W 2013 roku wyższe kary za niewłaściwe rozliczenie z fiskusem

Od stycznia regulowane rozporządzeniem Rady Ministrów minimalne wynagrodzenie za pracę wzrosło z 1 500 zł do 1 600 zł. Podwyżka ta spowodowała wzrost kar grożących za wykroczenia i przestępstwa skarbowe. Na szczęście jednocześnie spowodowała wzrost progów przesądzających o tym czy mamy do czynienia z wykroczeniem czy przestępstwem. Z pierwszym z nich mamy do czynienia wtedy gdy kwota uszczuplenia nie przekroczyła 8 tys. zł, a z drugim wtedy gdy próg ten zostanie przekroczony. Podział ten ma istotne znaczenie nie tylko z punktu widzenia zagrożenia karą i możliwego trybu postępowania, ale także ze względu na wpisy do Krajowego Rejestru Karnego - wpisywana jest tam tylko odpowiedzialność za przestępstwo. Oznacza to, że podatnik, który popełnił czyn mieszczący się kwotowo w granicy wykroczenia, nie będzie figurował w Rejestrze, jako osoba karana.

Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej (lub narażonej na uszczuplenie) należności publicznoprawnej nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Za wykroczenie skarbowe można więc odpowiadać, gdy kwota np. zaniżonego w deklaracji podatku nie przekroczyła 8 tys. zł (1 600 zł x 5). Trzeba jednak pamiętać, że dotyczy to czynów popełnionych w tym roku. Dla wykroczeń popełnionych w ubiegłym roku pozostaje ważny próg 7,5 tys. zł (1 500 x 5).

Są jednak czyny wskazane przez kodeks, które bez względu na kwotę zawsze stanowią wykroczenie. Mieści się w tym m. in. uporczywe niewpłacanie podatku w terminie. Jeżeli więc została złożona deklaracja, w której podatek został wykazany w prawidłowej wysokości, natomiast sama wpłata nie została dokonana w terminie, wtedy bez względu na kwotę ponosi się odpowiedzialność tylko za wykroczenie. Ale uwaga, jeżeli na takie opóźnienie pozwoli sobie płatnik (czyli osoba, która oblicza, pobiera i wpłaca podatek w imieniu innej osoby, np. pracodawca wpłacający zaliczki na podatek za pracownika), to czy odpowie za wykroczenie, czy przestępstwo skarbowe będzie uzależnione od kwoty uszczuplenia (lub narażenia na uszczuplenie).

Powyżej 8 tys. zł uszczuplenia zaczynają się już przestępstwa (o ile oczywiście czyn nie jest określony przez kodeks jako wykroczenie). Trzeba jednak pamiętać o konstrukcji czynu ciągłego. W takim przypadku możliwe jest zliczenie uszczupleń powstałych na przestrzeni pół roku i to ta kwota będzie warunkowała o odpowiedzialności za wykroczenie albo przestępstwo skarbowe.

Dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu tego samego zamiaru lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności, uważa się za jeden czyn zabroniony. W zakresie czynów zabronionych, polegających na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej, za krótki odstęp czasu uważa się okres do 6 miesięcy.

Przykład: Pracodawca nie wpłacił pobranych zaliczek na podatek od wynagrodzeń pracowników za sierpień w kwocie 5 tys. zł oraz za listopad w kwocie 4 tys. zł. Chociaż osobno nie przekroczył w żadnym z miesięcy obowiązującego progu, to jednak uwzględniając, że brak wpłat z tego tytułu miał miejsce na przestrzeni 4 miesięcy, obie kwoty należy zsumować, co łącznie daje 9 tys. zł i oznacza odpowiedzialność za przestępstwo skarbowe.

Postępowanie karne skarbowe o wykroczenie można zakończyć mandatem (w przypadku czynów związanych z uszczupleniem należności podatkowych należy najpierw uregulować zaległość wobec fiskusa) już na etapie postępowania prowadzonego przez urząd skarbowy (lub inny organ upoważniony). W 2013 roku najniższy mandat to 160 zł, a najwyższy to 3 200 zł (jest to przedział jednej dziesiątej minimalnego wynagrodzenia i jego dwukrotności).

Jeżeli sprawa trafi do sądu, w przypadku określenia kary sąd ustali ją podając kwotę. Najniższa kara grzywny za wykroczenie to 160 zł, a najwyższa to 32 tys. zł (20 x 1 600 zł). Chyba, że sprawa zostanie rozpatrzona w trybie nakazowym. Wtedy kara nie może przekroczyć 16 tys. zł (dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia).

Gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe nie ma już szans na zakończenie postępowania przed organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze (chyba, w jego trakcie ustalone zostanie np. że brak jest wszystkich znamion czynu zabronionego i postępowanie zostanie umorzone). W tym przypadku nawet tzw. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności również musi być zatwierdzone przez sąd, chociaż propozycja wysokości kary (wynegocjowanej i wpłaconej na etapie postępowania przygotowawczego) jest już określona w samym wniosku kierowanym do sądu.

Karami za przestępstwo skarbowe są: kara pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywny. Tak surowa odpowiedzialność, jak pozbawienie wolności czy jej ograniczenie, grozi tylko przy naprawdę znacznych kwotach uszczuplonego podatku. Gdy jest on tzw. „małej wartości”, tzn. do 320 tys. zł, grozi już tylko kara grzywny.

Mała wartość jest to wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Dla czynów popełnionych w 2013 roku jest to 320 tys. zł (czyny popełnione w 2012 roku pozostają z limitem 300 tys. zł).

W przypadku grzywny sąd określa zarówno liczbę stawek dziennych (minimalnie 10, a maksymalnie 720), jak również wysokość stawki (wyrokiem nakazowym może być wymierzona kara grzywny w granicach nieprzekraczających 200 stawek dziennych, chyba że kodeks przewiduje karę łagodniejszą). Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może jednak być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności. Oznacza to, że w 2013 roku najniższa stawka dzienna to 53,33 zł, a najwyższa 21 333 zł.

Katarzyna Rola-Stężycka