Jak zauważa Europejskie Centrum Konsumenckie (ECK) dla coraz większej liczby osób podróże po Europie są codziennością. Ale zgodnie z danymi Komisji Europejskiej co piąty mieszkaniec UE ma problemy związane z poruszaniem się środkami masowego transportu. Wynikają one między innymi z zaawansowanego wieku, poziomu niepełnosprawności, czy stanu zdrowia.
Do ECK zgłaszają się najczęściej osoby, które proszą o informacje, na jaką pomoc przewoźnika mogą liczyć, są też pasażerowie, którzy nie otrzymali asysty podczas podróży np. tania linia lotnicza nie zapewniła noclegu pasażerce z niepełnosprawnym dzieckiem w sytuacji odwołanego rejsu.
Przede wszystkim należy wspomnieć, że pomoc podczas podróży samolotem jak i koleją jest bezpłatna, więc nie może łączyć się z wyższą opłatą za bilet! Osoby mające trudności z poruszaniem, nie mogą być w jakikolwiek sposób dyskryminowane.
Poniżej znajdują się podstawowe uprawnienia osób niepełnosprawnych. Warto zaznaczyć, że przepisy nie odnoszą się jedynie do osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, ale też do osób o ograniczonej sprawności ruchowej (stałej lub czasowej) spowodowanej np. podeszłym wiekiem, ciążą, czy koniecznością noszenia gipsu. Jednak pamiętajmy, że gdy nasz problem nie jest widoczny, trzeba dysponować dokumentem potwierdzającym niedomagania zdrowotne.
Przelot samolotem
Przewoźnik nie może odmówić:
a. dokonywania rezerwacji i wejścia na pokład samolotu
Chyba że linia lotnicza wykaże, że ze względów bezpieczeństwa czy ograniczonego rozmiaru samolotu (np. zbyt wąskie drzwi) nie może przewieźć osoby niepełnosprawnej, ale wtedy zawsze musi podać przyczynę zaistnienia problemu i w miarę możliwości zaproponować rozwiązanie alternatywne.
b. prawa do otrzymania pomocy na terenie lotniska (przy odlocie, po przylocie) oraz na pokładzie samolotu
Im wcześniej linia lotnicza, a w konsekwencji lotnisko zostanie powiadomione o specjalnych potrzebach pasażera, jest tym większa szansa, że przewóz będzie zorganizowany (najlepiej już przy dokonywaniu rezerwacji). W każdym razie taka informacja powinna trafić do przewoźnika na co najmniej dwie doby przed planowanym lotem. Istnieje również możliwość zwrócenia się o pomoc bezpośrednio do portu lotniczego.
Na lotniskach są wyraźnie wyznaczone są specjalne punkty przylotu i odlotu, w których osoby niepełnosprawne lub osoby o ograniczonej sprawności ruchowej mogą powiadomić o swoim przybyciu i zwrócić się o pomoc.
Uwaga: Aby w bagażu podręcznym przewieźć płynne lekarstwa (zawartość powyżej 100 ml) lub sprzęt medyczny należy przedstawić zaświadczenie lekarskie.
W momencie oczekiwania na samolot powinny być przewidziane, specjalnie oznaczone miejsca siedzące, znajdujące się w pobliżu toalet, monitorów informacyjnych i obsługi lotniska. Osoby niepełnosprawne są zazwyczaj proszone na pokład jako pierwsze.
W wypadku kiedy dana osoba nie jest w stanie wykonać takich czynności jak: zapięcie pasów, opuszczenie swojego miejsca np. w celu skorzystania z toalety, powinna podróżować w towarzystwie opiekuna. Z osobami niewidomym może przebywać pies przewodnik, ale powinien posiadać certyfikat.
Po przylocie pasażerowi niepełnosprawnemu należy się pomoc analogiczna do tej przed odlotem, przy czym obsługa portu powinna pomóc mu w dostaniu się np. do taksówek lub autobusów.
c. prawa do informacji
Każdy przewoźnik i port lotniczy powinien udostępniać zasady bezpieczeństwa przewozu osób niepełnosprawnych osób o ograniczonej sprawności ruchowej i wszelkie ograniczenia związane z takim przewozem. W tym obsługa klienta musi być przygotowana na przyjęcie zgłoszenia osoby niepełnosprawnej lub o ograniczonej sprawności ruchowej.
d. prawa do odszkodowania
Pasażerowi należy się odszkodowanie za zagubienie lub zniszczenie sprzętu niezbędnego do poruszania się (wózek inwalidzki, kule).
Zobacz również: Prawa pracowników niepełnosprawnych
Podróż pociągiem
Chcąc zapewnić wszystkim podróżnym równy dostęp do usług przewozowych pasażerskiego transportu kolejowego, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego opracował rekomendacje dotyczące zakresu oraz jakości obsługi osób o ograniczonej możliwości poruszania się. Niniejsze opracowanie stanowi ogólną charakterystykę obecnego poziomu świadczonych usług kolejowych w przewozach pasażerskich, a zarazem wskazuje obszary wymagające szczególnego zaangażowania oraz wspólnej pracy przewoźników, zarządców infrastruktury, zarządców dworców, regulatora rynku oraz sektora organizacji pozarządowych.
Rekomendacje zawierają pakiet rozwiązań poprawiających bezpieczeństwo oraz podnoszących jakość pasażerskich przewozów w transporcie kolejowym. Intencją Prezesa UTK jest zaakcentowanie potrzeby niezwłocznego wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań funkcjonalno – organizacyjnych spełniających oczekiwania pasażerów o ograniczonej możliwości poruszania się, którzy w myśl prawa wspólnotowego powinni podlegać szczególnej ochronie, zapewniającej niedyskryminujący dostęp do korzystania z usług przewoźników kolejowych.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami przewoźnik nie może odmówić:
a. prawa do przewozu
Przedsiębiorstwa kolejowe i zarządcy stacji są zobowiązani do ustanowienia niedyskryminujących zasad dotyczących korzystania z przewozu przez osoby o ograniczonej możliwości poruszania się, na przykład osób starszych.
W praktyce oznacza to osoby:
- na wózkach inwalidzkich (osoby, które z powodu osłabienia lub niepełnosprawności wykorzystują wózek inwalidzki do poruszania się);
- inne osoby o ograniczonej możliwości poruszania się, w tym:
- osoby cierpiące na upośledzenie kończyn,
- osoby mające trudności z chodzeniem,
- osoby starsze,
- osoby niedowidzące,
- osoby niewidzące,
- osoby niedosłyszące,
- osoby głuche,
- osoby z upośledzeniem w zakresie komunikacji (to znaczy osoby, które mają problemy z komunikowaniem się lub rozumieniem języka pisanego albo mówionego, w tym osoby z zagranicy, które nie znają języka miejscowego, osoby cierpiące na trudności w komunikowaniu się, osoby z upośledzeniem funkcji czuciowych, upośledzeniem psychicznym lub intelektualnym),
- osoby niskiego wzrostu (w tym dzieci),
- osoby podróżujące z dziećmi.
Osoby podróżujące z rowerem nie są traktowane jako osoby o ograniczonej możliwości poruszania się. Przewoźnik ma jednak możliwość uznania rowerzystów za osoby o ograniczonej możliwości poruszania się, jak to ma miejsce np. w spółce Koleje Śląskie.
Zobacz: Jak przewieźć rower?
b. prawa do informacji
Przedsiębiorstwa kolejowe, sprzedawcy biletów i operatorzy turystyczni są zobowiązani do informowania na żądanie podróżnego o dostępności przewozów kolejowych oraz warunków dostępu do taboru kolejowego i powodów ograniczeń.
c. prawa do otrzymania pomocy na stacjach kolejowych i w pociągach
Przewoźnicy kolejowi i zarządcy stacji mają obowiązek udzielania pasażerom o ograniczonej możliwości poruszania się pomocy przy wsiadaniu i wysiadaniu do i z pociągu. W tym celu pasażer powinien skontaktować się z przewoźnikiem co najmniej 48 godzin przed planowanym odjazdem pociągu i poinformować za pomocą wskazanego przez przewoźnika środka komunikacji o potrzebie udzielenia pomocy w podróży (np. telefonicznie, mailowo).
Pasażer otrzyma także wszelką pomoc na stacjach przesiadkowych oraz na stacji docelowej. W przypadku, gdy powiadomienie nie mogło nastąpić z zachowaniem powyższego terminu, przewoźnicy, czy zarządcy stacji mają obowiązek podjąć wszelkie działania dla zapewnienia pomocy w taki sposób, aby osoba o ograniczonej możliwości poruszania się mogła odbyć podróż.
Obecnie osoby niepełnosprawne, w tym poruszające się na wózku inwalidzkim, a także osoby niewidome, które nie posiadają ważnego biletu, nie muszą zgłaszać się do obsługi pociągu w celu jego nabycia. Bilet kupują podczas kontroli bez dodatkowej opłaty.
Numery telefonów oraz adresy poczty e-mail dostępne są na stronach internetowych przewoźników, w punktach informacji oraz ogłoszeniach wywieszanych na dworcach.
Zobacz: Kiedy pasażerowi należy się odszkodowanie?
Możliwość skorzystanie z pomocy na terenie stacji
Istnieje możliwość zgłoszenia chęci skorzystania z pomocy na terenie dworca dzwoniąc odpowiednio wcześniej pod nr tel. 22 474-13-13 lub drogą elektroniczną wysyłając maila na adres: cbdk@pkp.pl – wyznaczona osoba będzie gotowa do udzielenia pomocy osobie potrzebującej.
Na każdym dworcu wyznaczone jest miejsce spotkań z osobami o ograniczonej możliwości poruszania się. Informację o lokalizacji otrzymamy podczas zgłoszenia.
Wyznaczeni pracownicy odprowadzą osobę o ograniczonej możliwości poruszania się z miejsca spotkania na terenie dworca do pociągu lub z pociągu do wyznaczonego miejsca na terenie dworca albo do wyjścia.
Osoba o ograniczonej możliwości poruszania się powinna przybyć na dworzec w czasie nie krótszym niż 30 minut przed planowanym odjazdem pociągu, w celu możliwości bezpiecznego dotarcia do pociągu.
Lista dworców, na których jest świadczona pomoc, dostępna jest na stronie internetowej: http://pkpsa.pl/dla-pasazera/informacja-dla-osob-niepelnosprawnych.html
Urząd Transportu Kolejowego pracuje nad wdrożeniem e-usługi, integrującej wszystkich przewoźników kolejowych (obecnie jedenastu) w zakresie obsługi pasażerów o ograniczonej możliwości podróżowania. Realizacja projektu umożliwi podróżnym zaplanowanie i zorganizowanie podróży drogą elektroniczną, a ponadto przyczyni się do zwiększenia ich mobilności. Dzięki realizacji projektu w formie aplikacji dostępnej na urządzenia mobilne, skorzystają z niej wszyscy pasażerowie. Program umożliwi w jednym miejscu wyszukanie pociągów wszystkich przewoźników i sprawne przejście do ich systemów sprzedaży biletów on-line oraz zasięgnięcie informacji na temat standardu poszczególnych stacji, pomocy w podroży przez osoby o ograniczonej możliwości poruszania się. Będzie to aplikacja wprowadzająca zintegrowany i jednolity system obejmujący wszystkich przewoźników kolejowych zapewniając kompleksową obsługę pasażerską uwzględniającą wszystkie etapy planowania i realizacji podróży koleją.
d. prawa do odszkodowania
Warto pamiętać, że w przypadku całkowitej lub częściowej utraty albo uszkodzenia sprzętu osób o ograniczonej możliwości poruszania się przedsiębiorstwo kolejowe musi wypłacić podróżnemu odszkodowanie.