowników a kosztami adaptacji pomieszczeń, które byłyby poniesione w przypadku pracowników niebędących osobami niepełnosprawnymi;

4) koszty adaptacji lub nabycia urządzeń przeznaczonych do użytku osób niepełnosprawnych, obliczone jako różnica między poniesionymi kosztami adaptacji lub nabycia urządzeń dla potrzeb pracowników niepełnosprawnych a kosztami adaptacji lub nabycia urządzeń dla pracowników niebędących osobami niepełnosprawnymi;

Koszty, o których mowa w pkt 2-4, pracodawca wylicza w odniesieniu do pracownika niepełnosprawnego lub pracowników niepełnosprawnych, których dotyczą te koszty.

W przypadku pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, zatrudniającego co najmniej 50 proc. pracowników zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz pracowników psychicznie chorych, z epilepsją i z upośledzeniem umysłowym zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności, przez podwyższone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych rozumie się dodatkowo koszty:

a) budowy, instalacji lub rozbudowy danego zakładu oraz koszty administracyjne, obliczonych jako różnica między kosztami poniesionymi w związku z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych a kosztami, które byłyby poniesione w przypadku, gdyby takie osoby nie były zatrudniane,

b) transportowe, stanowiące koszty dowożenia lub dojazdu pracowników niepełnosprawnych.

Ryczałt

Rozporządzenie dopuszcza możliwość złożenia przez pracodawcę ubiegającego się o pomoc oświadczenia o wyliczaniu podwyższonych kosztów zatrudnienia danego pracownika niepełnosprawnego w oparciu o maksymalne kwoty ryczałtowo ustalonych podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W takim przypadku pracodawca nie wylicza podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych w sposób podany wcześniej. Przepisy określają maksymalną miesięczną kwotę ryczałtowo ustalonych podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych dla pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej. Wynosi ona w odniesieniu do:

1) osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - 842,40 zł (90 proc. najniższego wynagrodzenia),

2) osoby zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 655,20 zł (70 proc. najniższego wynagrodzenia),

3) osoby zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności - 374,40 zł (40 proc. najniższego wynagrodzenia)

- a także 100 proc. kwoty odpowiadającej składce na ubezpieczenia społeczne, o której mowa w art. 25a ust. 3 ustawy.

Kwoty wymienione w pkt 1-3 ustala się proporcjonalnie do miesięcznego wymiaru czasu pracy osoby niepełnosprawnej.

Maksymalna kwota pomocy w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, oraz niewidomych, zatrudnionych u pracodawców prowadzących zakład pracy chronionej, ulega zwiększeniu o 514,80 zł (55 proc. najniższego wynagrodzenia).

Dla pracodawcy, zatrudniającego w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy mniej niż 25 pracowników oraz pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającemu wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 proc., ryczałt wynosi:

1) 70 proc. kwoty ustalonej na podstawie pkt 1-3, a zatem w odniesieniu do:

- osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - 589,68 zł,

- osoby zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 458,64 zł,

- osoby zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności - 262,08 zł,

2) 90 proc. kwoty ustalonej na podstawie pkt 1-3, w odniesieniu do osób, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do osób niewidomych, a zatem w odniesieniu do:

- osoby zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - 758,16 zł,

- osoby zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności - 589,68 zł,

- osoby zaliczonej do lekkiego stopnia niepełnosprawności - 336,96 zł,

a także 100 proc. kwot odpowiadających składkom na ubezpieczenia społeczne, o których mowa odpowiednio w art. 25a ust. 2 albo 4 ustawy.

Alicja Kowalczyk

Podstawa prawna:

• ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776 z późn.zm.),

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 13 grudnia 2007 r. w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą (Dz.U. Nr 240, poz. 1756).