REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność karna za niegospodarność

Piotr Trocha
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Od 1 stycznia wzrosła wartość znacznej szkody w majątku przedsiębiorcy, której wyrządzenie jest przesłanką odpowiedzialności karnej za niegospodarność. Za umyślną niegospodarność nie może jednak zostać skazany sprawca, który miał świadomość nadużycia uprawnień, ale nie przewidywał, że wyrządzi tym znaczną szkodę.

Z raportu PricewaterhouseCoopers wynika, że 43 proc. największych polskich spółek w latach 2005-2007 padło ofiarą przestępstwa gospodarczego. Choć w stosunku do badania z 2005 roku spadek wyniósł 11 proc., jednak prawie trzykrotnie wzrosła wartość poniesionych strat materialnych. Polskie firmy, głównie na skutek sprzeniewierzenia aktywów, straciły średnio 1,2 mln dolarów. Jednak w około 32 proc. takich spraw do skazania nigdy nie dochodzi. Kodeks karny (k.k.) poddaje wprawdzie karze więzienia do lat pięciu działanie osób, które obowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą przedsiębiorcy, nadużywają uprawnień lub nie dopełniają obowiązków i wyrządzają przez to znaczną szkodę majątkową (art. 296 par. 1 k.k.). Jednak sprawcy skutecznie podnoszą argument ryzyka działalności gospodarczej, jako jedną z okoliczności, które wyłączają bezprawność działania lub ich winę (tzw. kontratypy). Dochodzą do tego trudności dowodowe, gdyż by wykazać umyślne działanie sprawcy, organy ścigania muszą udowodnić mu zarówno zamiar co do sposobu, jak i skutku jego działania, w postaci znacznej szkody. Sami pokrzywdzeni w zawiadomieniu pomijają też czasami fakt, że szkoda - choć wystąpiła - nie była znaczna. A wskutek wzrostu minimalnego wynagrodzenia od 1 stycznia jej wartość również wzrosła do 225,2 tys. zł. Nie zmienia to faktu, że sprawcy można postawić także zarzut działania nieumyślnego, za co podlega karze więzienia do lat trzech (art. 296 par. 4 k.k.).

REKLAMA

Wartość szkody

Przestępstwo z art. 296 k.k. jest obecnie przestępstwem materialnym. Dla przypisania odpowiedzialności konieczne jest wykazanie, że sprawca doprowadził do skutku w postaci wyrządzenia mocodawcy znacznej szkody majątkowej. Musi to być szkoda, której wartość w chwili czynu przekracza 200-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia (art. 115 par. 5 i 7 k.k.). Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. nr 171, poz. 1209) od 1 stycznia 2008 r. najniższe miesięczne wynagrodzenie wzrosło z 936 zł do 1126 zł. Odpowiednio dolna granica odpowiedzialności za znaczną szkodę majątkową wzrosła do 225,2 tys. zł. Jeśli sprawca wyrządzi szkodę poniżej tej wysokości, nie popełni przestępstwa z art. 296 par. 1 k.k. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku wielu zachowań sprawcy, z których każde powoduje szkodę niższą niż znaczna, możliwe jest zsumowanie szkód i pociągnięcie do odpowiedzialności, jeżeli między zachowaniami zachodziły krótkie odstępy czasu, a sprawca działał z góry powziętym zamiarem (art. 12 k.k.).

WAŻNE

WARTOŚĆ SZKODY

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Od 1 stycznia wzrosła minimalna wartość szkody majątkowej w wielkich rozmiarach, zagrożona sankcją do 10 lat więzienia, która wynosi obecnie 1 126 000 zł. Szkoda majątkowa z art. 296 k.k. obejmuje zarówno uszczerbek w majątku, obejmujący rzeczywistą stratę (damnum emergens), jak i utracony zysk (lucrum cessans).

Odpowiedzialność kadry

REKLAMA

Zarzut niegospodarności z art. 296 k.k można postawić tylko określonej grupie podmiotów. Jej sprawcą może być osoba zobowiązana do zajmowania się sprawami majątkowymi przedsiębiorstwa na podstawie przepisu prawnego, decyzji organu lub umowy. Oznacza to prowadzenie całości albo części interesów przedsiębiorstwa, z prawem do samodzielnego podejmowania istotnych decyzji dotyczących jego majątku. Do osób odpowiedzialnych należy zaliczyć zatem wspólników spółki jawnej, komplementariuszy, partnerów oraz wspólników spółki cywilnej, jeśli nie zostali wyłączeni od prowadzenia spraw spółki, jak też prokurentów spółek i innych pełnomocników przedsiębiorców. Z oczywistych względów do tego katalogu zaliczają się członkowie zarządu, syndycy oraz likwidatorzy spółek handlowych i spółdzielni. Orzecznictwo zalicza do tej grupy także dyrektorów wyodrębnionych zakładów spółki kapitałowej (i ich zastępców), zatrudnionych na umowę o pracę, mimo że nie wchodzą w skład statutowych władz spółki (II AKa 88/2005).

Poza tymi osobami sprawcą przestępstwa z art. 296 k.k. mogą być pełnomocnicy przedsiębiorcy, za pośrednictwem których przedsiębiorca występuje w obrocie i którzy rozporządzają jego majątkiem. Dotyczy to m.in. menedżerów, lecz w praktyce tylko nieznaczna ich część przyznaje, że w wyniku ich działania doszło do pokrzywdzenia przedsiębiorstwa, którym zarządzają. Jednak czynności reprezentanta nie mogą być automatycznie utożsamiane z czynnościami przedsiębiorstwa (R. Zawłocki, Prawo karne gospodarcze, Warszawa 2007, s. 375). Nie można zatem np. za samodzielne wyprowadzanie pieniędzy ze spółki przez księgowego pociągnąć do odpowiedzialności bezpośrednio zarządu. Także zaniechanie czynności kontrolnych i nieinformowanie pracodawcy o zmianie warunków realizacji kontraktów może stanowić niedopełnienie przez pracownika obowiązku z art. 296 k.k. (postanowienie SN IV KK 173/2004).

Warto wskazać też, że sprawcą przestępstwa nadużycia zaufania może być również adwokat jako pełnomocnik procesowy. W tym celu trzeba ustalić w oparciu o treść umowy, czy w ramach pełnomocnictwa adwokat miał wpływ na sprawy majątkowe lub działalność gospodarczą, które mu powierzono (O. Górniok (red.), Prawo karne gospodarcze, Komentarz, Warszawa 2003).

Podwójna umyślność

Stawiając zarzut umyślnej niegospodarności z art. 296 par. 1 k.k., trzeba mieć na względzie, iż sprawca swym zamiarem musi obejmować nie tylko nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, ale też spowodowanie skutku w postaci znacznej szkody majątkowej (wyrok SN z 27 czerwca 2001 r. V KKN 49/99). W konsekwencji - gdy stan faktyczny nie pozwala stwierdzić umyślności także co do takiego skutku, sprawcy nie można przypisać odpowiedzialności z art. 296 par. 1 k.k. Jak podkreśla Sąd Najwyższy - nie sposób przyjąć przy tym automatycznie, iż skoro niedopełnienie obowiązków dobrego gospodarza lub nadużycie uprawnień jest ewidentne, tym samym należy przyjąć umyślność co do skutku (V KKN 49/99). Przykładowo - fakt, że sprawca założył spółkę z osobą, której nie znał dobrze i oddał jej do dyspozycji pieniądze z kredytu na działalność spółki, świadczy z pewnością o jego łatwowierności, ale nie musi świadczyć o przestępstwie niegospodarności wobec spółki. Chodzi zwłaszcza o przypadek, gdy przedsięwzięcie miałoby szansę powodzenia, gdyby wszystkie osoby biorące w nim udział były uczciwe i działały zgodnie z umową.

Wzorzec gospodarza

Ponieważ niegospodarności (za wyjątkiem działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej - art. 296 par. 2) można dopuścić się także nieumyślnie, przy ocenie zachowania sprawcy niezbędne będzie często odwoływanie się do wzorca dobrego gospodarza (A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2006, s. 532). Prowadzenie działalności gospodarczej z natury obarczone jest bowiem ryzykiem niepowodzenia. Zatem, by ustalić, czy zachowanie sprawcy było nadużyciem uprawnień lub niedopełnieniem obowiązków, należy porównać je z zachowaniem np. wzorcowego członka zarządu lub dyrektora, który znalazł się w takiej sytuacji. Jeśli taka osoba zachowałaby się w danej sytuacji jak sprawca, wówczas nie można mu postawić zarzutu niegospodarności. Należy jednak przy tym pamiętać, że poziom wymagań stawianych osobom profesjonalnie zajmującym się działalnością gospodarczą musi być odpowiednio wysoki.

PRZESTĘPCZOŚĆ GOSPODARCZA W LICZBACH

61 - w tylu ustawach przewidziana jest odpowiedzialność karna za przestępstwa gospodarcze

321 - liczba przestępstw gospodarczych typu podstawowego

48 proc. - taki odsetek przestępstw gospodarczych wykryły same przedsiębiorstwa

11 proc. - przestępstw gospodarczych wykryły działania organów ścigania

Źródło: raport PWC

PIOTR TROCHA

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553).

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
MRiRW: Projektowane stawki płatności bezpośrednich oraz przejściowego wsparcia krajowego za 2024 r.

Projektowane stawki płatności bezpośrednich oraz przejściowego wsparcia krajowego za 2024 r. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowane zostały projekty rozporządzeń określających stawki poszczególnych płatności bezpośrednich podstawowych oraz ekoschematów obszarowych (bez ekoschematu Dobrostan zwierząt).

Liderzy Eksportu nagrodzeni podczas Gali PAIH Forum Biznesu

Najlepsi polscy eksporterzy wyłonieni. Za nami rozdanie nagród Lidera Eksportu PAIH. Wyróżnienia w czterech kategoriach były kluczowymi punktami gali, która zakończyła pierwszy dzień trwającego PAIH Forum Biznesu.

PAIH Forum Biznesu 2024 wystartowało!

Rozpoczęło się wyjątkowe spotkanie przedsiębiorców, reprezentantów regionów i instytucji rozwoju, czyli PAIH Forum Biznesu 2024. Na wydarzenie zarejestrowało się łącznie niemal 5000 osób, a już pierwszy dzień imprezy zgromadził na PGE Narodowym setki firm z sektora MŚP, dziesiątki przedstawicieli świata polityki i nauki oraz licznych ekspertów PAIH i innych instytucji otoczenia biznesu. Warszawa stała się właśnie centrum polskiej przedsiębiorczości.

Emigracja zarobkowa. Gdzie najczęściej uciekają specjaliści?

Emigracja zarobkowa na świecie. Gdzie najczęściej uciekają specjaliści? W tym roku na podium znalazła się Australia, wyprzedzając dotychczasowego lidera – Kanadę. A gdzie można znaleźć najwięcej specjalistów z Polski? 

REKLAMA

Jak ulga na ekspansję wspiera przedsiębiorców w zdobywaniu nowych rynków?

Ulga na ekspansję, która weszła w życie 1 stycznia 2022 roku. Jej celem jest wspieranie przedsiębiorców w zwiększaniu przychodów ze sprzedaży produktów, szczególnie poprzez rozszerzenie działalności na nowe rynki. Mimo że ulga na ekspansję pozwala zaoszczędzić do 190 tys. złotych rocznie, w praktyce okazała się mało popularna – w 2022 roku skorzystało z niej jedynie 224 podatników CIT. To pokazuje, że pomimo potencjalnie dużych korzyści, ulga wciąż nie cieszy się szerokim zainteresowaniem wśród przedsiębiorców.

Fundacje rodzinne umrą śmiercią naturalną? Ekspertka krytycznie o planach Ministerstwa Finansów

Ministerstwo Finansów planuje zmiany w opodatkowaniu fundacji rodzinnych od 2025 r. Zdaniem ekspertki dr Anny Marii Panasiuk proponowane przez resort finansów zmiany idą za daleko, a ich wprowadzenie może doprowadzić do tego, że fundacje rodzinne umrą śmiercią naturalną.

Rewolucja w VAT dla małych podatników: nowe zwolnienie podmiotowe daje korzyść w obrotach z zagranicą

To będzie rewolucyjna nowelizacja ustawy VAT. Teraz nawet niewielka sprzedaż zagranicę np. przez platformę internetową wymusza płacenie VAT – formalnie nawet od osób nie prowadzących działalność gospodarczą i fiskus może skutecznie podatku dochodzić.

Już 400 tysięcy firm wpisanych na listy dłużników. Jak odzyskiwać zaległe pieniądze?

W Polsce na listy dłużników wpisanych jest już 400 tysięcy firm. Najtrudniej jest w branży meblarskiej, transportowej, budowlanej i IT. Aż 27% dłużników nie płaci zobowiązań nie dlatego, że nie ma pieniędzy, ale dlatego że ma złe intencje. Takie alarmujące dane podaje Skaner MŚP 2024 dla BIG InfoMonitor. Jak odzyskiwać zaległe pieniądze? 

REKLAMA

Właściciele wiodących firm rodzinnych na Kongresie 4 GENERATIONS w Fabryce Norblina w Warszawie

Według badań Instytutu Biznesu Rodzinnego i GUS-u w Polsce jest nawet 2,2 mln firm, w których większościowe udziały ma rodzina: „rodzina biznesowa”. To nowe pojęcie wprowadzone przez IBR, ale stare w swoim znaczeniu, struktura oparta na więzach krwi i wspólnym zaangażowaniu w biznes, która może trwać przez pokolenia. Właśnie rodziny biznesowe spotkają się na Kongresie 4 GENERATIONS.

Powódź uniemożliwia realizację umowy? Sprawdź co można zrobić [Przykłady]

Jak powódź wpływa na wykonanie świadczeń umownych? Kiedy niezbędne będą rozstrzygnięcia poczynione przez sąd? Aktualne przepisy na praktycznych przykładach omawia radca Prawny Zbigniew Cieślak z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.

REKLAMA