W przypadku usług niematerialnych obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy

Rozwiązanie to ma na celu m.in. uproszczenie rozliczenia VAT dzięki mechanizmowi samoobliczenia podatku przez nabywcę. W takim przypadku kwota podatku należnego będzie stanowiła jednocześnie u niego kwotę podatku naliczonego podlegającego odliczeniu na zasadach ogólnych.

Zgodnie z art. 193 Dyrektywy VAT każdy podatnik dokonujący podlegającej opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług obowiązany jest do zapłaty VAT, z wyjątkiem sytuacji gdy do zapłaty VAT zobowiązana jest inna osoba - w przypadkach, o których mowa w art. 194-199 i art. 202 Dyrektywy. Przepisy art. 194 i 199 mają charakter fakultatywny i wskazują, iż państwa członkowskie mogą postanowić, iż osobą zobowiązaną do zapłaty VAT jest odbiorca towarów lub usługobiorca (art. 199 dot. samoopodatkowania w transakcjach krajowych). W pozostałych przypadkach, w sytuacji gdy dostawcą/usługodawcą jest podatnik niemający siedziby na terytorium danego kraju, państwa członkowskie są zobowiązane do przeniesienia obowiązku rozliczenia VAT na nabywcę towarów lub usługobiorcę. Obowiązek ten dotyczy następujących transakcji transgranicznych:

1) dostawy gazu lub energii elektrycznej na warunkach przewidzianych w art. 38 i 39 Dyrektywy (poprzez sieci dystrybucji),

2) świadczenia usług, o których mowa w art. 56 (usługi niematerialne); usług, o których mowa w art. 44, 47, 50, 53, 54 i 55 Dyrektywy (wewnątrzwspólnotowej usługi transportu towarów, usług pomocniczych do wewnątrzwspólnotowej usługi transportu towarów, usług pośrednictwa do tych usług, usług wyceny rzeczowego majątku ruchomego i prac na tym majątku),

3) wewnątrzwspólnotowej transakcji (dostawy) trójstronnej (dalej WTT), o ile zostaną spełnione warunki wymienione w art. 197, w tym też przesłanki wskazane w art. 141 Dyrektywy (przesłanki do zastosowania zasad uproszczonych) - wówczas obowiązek rozliczenia VAT ciąży na ostatecznym nabywcy towarów

4) wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (art. 200 Dyrektywy - każda osoba dokonująca podlegającego opodatkowaniu wewnatrzwspólnotowego nabycia towarów jest zobowiązana do zapłaty VAT).

Polski podatnik jako dostawca towaru lub usługodawca na rzecz nabywcy z innego państwa członkowskiego nie będzie w wymienionych przypadkach zobowiązany do rejestracji na cele VAT i do rozliczania tego podatku w tym innym państwie.

W przypadku usług niematerialnych obowiązek rozliczenia podatku będzie ciążył na podatniku nabywcy mającym siedzibę/miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale pod warunkiem że jest to kraj inny niż kraj świadczącego usługę (art. 27 ust. 3 ustawy o VAT). Katalog usług niematerialnych zawiera m.in. usługi reklamy; usługi konsultantów, inżynierów, firm konsultingowych, prawników, księgowych oraz inne podobne usługi, jak również przetwarzanie danych i dostarczanie informacji; wynajem rzeczowego majątku ruchomego, z wyjątkiem wszystkich środków transportu; usługi telekomunikacyjne; a także usługi świadczone drogą elektroniczną. Mając na uwadze, iż odwołanie się w polskich przepisach do klasyfikacji statystycznych (art. 27 ust. 4) może prowadzić do określenia miejsca opodatkowania w sposób niezgodny z Dyrektywą VAT, należy mieć na względzie orzecznictwo ETS, w którym wielokrotnie podkreślano, że terminom, użytym w Dyrektywie należy nadawać znaczenie zgodne z intencją unijnego ustawodawcy i celem wprowadzenia danej regulacji (K. Sachs, R. Namysłowski, Dyrektywa VAT, Warszawa 2008, s. 394).